Winna Góra (województwo wielkopolskie)
Winna Góra – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, w gminie Środa Wielkopolska. Nazwa pochodzi od powszechnych w okolicy w wiekach średnich winnic (winogrona uprawiano tu do końca XIX wieku[1]).
| Artykuł | 52°12′17″N 17°26′48″E |
| - błąd | 38 m |
| WD | 52°12'N, 17°27'E, 52°12'22.64"N, 17°26'50.06"E |
| - błąd | 2297 m |
| Odległość | 604 m |
| ||||
| ||||
-palac_tyl.jpg) dwór w Winnej Górze, fasada ogrodowa | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  wielkopolskie
| |||
| Powiat | średzki | |||
| Gmina | Środa Wielkopolska | |||
| Liczba ludności | 420 | |||
| Strefa numeracyjna | 61 | |||
| Kod pocztowy | 63-000 | |||
| Tablice rejestracyjne | PSR | |||
| SIMC | 0597200 | |||
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu średzkiego  | ||||
 52°12′17″N 17°26′48″E/52,204722 17,446667
| ||||
Wieś duchowna, własność biskupstwa poznańskiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie pyzdrskim województwa kaliskiego[2]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego.
HistoriaEdytuj
_(cropped).jpg)
-palac_sala_Dabrowskiego.jpg)
Pierwsza wzmianka o Vineus Mons (Winnej Górze) pochodzi z 1250, kiedy to książę Bolesław Pobożny nadał wieś biskupowi poznańskiemu Boguchwałowi[4]. Nie znamy dokładnej daty erygowania parafii winnogórskiej, ale ksiądz Stanisław Kozierowski zauważa, że „prawdopodobnie benedyktyni lubińscy, w rozmaitych okolicach sąsiedzi Awdańców, przez nich popierani, mieli tu kaplicę, nie wiadomo, czy już wtedy św. Michałowi, patronowi Awdańców poświęconą”[5]. Pod koniec XIII wieku we wsi znajdował się dwór biskupa poznańskiego Jana. W 1305 biskup poznański Andrzej z Czermina herbu Zaremba założył na nowo i uposażył kościół parafialny w Winnej Górze. Wieś w 1331 została spustoszona przez Krzyżaków.
W Winnej Górze funkcjonował szpital, założony zapewne przez któregoś z biskupów poznańskich, ale już w 1737 nie istniał, a jego fundusze zaginęły[6].
W posiadaniu biskupów poznańskich Winna Góra pozostawała do 1796, kiedy to rząd pruski przeprowadził kasatę majątków kościelnych. W 1807 Napoleon nadał Winną Górę wraz z okolicznymi folwarkami generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu. Dąbrowski spędził w Winnej Górze ostatnie lata swojego życia, po nim majątek odziedziczył syn, Bronisław Dąbrowski, a następnie potomkowie córki, Bogusławy z Dąbrowskich Mańkowskiej.
W rękach Mańkowskich Winna Góra pozostawała do 1939. Od 1963 pałac i park były własnością poznańskiego Instytutu Ochrony Roślin, który do dzisiaj posiada we wsi Polową Stację Doświadczalną[7]. Od 2003 wydzierżawiony w prywatne ręce lokalnemu przedsiębiorcy. W pałacu od 1987 znajdowała się niewielka ekspozycja poświęcona generałowi Dąbrowskiemu (początkowo jako samodzielna „Sala Pamięci”, a od 1997 oddział gnieźnieńskiego Muzeum Początków Państwa Polskiego).
Od 10 października 2018 w pałacu w Winnej Górze mieści się oddział Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy. We wnętrzach rezydencji, kojarzonej przede wszystkim z generałem Janem Henrykiem Dąbrowskim, mieszczą się pamiątki po twórcy Legionów Polskich we Włoszech. Stanowi on wiodącą postać w programie nowego muzeum. Planowane jest również otwarcie wystawy poświęconej najbardziej zasłużonym Wielkopolanom. Muzeum będzie przybliżać również kolejną wybitną postać związaną z czynem legionowym – blisko współpracującego z Dąbrowskim twórcę „Mazurka Dąbrowskiego” Józefa Wybickiego. Nie brakuje także historii właścicieli dóbr w Winnej Górze z rodu Mańkowskich, wśród których znajdziemy wiele postaci zasługujących na bliższe zainteresowanie – od córki wodza Legionów Bogusławy z Dąbrowskich Mańkowskiej po słynną z działalności szpiegowskiej w II wojnie światowej Klementynę Mańkowską.
ZabytkiEdytuj
- Neoklasycystyczny dwór z 1910 r.
- Kościół pw. św. Michała Archanioła
barokowy z 1766, w wyniku rozbudowy z 1912 uzyskał neobarokowe prezbiterium i transept. Kaplica grobowa Jana Henryka Dąbrowskiego, pierwotnie, według projektu Seweryna Mielżyńskiego z 1863 neogotycka, w 1912 przebudowana na neobarokową. Wewnątrz sarkofag generała, wzorowany na rzymskim sarkofagu Scypiona Barbatusa.
Ludzie związani z Winną GórąEdytuj
- generał Jan Henryk Dąbrowski, zm. 6 czerwca 1818 w Winnej Górze,
- Maciej Mielżyński – działacz polityczny i społeczny, ur. 15 września 1799 w Winnej Górze,
- Stanisław Kupś (1879–1948) – działacz społeczny i polityczny, delegat na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu, od 1910 aż do śmierci związany z Winną Górą[8],
- ks. Stanisław Kozierowski – historyk i onomasta, długoletni proboszcz miejscowej parafii, zm. w 1949 r. w Winnej Górze,
- Henryk Mańkowski (1872–1924) – kolekcjoner, numizmatyk, prezes Towarzystwa Numizmatycznego w Krakowie (w latach 1908–1920) i Poznaniu (1920–1924),
- Andrzej Bujakiewicz – dyrygent i pedagog, ur. 21 września 1939 w Winnej Górze.
TurystykaEdytuj
Przez Winną Górę przebiega czarny szlak rowerowy, łączący Żerków przez Raszewy, Śmiełów, Nową Wieś Podgórną, Czeszewo i Białe Piątkowo z Miłosławiem.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom XIII – wynik wyszukiwania – DIR, dir.icm.edu.pl [dostęp 2019-02-04].
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 245.
- ↑ Napoleon Orda, Album widoków historycznych Polski : poswięcony rodakom. Seria 5, Album widoków przedstawiających miejsca historyczne Księstwa Poznańskiego i Prus Zachodnich, W Warszawie: lit. M. Fajansa, 1880.
- ↑ Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski T.1 Zawiera numera 1–616 lata 984–1287, Poznań, 1877 [dostęp 2019-02-04].
- ↑ Stanisław D. Kozierowski, Szematyzm historyczny ustrojów parafjalnych dzisiejszej Archidiecezji Gnieźnieńskiej, 1934, s. 229.
- ↑ Józef Łukaszewicz, Krótki opis historyczny kościołów parochialnych, kościółków, kaplic, klasztorów, szkółek parochialnych, szpitali i innych zakładów dobroczynnych w dawnej Dyecezyi Poznańskiej, t. I, 1858, s. 359.
- ↑ Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, www.ior.poznan.pl [dostęp 2019-02-04].
- ↑ Słownik delegatów na Polski Sejm Dzielnicowy, www.wtk.poznan.pl [dostęp 2019-01-29].