Wojna domowa w Tadżykistanie
Wojna domowa w Tadżykistanie (tadż. Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, Dżangi szahrwandii Todżikiston) − konflikt zbrojny w latach 1992–1997 na terytorium Tadżykistanu pomiędzy ugrupowaniami opozycyjnymi (w tym islamistycznymi) a władzami Tadżykistanu.
 Protesty w Duszanbe, luty 1990. Tłumy demonstrujących zgromadzone na Leninskim Prospekcie naprzeciwko armii rządowej | |||
| Czas |
5 maja 1992 – 27 czerwca 1997 | ||
|---|---|---|---|
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
rozpad ZSRR, konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego, wzrost wpływów dżihadystów walczących ze świeckim rządem | ||
| Wynik |
zwycięstwo rządu | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Tło
edytujPowodów wojny domowej w Tadżykistanie było wiele, takich jak trudności ekonomiczne, komunalny tryb życia Tadżyków i ich wysoka religijność. Pod rządami polityki „pieriestrojki” sowieckiego prezydenta Michaiła Gorbaczowa, w Tadżyckiej SRR zaczął się wyłaniać ruch muzułmańsko-demokratyczny. Trzon opozycji stanowiły Islamska Partia Odrodzenia Tadżykistanu, Partia Demokratyczna i kilka innych ruchów. Walka między dawną komunistyczną elitą a opozycją przeniosła się ze sfery politycznej na etniczną i klanową.
Napięcia zaczęły się wiosną 1992 roku po tym, jak członkowie opozycji wyszli na ulice w demonstracjach przeciwko wynikom wyborów prezydenckich w 1991 roku. Prezydent Rahmon Nabiyev i przewodniczący Rady Najwyższej Safarali Kenjayev zorganizowali rozproszenie broni do prorządowych milicji, podczas gdy opozycja zwróciła się do mudżahedinów w Afganistanie o pomoc wojskową.
Do pierwszych demonstracji antyrządowych doszło jeszcze przed rozpadem ZSRR, m.in. w dniach 11 i 12 lutego 1990 w stołecznym Duszanbe. Nasilenie się procesów związanych z rozpadem Związku Radzieckiego i uzyskanie niepodległości sprzyjało wzrostowi niechęci społeczeństwa do władzy. Zasadniczą osią sporu w Tadżykistanie stał się konflikt między reprezentującą wschodnie obszary kraju opozycją a interesami klanów kulabskiego i leninabadzkiego reprezentowanymi przez postsowiecką biurokrację[1].
Przebieg
edytujOd marca do kwietnia 1992 miał miejsce szereg demonstracji antyrządowych oraz wieców poparcia dla prezydenta Rahmona Nabijewa. Utworzony przez niego batalion prezydencki został wysłany do walki z ruchami opozycyjnymi wspieranymi przez zagranicznych dżihadystów, w tym; Al-Kaidę[2], Islamską Republikę Afganistanu, talibów[3] a także uzbeckich islamistów. Opozycja na czele z Islamską Partią Tadżykistanu domagała się utworzenia w Tadżykistanie państwa islamskiego a następnie jego przemianę w kalifat rozciągnięty na całą Azję Środkową[4]. Przebieg walk okazał się niekorzystny dla rządu. Władze zostały zmuszone do ewakuacji z Duszanbe, jednak przy pomocy Rosji i Uzbekistanu udało im się pokonać opozycję i powrócić do stolicy.
17 września 1994 podpisano obowiązujące od 20 września zawieszenie broni. Porozumienie przewidywało również organizację wyborów parlamentarnych i prezydenckich. W tych ostatnich, które przeprowadzono 6 listopada 1994, zwycięstwo odniósł Emomali Rahmon. Wynik został podważony przez siły opozycyjne, co spowodowało powrót do rozwiązania siłowego. Walki ostatecznie przerwano 27 czerwca 1997 roku, gdy w wyniku nacisków Rosji i Iranu podpisano w Moskwie porozumienie pokojowe. Na mocy układu Zjednoczona Opozycja Tadżykistanu uzyskała m.in. 30% stanowisk w administracji rządowej.
Udział Polski
edytuj16 grudnia 1994 roku na mocy rezolucji S/RES/968 Rady Bezpieczeństwa ONZ powołano misję UNMOT w której udział brało czternaście państw. Wśród nich udział wzięło Wojsko Polskie, które do misji stabilizacyjnej wystawiło trzydziestu trzech żołnierzy złożonych z dwudziestu czterech obserwatorów i instruktorów przygotowujących jednostkę specjalną do zabezpieczenia oenzetowskiej misji. Podczas pełnienia służby jeden polski żołnierz zginął, a misja ta została ostatecznie zakończona już po zakończeniu wojny domowej w maju 2000 roku[5][6].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Krzysztof Strachota, Maciej Falkowski: Dżihad i Nowa Wielka Gra. Paradoksy zagrożenia wojującym islamem w Azji Centralnej. Ośrodek Studiów Wschodnich, 2010, s. 19-20. ISBN 978-83-930151-3-9.
- ↑ Inside Al Qaeda: global network of terror, by Rohan Gunaratna, s. 169
- ↑ Lena Jonson Tajikistan in the New Central Asia: Geopolitics, Great Power Rivalry and s. 96. 2006. 978-1845112936
- ↑ https://web.archive.org/web/20180715094412/http://www.understandingwar.org/tajikistan-and-afghanistan "hile the IMU still seeks to topple the Uzbek government, it now also wants to establish an Islamic Caliphate that spans Central Asia."
- ↑ https://www.wojsko-polskie.pl/unmot/
- ↑ https://www.wojsko-polskie.pl/weterani/TAD/
Bibliografia
edytuj- Maciej Raś, Agata Włodkowska: Bezpieczeństwo obszaru WNP. W: Ryszard Zięba: Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2008, s. 346. ISBN 978-83-60501-92-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Tajikistan Civil War 1992-1994. onwar.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-03)]. (ang.)