Wolne Sądy

Wolne Sądy – niezależna inicjatywa obywatelska powołana do życia w 2017 roku na fali protestów społecznych w obronie niezależności Sądu Najwyższego przez grupę prawników. W 2020 roku prawnicy tworzący inicjatywę powołali Fundację Wolne Sądy, organizację pozarządową, której misją jest wspieranie inicjatyw i działalność edukacyjna na rzecz ochrony praworządności w Polsce.

Wolne Sądy

Państwo	Polska
Siedziba	Warszawa
Data założenia	lipiec 2017
Zasięg	Rzeczpospolita Polska
Nr KRS	0000829554
Data rejestracji	17 lutego 2020
brak współrzędnych
Strona internetowa

Działalność

Działalność inicjatywy Wolne Sądy koncentruje się na sprzeciwie wobec – zachodzącego ich zdaniem – łamania przez większość rządzącą trójpodziału władz, rządów prawa i porządku konstytucyjnego. W początkowym jej okresie inicjatywa nagrywała krótkie filmiki publikowane w mediach społecznościowych o tym, na czym polega istota niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziowskiej oraz dlaczego jest ona ważna dla każdego obywatela. W filmach występowały znane osoby – aktorzy, prawnicy, lekarze, dziennikarze, artyści, którzy na podstawie przykładów z życia codziennego przedstawiali sedno powyższego zagadnienia.

Obecnie działalność inicjatywy rozciąga się poza media społecznościowe. Wolne Sądy nadal publikują materiały wideo i spoty dotyczące bieżących wydarzeń i problemów społecznych, ale także prowadzą własną audycję w radiu Tok FM, publikują stanowiska, raporty, opinie i często zabierają głos w mediach.

W 2018 r. współtworzyły Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS, organizację, która reprezentuje i zapewnia pomoc represjonowanym sędziom sądów powszechnych, sędziom Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz prokuratorom.

Członkowie inicjatywy spotykają się z komisarzami Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za praworządność, urzędnikami Komisji Europejskiej oraz parlamentarzystami, przedstawiając obywatelskie i eksperckie spojrzenie na zmiany dokonywane w polskim wymiarze sprawiedliwości, w szczególności z punktu widzenia standardów Unii Europejskiej. Uczestniczą w procesach legislacyjnych w parlamencie jako eksperci lub obywatelscy krytycy proponowanych rozwiązań w sądownictwie. Uczestniczyli m.in. w pracach zespołów parlamentarnych ds. Ładu Konstytucyjnego oraz Reformy Wymiaru Sprawiedliwości.

W czerwcu 2021 inicjatywa Wolne Sądy wydała raport „2000 dni bezprawia” pokazujący, w jaki sposób władza polityczna doprowadziła do destrukcji państwa prawa. Raport jest aktualizowany na bieżąco.

Sprawy przed trybunałami międzynarodowymi i sądami krajowymi

Prawnicy z inicjatywy Wolne Sądy występują przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w kluczowych postępowaniach dotyczących niezależności sądów i niezawisłości sędziów, które mają zasadnicze znaczenie dla ochrony praworządności nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. Reprezentowali między innymi sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie C-585/18 – A.K. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), która zakończyła się bardzo ważnym i przełomowym orzeczeniem z 19 listopada 2019 r.

Są pełnomocnikami sędziego Sądu Okręgowego w Krakowie Waldemara Żurka w sprawie C-487/19, w której TSUE podważył legalność osób powołanych do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i uznał, że składy Sądu Najwyższego z ich udziałem nie mogą być uznane za niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy, a sądy krajowe mogą uznawać orzeczenia wydane z ich udziałem za niebyłe.

Przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (ETPCz) w Strasburgu reprezentowali m.in. skarżących sędziów w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek p-ko Polsce (skargi nr 49868/19 i 57511/19). ETPCz orzekł, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, która rozpoznawała sprawy skarżących, nie jest niezależnym i bezstronnym sądem ustanowionym ustawą i stwierdził, że Polska naruszyła prawo skarżących do rzetelnego procesu sądowego. Są również pełnomocnikami sędziego Igora Tulei przed Trybunałem.

Reprezentowali w sądzie obywatelskiego aktywistę w sprawie naklejek „strefa wolna od LGBT”, które rozpowszechniał prawicowy tygodnik „Gazeta Polska”.

Reprezentowali również prof. Małgorzatę Gersdorf, byłą Pierwszą Prezes Sądu Najwyższego, w sprawie przeciwko Stanisławowi Piotrowiczowi, posłowi Prawa i Sprawiedliwości (obecnie sędziemu Trybunału Konstytucyjnego), który w jednej ze swoich wypowiedzi nazwał sędziów Sądu Najwyższego „złodziejami”. Wyrok, zgodnie z którym Piotrowicz ma przeprosić prof. Gersdorf uprawomocnił się w 2021.

Prawnicy z inicjatywy reprezentowali także prof. Wojciecha Sadurskiego w sprawie dotyczącej wolności słowa, gdy został pozwany przez PiS za nazwanie ich zorganizowaną grupą przestępczą. Prof. Sadurski wygrał sprawę prawomocnie.

Członkowie zarządu Fundacji Wolne Sądy

• Sylwia Gregorczyk-Abram – adwokatka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Maria Ejchart-Dubois – prawniczka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Paulina Kieszkowska-Knapik – adwokatka, współzałożycielka inicjatywy i członkini zarządu Fundacji Wolne Sądy,
• Michał Wawrykiewicz – adwokat, współzałożyciel inicjatywy i członek zarządu Fundacji Wolne Sądy.

Fundacja Wolne Sądy

W 2020 roku inicjatywa powołała do życia Fundację Wolne Sądy. Zgodnie z jej Statutem celem fundacji jest poszerzanie wiedzy i działania na rzecz umacniania niezależności sądów i niezawisłości sędziów, a także aktywność w zakresie poszanowania zasady praworządności, wspierania szeroko pojętej ochrony praw człowieka, swobód obywatelskich oraz przeciwdziałania dyskryminacji poprzez prowadzenie:

• działalności edukacyjnej związanej z poszerzaniem wiedzy w społeczeństwie o kluczowym charakterze niezależności i niezawisłości sędziów dla praworządnego i demokratycznego państwa,
• działalności związanej z promocją społeczeństwa obywatelskiego oraz wpieraniem rozwoju organizacji pozarządowych i idei wolontariatu,
• działalności upowszechniającej ochronę wolności i praw człowieka związaną w szczególności z promowaniem wolności słowa, swobodnej wymiany myśli i idei oraz równego traktowania oraz przeciwdziałaniem dyskryminacji ze względu m.in. na tożsamość, orientację seksualną i płeć,
• działalności informacyjnej, publicystycznej i wydawniczej, oraz
• działalności społecznej i charytatywnej.

Nagrody i wyróżnienia

• 2018 – Nagroda Newsweeka im. Teresy Torańskiej.
• 2019 – Nagroda radia Tok FM im. Anny Laszuk za “wyjątkowy wpływ na rzeczywistość”.
• 2019 – zespołowe wyróżnienie w XIII edycji Nagrody im. Edwarda J. Wende za stworzenie inicjatywy #Wolne Sądy otrzymali: Maria Ejchart-Dubois, Sylwia Gregorczyk-Abram, Paulina Kieszkowska-Knapik, Michał Wawrykiewicz.
• 2020 – Europejska Nagroda Obywatelska przyznawana przez Parlament Europejski.
• 2022 – Nagroda Fundacji im. Janiny Paradowskiej i Jerzego Zimowskiego.

Zobacz też

• Protesty w obronie Sądu Najwyższego w Polsce
• Kryzys wokół Sądu Najwyższego w Polsce
• Protesty przeciwko zmianom w sądownictwie w Polsce
• Komitet Obrony Sprawiedliwości KOS

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa inicjatywy Wolne Sądy