Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (ang. Court of Justice of the European Union, fr. Cour de justice de l’Union européenne), w skrócie TSUE – instytucja sądownicza Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, z siedzibą w Luksemburgu. Stosunkowo często jest niepoprawnie nazywany Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości[1][2][3]. Ma cechy sądu międzynarodowego, a równocześnie sądu krajowego, jednak w odróżnieniu od typowych sądów międzynarodowych jego orzeczenia mają znaczenie wykraczające poza konkretne postępowania. Państwa członkowskie Unii Europejskiej są zobowiązane do podporządkowywania się orzeczeniom Trybunału Sprawiedliwości UE[1]. Obecnie składa się z dwóch organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu[1][4]. Jest najstarszą instytucją główną Wspólnot europejskich[1].
Emblemat Trybunału Sprawiedliwości UE | |
Obszar właściwości | |
---|---|
Podstawa prawna |
Traktat o Unii Europejskiej, |
Organizacja wewnętrzna | |
Przewodniczy | |
Funkcjonowanie | |
Okres funkcjonowania |
od 1952 |
Siedziba | |
Język urzędowy | |
Strona internetowa | |
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych |
Językiem urzędowym jest francuski, natomiast orzeczenia publikowane zazwyczaj są w językach: urzędowym i sprawy, której dotyczą (np. dla Polaków w języku polskim)[5].
Historia
edytujTrybunał został ustanowiony 23 lipca 1952 na mocy Traktatu paryskiego, zawartego w 1951 przez członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Jednolity akt europejski (1986) wprowadził instytucję Sądu Pierwszej Instancji, a Traktat nicejski (2001) sądy wyspecjalizowane. Traktat z Nicei określił także, że zarówno Trybunał Sprawiedliwości, jak i Sąd, działając w granicach swoich kompetencji, dbają o poszanowanie prawa w stosowaniu i w interpretacji postanowień Traktatu, co dało początek europejskiemu systemowi wymiaru sprawiedliwości. Traktat lizboński (2007) wprowadził jedynie korekty pojęciowe i terminologiczne, nie zmieniając istoty systemu. Trybunał Sprawiedliwości UE jest jedyną instytucją Unii Europejskiej funkcjonującą nieprzerwanie od 1952 roku[1].
Status prawny
edytujTrybunał działa na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Traktaty te konstytuują także istnienie dwóch jego organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu. Art. 19 ust. 1 TUE oraz art. 257 TFUE pozwalają na tworzenie w jego ramach sądów wyspecjalizowanych. Sądy takie tworzone są przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej stanowiące zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą. W latach 2005–2016 istniał jeden sąd wyspecjalizowany, Sąd do spraw Służby Publicznej, który orzekał w sprawie sporów między Unią a jej pracownikami. W roku 2015, z uwagi na wzrost liczby sporów oraz nadmierny czas rozpatrywania spraw przez Sąd, prawodawca UE zdecydował o stopniowym zwiększeniu liczby sędziów Sądu do 56 oraz o przekazaniu Sądowi właściwości Sądu do spraw Służby Publicznej. Sąd do spraw Służby Publicznej został rozwiązany z dniem 1 września 2016[6].
Struktura
edytujZgodnie z art. 19 ust. 1 Traktatu Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej obejmuje[4]:
- Trybunał Sprawiedliwości (sensu stricto),
- Sąd,
- sądy wyspecjalizowane (zwane także izbami wyspecjalizowanymi).
Funkcje
edytujTrybunał Sprawiedliwości UE pełni funkcję orzeczniczą i wydawania opinii doradczych, a także funkcje arbitrażowe. Organy Trybunału Sprawiedliwości UE orzekają w sprawach spornych lub niespornych (np. opinie, wykładnia prawa, orzeczenia prejudycjalne). Trybunał nie ma kompetencji prawotwórczych, a jedynie może w orzeczeniach stwierdzać istnienie lub też określać zasady prawa Unii, które już funkcjonują na terenie UE i państw członkowskich jako normy prawne. Priorytetem w postępowaniach TS UE jest stosowanie metody koncyliacyjnej – strony mogą na każdym etapie sporu zawrzeć ugodę, która kończy tok postępowania[1].
Trybunał Sprawiedliwości UE łączy funkcje[1]:
- sądu najwyższego,
- trybunału konstytucyjnego,
- trybunału stanu,
- sądu międzynarodowego,
- sądu arbitrażowego,
- sądu odwoławczego,
- sądu cywilnego i pracy,
- sądu administracyjnego,
- sądu pierwszej instancji i odwoławczego.
Skład
edytujW skład Trybunału Sprawiedliwości (sensu stricto) i Sądu wchodzą sędziowie mianowani przez poszczególne państwa członkowskie. W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów mianowanych przez każde państwo członkowskie oraz 11[7] rzeczników generalnych (art. 19 TUE i art. 254 TFUE)[8][9][7]. Liczbę sędziów Sądu określa Statut TSUE. Art. 48 protokołu nr 3 w sprawie Statutu[a] określa, że od dnia 1 września 2016 w skład Sądu wchodzi 47 sędziów, a od 1 września 2019 po dwóch sędziów z każdego państwa członkowskiego. Od 25 grudnia 2015 do 31 sierpnia 2016 w skład Sądu wchodziło 40 sędziów. Sąd nie ma stałych rzeczników generalnych. Do wykonywania tej funkcji mogą zostać wezwani poszczególni sędziowie[9].
Polskimi sędziami Trybunału Sprawiedliwości byli dotychczas: Jerzy Makarczyk (2004–2009) i Marek Safjan (2009–nadal). Marek Safjan pełni funkcję prezesa dziewiątej izby. Rzecznikiem generalnym (od 2013) jest Maciej Szpunar[10].
Okres | Prezes | Państwo członkowskie | |
---|---|---|---|
1 | 1952–1958 | Massimo Pilotti | Włochy |
2 | 1958–1964 | Andreas Matthias Donner | Holandia |
3 | 1964–1967 | Charles Léon Hammes | Luksemburg |
4 | 1967–1976 | Robert Lecourt | Francja |
5 | 1976–1980 | Hans Kutscher | Niemcy |
6 | 1980–1984 | Josse Mertens de Wilmars | Belgia |
7 | 1984–1988 | John Mackenzie-Stuart | Wielka Brytania |
8 | 1988–1994 | Ole Due | Dania |
9 | 1994–2003 | Gil Carlos Rodríguez Iglesias | Hiszpania |
10 | 7 października 2003 – 6 października 2015 | Wasilios Skuris | Grecja |
11 | 8 października 2015 – | Koen Lenaerts | Belgia |
Kompetencje
edytujTrybunał Sprawiedliwości UE zapewnia jednolitą wykładnię prawa unijnego we wszystkich krajach członkowskich, a także orzeka o jego przestrzeganiu przez poszczególne kraje i instytucje UE[9]:
- kontroluje legalność aktów prawnych Unii Europejskiej,
- czuwa nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów,
- dokonuje obowiązującej wykładni prawa Unii Europejskiej odpowiadając na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy krajowe.
Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje[4][1]:
- skargi Komisji lub państwa członkowskiego przeciwko innemu państwu członkowskiemu dopuszczającemu się uchybień w zakresie zobowiązań, jakie ciążą na nim na mocy Traktatów (art. 258–260 TFUE),
- skargi o stwierdzenie nieważności aktów prawnych wydanych przez instytucje Unii (art. 263–266 TFUE),
- skargi na bezczynność (zaniechanie działania) instytucji unijnych (art. 265 TFUE),
- skargi dotyczące odszkodowań za działania instytucji Unii lub pracowników Unii, związane z wykonywaniem ich funkcji (art. 268 TFUE),
- skargi w sporach Unii i funkcjonariuszy (art. 270 TFUE),
oraz
- wydaje tzw. orzeczenia wstępne w odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadawane przez sądy powszechne państw członkowskich, które w toku rozpoznawania zawisłych przed nimi spraw powezmą wątpliwości co do ważności i wykładni prawa unijnego,
Trybunał opiniuje również umowy międzynarodowe zawierane przez Unię pod względem ich zgodności z traktatami[4].
Postępowanie
edytujPostępowanie przed organami sprawiedliwości UE, zarówno w zakresie opiniodawczym, jak i orzeczniczym, składa się z dwóch faz[1]:
- pisemnej – w trakcie której kompletowana jest niezbędna dokumentacja, strona skarżona ma prawo do repliki, a strona wnosząca prawo do dupliki (czyli odpowiedzi), a wyznaczony sędzia-sprawozdawca przedstawia swoje stanowisko,
- ustnej – obejmującej odczytanie dokumentów, wysłuchanie stron i świadków oraz ustalenie niezbędnych dowodów i powołanie ewentualnych biegłych,
po czym następuje jawna część, w której ogłaszany jest wyrok. Językiem danej sprawy jest najczęściej język strony pozwanej, lecz sędzie przewodniczący danemu składowi może dopuścić procedowanie w innym języku[1]. Roboczym językiem Trybunału jest język francuski[7].
Zgodnie z art. 279 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej po złożeniu skargi lub w trakcie postępowania mogą być stosowane środki tymczasowe, jakie należy zastosować w interesie stron lub właściwego przebiegu postępowania. Decyzję podejmuje prezes lub skład orzekający[1].
Orzeczenia mogą mieć charakter konstytutywny (np. w postaci zasądzenia określonej kary pieniężnej) lub deklaratywny (orzeczenie niewykonywania przez państwo członkowskie obowiązków wynikających z traktatów). Na podstawie art. 256 TFUE orzeczenia konstytutywne mają status tytułu wykonawczego. Wszystkie orzeczenia są publikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej[1].
Na podstawie regulaminów postępowania przed jednostkami Trybunału Sprawiedliwości UE publikowany jest (we wszystkich językach urzędowych UE) oficjalny „Zbiór Orzeczeń”. Zbiór jest udostępniony na stronie Curia (w domenie: curia.europa.eu)[13].
Zakres związania orzecznictwem Trybunału
edytujOrzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie są wiążące dla niego samego w trakcie rozpoznawania spraw podobnych do spraw, jakie już zostały przez niego rozpoznane. Stanowią natomiast precedensy de iure dla sądów krajowych, które – gdy nie chcą się do nich stosować – mogą się zwrócić z pytaniem prejudycjalnym w celu zmiany zawartego w nich stanowiska. Odpowiedź na takie pytanie będzie jednak dla nich wiążąca[14].
Akty prawne
edytuj- Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wraz z Załącznikiem nr 1 (tekst ujednolicony: Dz.Urz. L 228 z 23.8.2012 r).
- Regulamin postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości (Dz.Urz. L 265 z 29.09.2012 r.)
- Regulamin postępowania przed Sądem z dnia 2 maja 1991 r.
- Decyzja Rady z dnia 2 listopada 2004 r. ustanawiająca Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej (Dz.Urz. L 333 z 9.11.2004 r.)
- Regulamin postępowania przed Sądem do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej z dnia 25 lipca 2007 r.
Zobacz też
edytujUwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l Jarosław Sozański: Trybunał Sprawiedliwości. Warszawa ; Poznań: Polskie Wydawnictwo Prawnicze „Iuris”, 2010, s. 208. ISBN 978-83-89363-82-4.
- ↑ Maja Strzałkowska: Sąd do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”, 2008, s. 149. ISBN 978-83-7285-326-4.
- ↑ Maria Magdalena Kenig-Witkowska, Adam Łazowski, Rudolf Ostrihansky; (red. Maria Magdalena Kenig-Witkowska): Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck, 2007, s. 461, seria: Podręczniki Prawnicze. ISBN 978-83-7483-334-9.
- ↑ a b c d Aureliusz Wlaź: Instytucje Unii Europejskiej. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, bd, s. 26–28. ISBN 978-83-7567-037-0.
- ↑ Trybunał SprawiedliwościV Language arrangements at the Court of Justice of the European Union. curia.europa.eu. [dostęp 2019-10-03]. (ang.).
- ↑ Sąd do spraw Służby Publicznej – Prezentacja. curia.europa.eu. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
- ↑ a b c Trybunał Sprawiedliwości. curia.europa.eu. [dostęp 2018-10-20]. (pol.).
- ↑ Unia Europejska. Protokół nr 3 w sprawie Statutu Trybunału Sprawiedliwości. „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”. C.08.115.210, 2008-05-09. (pol.).
- ↑ a b c d PE. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. „Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej”, s. 1–5, 2018-05. Parlament Europejski. (pol.).
- ↑ Trybunał Sprawiedliwości UE: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Sprawozdanie roczne.. Luksemburg: 2015, s. 238. ISBN 978-92-829-1966-8.
- ↑ The Presidents of the Court of Justice. CVCE. [dostęp 2018-10-20]. (ang.).
- ↑ Trybunał Sprawiedliwości UE. Koen Lenaerts ponownie wybrany na stanowisko p rezesa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. „Komunikat prasowy”, s. 1, 2018-10-09. 151/8. (pol.).
- ↑ Zbiór Orzeczeń. curia.europa.eu. [dostęp 2018-11-27]. (pol.).
- ↑ Maciej Koszowski: Granice związania orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, [w:] Granice państwa jako granice jurysdykcji w Unii Europejskiej, red. S.M. Grochalski. Dąbrowa Górnicza: 2012, s. 38–44, 52. ISBN 978-83-62897-26-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona oficjalna
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości a Europejski Trybunał Praw Człowieka – analiza prawna. uniaeuropejska.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-10)].
- ISNI: 0000000123752086, 0000000122602019
- VIAF: 124913422, 140116137, 334156619138228780006
- LCCN: no2011195644
- GND: 1132545560
- LIBRIS: dbqt0ffx3lxvwwl
- NKC: ko2015883273, kn20040130013
- BIBSYS: 10043042
- CiNii: DA01574388
- J9U: 987007359531705171, 987007260102605171
- PTBNP: 42901
- CANTIC: a12000255, a1153137x
- ΕΒΕ: 269727