Wikipedia

XXII Puchar Gordona Bennetta (balonowy)

zawody balonowe o Puchar Gordona Bennetta

XXII Puchar Gordona Bennetta – zawody balonowe o Puchar Gordona Bennetta, które rozpoczęły się w dniu 23 września 1934 roku w Warszawie. Organizację przyznano zgodnie z regulaminem Aeroklubowi Polskiemu po zwycięstwie załogi balonu Kościuszko w XXI Pucharze organizowanym przez USA. Zwycięzcami XXII Pucharu, w którym wzięło udział 16 balonów, została ponownie polska załoga Franciszek Hynek i Władysław Pomaski na balonie Kościuszko.

XXII Balonowy Puchar Gordona Bennetta
Chicago (1933) Warszawa (1935)
Ilustracja
Start balonów 23 września 1934 r. z lotniska mokotowskiego.
Data

23 września 1934

Miejsce rozpoczęcia

lotnisko mokotowskie

Miejscowość

Warszawa

Organizator

FAI

Liczba zawodników

17 załóg

Liczba reprezentacji

8

Zwycięzcy
 Polska

Franciszek Hynek
Władysław Pomaski

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia edytuj

Zawody balonów wolnych o puchar Gordon Bennetta były organizowane od 1906 roku. Polskie załogi wystartowały w nich po raz pierwszy dopiero w 1932 roku, zajmując drugie i czwarte miejsce (na 16 startujących). W 1933 roku Franciszek Hynek i Zbigniew Burzyński na balonie Kościuszko zwyciężyli w rozgrywanym w USA XXI Pucharze. Zgodnie z regulaminem państwo (aeroklub) zwycięzców organizował kolejną edycję zawodów. W 1934 roku po raz pierwszy organizatorem została Polska[1]. W tej edycji zawodów również raz pierwszy w historii była utrzymywana łączność radiowa pomiędzy balonem a radiostacją odbiorczą naziemną. Balon Syrena, który wyruszył na trasę jako ostatni, zabrał radiostację krótkofalarską typu „Ava”. Część przesłanej korespondencji była transmitowana na falach Polskiego Radia[2].

Regulamin edytuj

W ramach przygotowania do zawodów Komisja Sportowa Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej wprowadziła zmiany w regulaminie. Przyjęto, że każdy narodowy aeroklub może zgłosić maksymalnie trzy balony w terminie do 1 lipca (pierwszy termin) i 1 sierpnia (drugi termin) 1934 roku. Dodatkowo za każdy balon należało wpłacić wpisowe, które miało różną wysokość w zależności od terminu i podlegało zwrotowi (100 zł) jeśli balon wystartuje. Załoga mogła liczyć maksymalnie dwie osoby, a balon mieć 2200 m³ pojemności[3]. Założono, że jeśli nie zgłoszą się przynajmniej trzy aerokluby, zawody zostaną przełożone na następny rok[4]. Zgodnie z regulaminem i przepisami międzynarodowymi, każdy balon musiał być w nocy oświetlony przez zwisające 5 metrów poniżej kosza białe światło, które musiało być widoczne ze wszystkich kierunków, oraz posiadać flagę narodową i rodzimego aeroklubu. Po wylądowaniu załoga powinna przesłać informację do Aeroklubu Rzeczypospolitej Polskiej o czasie i miejscu lądowania. Po wylądowaniu zawodnicy musieli znaleźć świadków (w tym jedną „osobę urzędową”), którzy mogli potwierdzić im dane w zaświadczeniu lądowania. Zawierało ono: współrzędne miejsca lądowania, opis terenu, na którym wylądował kosz i powłoka, potwierdzenie, że „na miejscu lądowania znajduje się powłoka balonu, kosz i obręcz nośna”, czas lądowania (wg czasu lokalnego i warszawskiego), informację o najbliższym dużym mieście[5].

Przygotowania do zawodów edytuj

Uczestnicy spotkali się 21 września na lotnisku mokotowskim. Odprawę poprowadził kierownik zawodów płk. Jan Wolszlenger. Zostały sprawdzone dokumenty, zebrano informacje o zainstalowanym w gondolach sprzęcie. Organizatorzy przekazali załogom książki pokładowe i blankiety zaświadczające o miejscu i czasie lądowania. Każdy zespół otrzymał również 10 meldunków (ciężarków zaszytych w biało-czerwone płótno), dzięki którym mógł przekazywać informacje o trasie. Dodatkowo załogi otrzymały informacje metrologiczne i wizy państw, w których mogłyby wylądować[6][5].

Reprezentacja Polski edytuj

 
Załogi polskich balonów startujących w XXII Pucharze Gordona Bennetta w Warszawie

Polskę reprezentowały trzy załogi na balonach: Kościuszko, Polonia i Warszawa. Powstały one w Wojskowych Warsztatach Balonowych w Legionowie[7]. Balony Polonia oraz Warszawa były nowe i zostały wykonane specjalnie na zawody. Wszystkie miały powłoki w barwach biało-czerwonych. Kościuszko miał w dolnej części równolegle czerwone pasy, a górę białą. Polonia zaś miała dół i górę czerwoną, a pośrodku biały pas[8]. Przewidując możliwość przelotu nad Bałtykiem, polska załoga zabrała ze sobą specjalne pływaki i rakietnicę, która byłaby przydatna podczas przymusowego wodowania[9]. Przed odlotem odbył się chrzest balonu Warszawa[10].

Uczestnicy edytuj

W zawodach wzięło udział 17 balonów z ośmiu krajów. Wśród nich znalazł się Ernest Demuter, który po raz 15 wziął udział w zawodach i w 1924 roku po trzecim zwycięstwie zdobył puchar na własność[11]. Ze startujących rok wcześniej w Chicago do Warszawy przyjechali: Erich Duke[12], pilot amerykańskiego balonu H. Kendall[13] oraz załoga belgijskiego balonu Philippe Quersin i Martial Van Schelle[14]. Poniżej wykaz osiągnięć poszczególnych załóg podający również wylosowaną kolejność startu[6][15][16]. Z 17 załóg nie wystartował Toruń, który miał awarię przed startem[17]. Podczas napełniania gazem okazało się, że powłoka jest nieszczelna. Przy podmuchu wiatru „wyślizgnęła się” i balon „sam” wzbił się w powietrze. Na szczęście wylądował w Rembertowie[18].

Zajęte

miejsce

Nr
startowy 		Balon Pojemność
[m³][19] 		Załoga[19] Kraj Czas lotu
[h] 		Odległość[20] Miejsce lądowania:
państwo, miejsce

(najbliższe

duże miasto)

1 9 Kościuszko 2200 Franciszek Hynek
Władysław Pomaski 		  Polska 44:48 1333,50 ZSRR
Anna
(Woroneż)
2 1 Warszawa 2200 Zbigniew Burzyński
Jan Zakrzewski 		  Polska 36:42 1304,76 ZSRR
Bykowa
(Riazań)
3 4 Belgica 2200 Ernest Demuyter
Leon Coeckelbergh 		  Belgia 36:07 1172,48 ZSRR
Biełoje
(Bieżeck)
4 15 Polonia 2200 Antoni Janusz
Ignacy Wawszczak 		  Polska 22:04 1138,54 Finlandia
Lohikoski
(Savonlinna)
5 7 Zurych III 2200 Walo Gerber
Erich Tilgenkamp 		  Szwajcaria 21:59 1051,06 ZSRR
Woronowa
(Szlisselburg)
6 13 Basel 2200 A. van Baerle
J. Dietschi 		  Szwajcaria 21:12 910,58 ZSRR
Azarowa
(Wiaźma)
7 17 Lorraine 2200 A. Boitard
Ch. Dupont 		  Francja 18:50 890,00 ZSRR
Wierduga
(Ługa)
8 16 Deutschland 2200 Carl Götze
E. Burgartd 		  III Rzesza 21:41 875,96 ZSRR
Sławitino
(Stara Russa)
9 8 L’Aigle 2200 Charles Dollfus
Pierre Jacquet 		  Francja 16:04 867,70 ZSRR
Plussa
(Ługa)
10 5 Dux 2200 A. Pirazoli
Caputo 		  Włochy 17:30 856,29 ZSRR
Mazowier
(Jezioro Pejpus)
11 12 Buffallo

Courier Express

2200 George Hineman
Milford F. Vanik[21] 		  Stany Zjednoczone 15:31 821,31 ZSRR
Spitsina
(Jezioro Pejpus)
12 6 U.S. Navy 2200 Charles H. Kendall
Howard Orville 		  Stany Zjednoczone 20:19 819,02 ZSRR
Berdjajewa
(Wieliż)
13 10 Wilhelm Opel 2200 W. Zinner
Erich Deku 		  III Rzesza 15:50 799,40 Estonia
Kulmawere
(M. Magdalena)
14 2 Stadt Essen 2200 Hugo Kaulen jr.
Herbert Pröbsting 		  III Rzesza 12:46 759,83 Estonia
Olustwere
(Suure-Jaani)
15 11 Bruxelles 1935 2200 Philippe Quersin
Martial Van Schelle 		  Belgia 19:05 713,00 ZSRR
Woilewa
(Witebsk)
16 3 Bratislava 1600 F. Jezisek
G. Peter 		  Czechosłowacja 5:22 296,71 Litwa
Eustachowo
(Kibarty)
14 Toruń Raymond Deguy   Francja nie wystartował

Przebieg edytuj

 
Franciszek Hynek. Zwycięzca zawodów w 1934 roku z pucharem.

O godzinie 6 rano przy pomocy żołnierzy z batalionu balonowego w Jabłonnie zaczęto napełniać balony gazem pochodzącym z warszawskiej gazowni, który miał siłę nośną 0,7 kg. Nie użyto helu, ponieważ był zbyt drogi[22]. Po południu na lotnisko przybyli zaproszeni goście i widzowie. W rozpoczęciu wzięło udział około 30 000 osób. Przed godziną 16 zawody zostały oficjalnie otwarte przez wiceministra komunikacji inż. Piaseckiego. Po odegraniu hymnu na maszt zostały wciągnięte: flaga polska i Aeroklubu R.P. Jako pierwszy wystartował zgodnie z wylosowaną kolejnością balon Warszawa. Podczas startu balonów wypuszczono kilkaset gołębi pocztowych i małe balony z napisem na kartkach L.O.P.P. w ramach zawodów balonikowych[23]. Przed startem pierwszego balonu z danego państwa orkiestra grała hymn narodowy[22].

Według prognoz meteorologicznych zbliżał się zimny front. Dlatego już w nocy załogi napotkały deszcz, śnieg i mgły[24]. Zwycięska załoga balonu Kościuszko wzniosła się na wysokość 3000 metrów, dzięki czemu nie napotkała mas zimnego powietrza[25]. Zdobywcy drugiego miejsca na balonie Warszawa wznieśli się jeszcze wyżej, bo na 4500 do 6000 metrów[26]. Balon Polonia dostał się w strefę burzy, która zepchnęła go w kierunku Leningradu, a potem na teren Finlandii. Tam z powodu pęknięcia powłoki balonu załoga musiała lądować. Balon wpadł do jeziora, a załoga dopłynęła do małej wysepki. Pomocy udzieliła im miejscowa ludność[27]. Niemiecki balon podczas lądowania wieczorem rozbił gondolę, a piloci musieli spędzić przy nim całą noc. Dopiero rano udzielono im pomocy[28]. Większość załóg wylądowała na terenie ZSRR, dwie na terenie Estonii, a po jednej w Finlandii i na Litwie. Balon Syrena startujący poza klasyfikacją zabrał do gondoli nadajnik radiowy, dzięki któremu mógł przekazywać informacje o warunkach lotu. Zadaniem zawodników było przebycie jak największej odległości w linii prostej od miejsca startu do miejsca lądowania[29]. Obliczaniem wyników na podstawie dostarczonych dokumentów zajmował się Wojskowy Instytut Geograficzny w Warszawie[24].

Zawody balonikowe edytuj

21 września w Kurierze Warszawskim ukazała się informacja o planach przeprowadzenia konkursu. Był on skierowany głównie do dzieci, które w dniu otwarcia zawodów mogły również poza lotniskiem mokotowskim zakupić baloniki w cenie 50 groszy za sztukę[30]. Wypuszczono 10 000 baloników, które oprócz kartek z napisem LOPP miały dołączone kartki korespondencyjne z informacją kto wypuścił balon (imię, nazwisko, adres) i prośbę o odesłanie jej (po znalezieniu przy balonie) na adres warszawskiego okręgu LOPP. W październiku okazało się, że wróciło 637 kart, w tym dwie z terenu ZSRR. Za udział w konkursie nagrodzono w sumie sześć osób, przyznając 3 nagrody finansowe i dyplomy. Najlepszy balonik przebył 1034 km w linii prostej[31].

Poczta balonowa edytuj

 
List wysłany pocztą balonową.

W dniu otwarcia zawodów z lotniska wystartował również należący do warszawskiego Aeroklubu balon Legionowo. Zabrał ze sobą pocztę wysłaną z urzędu pocztowego Warszawa 31, a następnie nadał je w Szczuczynie Białostockim. Były to listy krajowe i zagraniczne, które ostemplowano: „Międzynarodowe Zawody Balonowe Gordon Bennett 23. IX. 1934 — Warszawa 31”. Dodatkowo na listach przybito pieczęć Aeroklubu Polski[32]. Pomimo informacji prasowych, że pocztę przewieziono dwoma balonami, a nawet (jak na zdjęciu obok) stempli z informacją o przewiezieniu jej balonem Syrena, na podstawie notatek prasowych i analizy udowodniono, że balon ten nie przewoził poczty, a tylko radiostację[33].

Nagrody edytuj

W regulaminie przywidziano, że zwycięski Aeroklub otrzyma puchar przechodni, a suma nagród dla załóg wyniesie 28 000 złotych[4]. Pierwsza nagroda dla zwycięskiej załogi wyniosła 10 000 złotych. Druga załoga otrzymywała 7000, trzecia 4000, czwarta 2500, piąta 1500, szósta 1200, siódma 1000, a ósma 800 złotych[34]. Było to drugie zwycięstwo polskiej załogi. Puchar ufundowany w 1933 roku przez redakcję amerykańskiej gazety Chicago Daily News[35], po kolejnym, trzecim zwycięstwie polskiej załogi w 1935 roku zgodnie z regulaminem przeszedł na własność Aeroklubu Polskiego i jest do dziś przechowywany w jego siedzibie[36]. Wszyscy zawodnicy zgodnie z regulaminem otrzymali specjalny pamiątkowy medal[5].

Odznaczenia edytuj

Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej za zasługi na polu propagandy i rozwoju sportu balonowego polscy zawodnicy otrzymali[37]:

Zgodnie z Zarządzeniem Prezesa Rady Ministrów za zasługi na polu propagandy i rozwoju sportu balonowego zostały nadane[37]:

  • Srebrny Krzyż Zasługi - kpt. Antoni Janusz, por. Ignacy Wawszczak, por. Jan Zakrzewski

Upamiętnienie edytuj

  • W 1981 roku Poczta Polska wydała kilka znaczków poświęconych sportowi balonowemu. Wśród nich znalazł się znaczek nieząbkowany o nominale 10,50 zaprojektowany przez Ryszarda Dudzickiego, nr katalogowy 2587. Upamiętniał on cztery polskie załogi, które przed wybuchem II wojny światowej zdobyły Puchar Gordon Bennetta[38][39].
  • 6 września 2019 roku w Warszawskiej dzielnicy Włochy został odsłonięty mural upamiętniający jednego ze zwycięzców zawodów w 1933 i 1934 roku Franciszka Hynka. Pokazano na nim balon "Kościuszko" na którym dwukrotnie zwyciężał, a w gondoli sylwetki pilota i obserwatora[40][41].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Puhar Gordon Bennetta w rękach Polski, Skrzydlata Polska, 1933, nr 10, s. 315-317.
  2. ↑ Raid balonów kulistych, Kurier Warszawski, 1934, nr 264 z 25 września, s. 9.
  3. ↑ Gordon Bennett 1934 Skrzydlata Polska 1934, nr 3, s. 90.
  4. ↑ a b Przygotowania do zawodów o puhar Gordon-Bennetta 1934 r. Skrzydlata Polska 1934, nr 1, s. 25–26.
  5. ↑ a b c Zasadnicze postanowienia Regulaminu 1934 Skrzydlata Polska 1934, nr 9, s. 290.
  6. ↑ a b W jakiej kolejności wystartują uczestnicy zawodów balonowych o puhar Gordon Bennetta? Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 264 z 23 września, s. 13.
  7. ↑ Rozwój i sukcesy polskiej wytwórni balonowej Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 263 z 22 września, s. 16.
  8. ↑ W gorączce przygotowań Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 266 z 25 września, s. 3.
  9. ↑ Balony przypuszczalnie polecą nad Bałtykiem Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 265 z 24 września, s. 6.
  10. ↑ Tuż przed startem po puhar Gordon-Bennetta Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 266 z 25 września, s. 4.
  11. ↑ Weteran zawodów o puhar Gordona Bennetta i jedyny jego zdobywca Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 264 s. 5
  12. ↑ Nie masz rozkoszy ponad szybowanie w przestworzach Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 263 s. 5
  13. ↑ "Pierwsze jaskółki" zawodów o puhar Gordona-Bennetta przyfrunęły już do Warszawy Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 256 s.11
  14. ↑ Pływak, piłkarz i aeronauta . Rozmowa z uniwersalnym mistrzem M. Van Schelle Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 266 s.2
  15. ↑ Lista zawodników Skrzydlata Polska 1934, nr 9, s. 290.
  16. ↑ Coupe Aeronautique Gordon Bennett – More than 100 years [online], www.gasballon.be [dostęp 2019-08-25].
  17. ↑ Toruń wycofany Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 266 z 25 września, s. 4.
  18. ↑ Poza konkursem Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 268, s. 9.
  19. ↑ a b LISTA zgłoszonych zawodników na Międzynarodowe Zawody Balonowe o puhar im. Gordon-Bennetta Przegląd Lotniczy 1934, nr 9, s. 410.
  20. ↑ Oficjalny wynik zawodów o puhar Gordon-Bennetta Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 282, s. 12.
  21. ↑ Amerykańska ekipa balonowa jest już w komplecie Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 261 s.6
  22. ↑ a b W przededniu startu balonów do zawodów o puhar Gordon-Bennetta Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 265, s. 14.
  23. ↑ Jak się odbył odlot balonów ? Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 266, s. 3–5.
  24. ↑ a b A więc trzy pierwsze miejsca dla Polski. W deszczu, śniegu i mgle Ilustrowany Kurier Codzienny, 1934, nr 270, s. 13.
  25. ↑ Co mówią nasi zwycięzcy balonowi o swym locie?, Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 270, s. 5-6.
  26. ↑ Zdobywcy drugiego miejsca w Warszawie, Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 270, s. 6.
  27. ↑ Stargana burzą Polonja opadła na jezioro, Ilustrowany Kurier Codzienny. 1934, nr 268, s. 14.
  28. ↑ Polska zwyciężą w zawodach balonowych, Ilustrowany Kurier Codzienny. 1934, nr 269, s. 14.
  29. ↑ Balony szybują, Ilustrowany Kurier Codzienny. 1934, nr 262, s. 13.
  30. ↑ Zawody baloników L.O.P.P., Kurier Warszawski, 1934, nr 114, s. 4.
  31. ↑ Zawody balonikowe, Lot i Obrona Przeciwlotniczo-Gazowa Polski, 1934, nr 20, s. 6.
  32. ↑ Poczta balonowa Ilustrowany kurier Codzienny 1934, nr 263, s. 16.
  33. ↑ Głowacz A. PIERWSZE ZAWODY BALONOWE O PUCHAR im. GORDON-BENNETTA ROZGRYWANE W POLSCE W 1934 ROKU PRZEOCZONE FAKTY! https://web.archive.org/web/20150204082541/http://graf.kzp.pl/ [Dostęp 2019-09-08].
  34. ↑ A więc trzy pierwsze miejsca dla Polski ! Ilustrowany Kurier Codzienny 1934, nr 270, s. 13.
  35. ↑ Międzynar. zawody balonów wolnych „Gordon-Bennett”, Raz Dwa Trzy, 1934, nr 38, s. 12.
  36. ↑ Konferencja Prasowa z okazji 100-lecia Aeroklubu Polskiego – Aeroklub Polski [online] [dostęp 2019-08-24] (pol.).
  37. ↑ a b Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-10-07]. Nr 13 z 11 listopada 1934 roku, s. 230, 233.
  38. ↑ Poczta balonowa - Epopeja Balonowa - Wydarzenie 1981 r. [online], www.epopejabalonowa.pl [dostęp 2019-10-07].
  39. ↑ 1981.03.25. Sport balonowy :: Katalog Znaków Pocztowych [online], www.kzp.pl [dostęp 2019-10-07] (pol.).
  40. ↑ Walczył na wojnie, wygrywał zawody. Teraz ma swój mural [online], TVN Warszawa [dostęp 2019-10-07].
  41. ↑ Zaproszenie na odsłonięcie muralu Franciszka Hynka [online], dlapilota.pl [dostęp 2019-10-07] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=XXII_Puchar_Gordona_Bennetta_(balonowy)&oldid=71029235”