Ząbczak kruchy

Ząbczak kruchy (Dentipellis fragilis (Pers.) Donk) – gatunek grzybów z rodziny soplówkowatych (Hericiaceae).

Skórnikówka białobrązowa

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	gołąbkowce
Rodzina	soplówkowate
Rodzaj	ząbczak
Gatunek	ząbczak kruchy
Nazwa systematyczna
Amylostereum laevigatum (Pers.) Donk Persoonia 2(2): 233 (1962)

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Dentipellis, Hericiaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1801 r. Christiaan Hendrik Persoon nadając mu nazwę Hydnum fragile. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1962 r. Marinus Anton Donk.

Synonimy:

• Dentipellis echinospora H. Furuk. 261: 54 1974
• Dryodon fragilis (Pers.) Bourdot & Galzin 1928
• Hericium fragile (Pers.) Kotl. 1960
• Hydnum fragile Pers. 1801.

Polską nazwę nadał mu Władysław Wojewoda w 1983 r.

Morfologia

Owocnik

Jednoroczny, rozpostarty o długości kilku cm. Brzeg bladożółty, matowy, watowaty do błoniastego, o szerokości 1–2 mm. Hymenofor kolczasty. Kolce cylindryczne, ostre, białe w stanie świeżym, kruche i jasnoochrowe w stanie suchym, o wymiarach 2–6(–12) x 0,1–0,2(–0,5) mm. Kontekst o grubości do 2 mm, blady, bladożółty do białego. Przechodzi w tramę bez warstwy rozgraniczającej. Trama kolców jednorodna, kremowa, miękka, delikatna.

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne w kontekście z pojedynczymi sprzążkami, o średnicy 2–4 µm, szkliste, gładkie, o ściankach grubości do 0,5 µm, nieamyloidalne, cyjanofilne, niektóre z żywicznymi kroplami o średnicy 1–2 µm na powierzchni strzępek. Strzępki tramy równoległe, o średnicy 2-3 µm z pojedynczymi sprzążkami, szkliste, cienkie, o grubości 0,5 µm, nieamyloidalne, słabo cyjanofilne. Strzępki subhymenium krótkokomórkowe, silnie rozgałęzione, o średnicy 2–2,5 µm. Strzępki w subiculum o średnicy 3–7 µm z szeroko rozstawionymi sprzążkami, o zawartości nakrapianej żywicznymi gutulami. Gleocystydy pospolite, niektóre powstające w subhymenium, o długości 400 µm lub więcej i zakrzywiające się w hymenium, o cylindrycznym lub wrzecionowatym, wierzchołku długości 60 µm i średnicy 7–10 µm. Wierzchołek śluzowaty lub szeroko zaokrąglony, wystający do 20 µm nad hymenium. Zawartość gleocystyd w KOH bladożółta, gutule nie barwiące się w aldehydzie sulfobenzowym, nieamyloidalne, cienkie, gładkie, acyjanofilne ze szklistymi ścianami. Cystydy rozproszone w hymenium, igiełkowate, 60–70 × 6–7 µm, wystające do 20 µm nad hymenium, o szklistych ściankach, cienkie, gładkie, ze szklistą zawartością, niektóre z małymi (–1,5 µm) kroplami oleju. Hyfidy rozproszone w hymenium, cylindryczne lub nitkowate, o średnicy 2–3 µm, niektóre z lekko nabrzmiałym wierzchołkiem o długości 5 µm. Podstawki wysmukłe, 26–45(–55) × 4–6(–10) µm, z czterema smukłymi sterygmami, każda o długości 5–7,5 µm. Zarodniki szeroko elipsoidalne do kulistych, średnia długość i szerokość 5,4 × 4,5 µm, zazwyczaj zawierające jedną dużą gutulę, o szklistych ścianach grubości do 0,5 µm, amyloidalne, acyjanofilne, delikatnie chropowate, ale często wydają się gładkie, z drobnym wierzchołkiem.

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii. W Europie jest szeroko rozprzestrzeniony i podano wiele jego stanowisk. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytacza 10 jego stanowisk. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – gatunek potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych.

Nadrzewny grzyb saprotroficzny. Występuje w lasach liściastych na martwym drewnie, czasami także w szklarniach ogrodów botanicznych na drewnianych donicach. Zasiedla zbutwiałe drewno drzew liściastych, najczęściej buka, także zwalone pnie jodły. Powoduje białą zgniliznę drewna.