Złota wolność – określenie swobód i przywilejów, przysługujących szlachcie w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[1]. Ustrój ten czerpał w głównej mierze z filozofii Arystotelesa, religii katolickiej oraz praktyki Republiki Weneckiej[2]. Nazwa spopularyzowana w 1597 roku[3].

Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota wolność. Elekcja R.P. 1573. Jan Matejko

Historia

edytuj
 
Akt Konfederacji warszawskiej 1573

Wieleć mamy swobód w tej naszej koronie
Cóż gdy się nie staramy i nie dbamy o nie
Przeważa prywatnych pożytków chciwości
Bardziej dbamy o włości, a nie o wolności
Słobody niż swobody głowę nam mozolą
Niż złotą wolność bardziej złoto wolą

Wespazjan Kochowski, „O wolności polskiej” 1674[4]

Początek praw gwarantujących w Polsce i Litwie niespotykaną w ówczesnej Europie wolność szlachecką stanowiły także artykuły henrykowskie spisane na sejmie elekcyjnym 20 maja 1573 roku, a następnie przedstawione do podpisania Henrykowi Walezemu jako warunek objęcia tronu Rzeczypospolitej.

Swobody religijne i wolność wyznania[5] gwarantował mieszkańcom Rzeczypospolitej Akt Konfederacji Warszawskiej z 28 stycznia 1573 roku.

W obronie tych swobód szlachta mogła zwoływać konfederacje lub rokosze[3] (prawo oporu).

Podstawowe prawa i przywileje

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. złota wolność, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-03].
  2. Stanisław Orzechowski.
  3. a b „WIEM”. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-18)]..
  4. „Nieproznujące proznowanie ojczystym rymem na lirica i epigrammata polskie rozdzielone y wydane”, Kraków 1674.
  5. Ściślej pokój między poróżnionymi w wierze. Por. Edward Opaliński Sejmiki szlacheckie wobec kwestii tolerancji religijnej w latach 1587–1648.
  6. Andrzej Nowak, „Dzieje Polski”, tom 3. 1340-1468., 2017.
  7. HERALDYKA – Wywodzenie pochodzenia.
  8. Barok w Polsce.