Załoga (prawo)

Załoga, obstagium, niem. einlager – w dawnym prawie polskim (XIV-XVI wiek) sposób umacniania praw zobowiązaniowych polegający na tym, że dłużnik lub poręczyciel zgadzał się, iż w przypadku niespełnienia w terminie świadczenia uda się z własnej inicjatywy lub na żądanie wierzyciela do gospody i pozostanie w niej (zalegnie) na koszt własny wraz z orszakiem aż świadczenie zostanie wykonane.

Instytucja załogi (einlager) była znana w Niemczech, gdzie wytworzyła się po ukształtowaniu rycerstwa w XI wieku. Prawdopodobnie przez podległe wpływom wschodnich państw niemieckich Pomorze Zachodnie, gdzie znana była już w II połowie XIII wieku, dotarła w początkach XIV wieku do Polski. Dotyczyła wyłącznie stanu rycerskiego (szlacheckiego).

Umowa lub zwyczaje przewidywały liczbę służby i koni, z którymi miał „leżeć” w gospodzie dłużnik, a wielkość orszaku zależała od rangi dłużnika i wysokości zobowiązania. Ponoszone koszty ucztowania i ograniczenie swobody miały zmusić dłużnika do wykonania zobowiązania. Była to jednocześnie łagodna forma ograniczenia wolności:
Jako Jan Dziurka wjechał w załogę wierną w Szamotulech, gdzie mu Bogusz ukazał.

Incydentalną formą załogi były wypadki, gdy w gospodzie „leżał” wierzyciel na koszt dłużnika. Ta forma pozbawiona była elementu ograniczenia wolności. Dłużnika motywowały koszty ponoszone na ucztowanie wierzyciela i jego orszaku. Tego typu załogi zakazują poręczycielowi wobec dłużnika Statuty Kazimierza Wielkiego:
158. O rękojmi i zastawie.
Zastawy często lub przywodzą ku szkodzie i ku ubóstwu, przeto gdyby kto poręczył za przyjaciela swego, a ten na czas umówiony nie zapłaci, ale rękojmię musiał płacić, tedy rękojmię zapłaciwszy, nie ma żadnej szkody czynić temu, za kogo ręczył ani wjechać w gospodę, by ucztować na jego potępienie i szkodę. Ale jeśli mały dług, ma być dany zakład aż do wykupienia, a jeśli wielki dług, tedy dobra dłużnika dane rękojmi na tak długo, dokąd długu nie wykupi.

Załoga, podobnie jak łajanie, zanikła w II połowie XVI wieku jako relikt odpowiedzialności osobą dłużnika za zobowiązania.

Bibliografia

• Karol Koranyi, Powszechna historia prawa, Warszawa 1976
• Juliusz Bardach, Historia państwa i prawa Polski. Tom I do połowy XV wieku, PWN, Warszawa 1964
• Zdzisław Kaczmarczyk, Bogusław Leśnodorski, Historia państwa i prawa Polski od połowy XV w. do r. 1795, PWN, Warszawa 1957
• KatarzynaK. Sójka-Zielińska KatarzynaK., Historia prawa, Warszawa: PWN, 1981, ISBN 83-01-02760-6, OCLC 751478388 .brak strony (książka)