Dysforia płciowa u dzieci
Dysforia płciowa u dzieci[1], dawniej zaburzenia identyfikacji płciowej u dzieci[2][3] – występowanie dysforii płciowej w dzieciństwie. W 2013 roku w DSM-5 kategorię „Zaburzenia identyfikacji płciowej” zastąpiono kategorią „Dysforia płciowa”, w której znalazła się „dysforia płciowa u dzieci” i oddzielnie „dysforia płciowa u dorastających i dorosłych”[4].
Klasyfikacja
edytujDSM
edytujDiagnoza zaburzeń tożsamości płciowej w dzieciństwie została po raz pierwszy wprowadzona w 1980 roku w DSM-III. Wraz z publikacją DSM-IV została ona przeniesiona z rozdziału „Zaburzenia psychoseksualne” do nowej kategorii „Zaburzeń seksualnych i zaburzeń tożsamości płciowej”, obok dysfunkcji seksualnych i parafilii[5]. W DSM-IV zaburzenie tożsamości płciowej ma dwa zestawy kryteriów. Kryterium A wskazuje, że dziecko identyfikuje się jako osoba płci przeciwnej. Dziecko musi zademonstrować szereg następujących objawów: ubieranie się jak osoba płci przeciwnej, zaprzyjaźnianie się przede wszystkim z osobami płci przeciwnej, wykazywanie chęci angażowania się w zabawy charakterystyczne dla płci przeciwnej oraz aktywne deklarowanie chęci bycia osobą płci przeciwnej. Z kolei kryterium B wskazuje, że dziecko nie identyfikuje się z płcią, z którą się urodziło. Może się to przejawiać jako niechęć do stylów ubierania się charakterystycznych dla płci, z jaką się urodziło, unikanie kontaktów z osobami tej płci oraz niepokój związany z aspektami fizjologii, które wskazują na płeć, z jaką się urodziło[6].
DSM-5 (2013)
edytujW maju 2013 roku Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne opublikowało DSM-5, w którym diagnoza zaburzeń tożsamości płciowej została usunięta i zastąpiona diagnozą dysforii płciowej[4].
ICD
edytujMiędzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) wymienia kilka zaburzeń związanych z tożsamością płciową, w tym zaburzenie tożsamości płciowej w dzieciństwie (F64.2) rozumiane jako „trwały i intensywny dyskomfort związany z własną przypisaną płcią, ujawniający się przed okresem dojrzewania”[7]. Diagnoza zaburzeń tożsamości płciowej nie jest przyznawana osobom interpłciowym (osobom urodzonym z niejednoznacznymi genitaliami). Dodatkowo, jak w przypadku wszystkich zaburzeń psychicznych, wymienione objawy muszą powodować bezpośrednie cierpienie i pogorszenie funkcjonowania osoby wykazującej te symptomy[6].
Zmiany wprowadzone w ICD-11
edytujW Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11, która zacznie obowiązywać 1 stycznia 2022 r.[8], znacząco zmieniono klasyfikację warunków związanych z tożsamością płciową. W ICD-11[9] „niezgodność płci w dzieciństwie” (kod HA61) zastąpiło „zaburzenia identyfikacji płciowej w dzieciństwie” (kod F64.2 z ICD-10) i wraz z innymi zagadnieniami związanymi z identyfikacją płciową zostało przeniesione do nowego rozdziału zatytułowanego „Stany związane ze zdrowiem seksualnym” (ang. Conditions Related to Sexual Health)[4].
Niezgodność płci w dzieciństwie (HA61) charakteryzuje się wyraźną niezgodnością między doświadczaną lub wyrażaną płcią jednostki a przypisaną jej płcią u dzieci przed okresem dojrzewania. Obejmuje:
- silne pragnienie bycia płci innej niż przypisana przy urodzeniu,
- silną niechęć dziecka do elementów budowy jego układu rozrodczego lub przewidywanych drugorzędowych cech płciowych, lub silne pragnienie posiadania pierwszorzędowych, lub przewidywanych drugorzędowych cech płciowych zgodnych z tożsamością płciową,
- zabawy w wyobrażenia lub fantazje, zabawki, gry lub zajęcia, które są typowe dla doświadczanej, a nie przypisanej przy urodzeniu płci.
Niezgodność musi trwać około 2 lat. Same zachowania i preferencje płciowe nie są podstawą do postawienia diagnozy[9].
Objawy
edytujDzieci z utrwaloną dysforią płciową charakteryzują się bardziej nasilonymi objawami niż dzieci z przejściową dysforią płciową[10]. Niektórzy nonkonformistyczni płciowo młodzi ludzie mogą chcieć lub potrzebować przejść tranzycję płciową, która może obejmować tranzycję społeczną (zmiana ubioru, imienia, zaimków), a w przypadku starszej młodzieży i nastolatków – tranzycję medyczną (terapia hormonalna lub operacja)[11].
Objawy, zgodnie z DSM-5, obejmują wyraźną niezgodność między odczuwaną płcią a przypisaną płcią, utrzymującą się przez co najmniej sześć miesięcy, objawiającą się co najmniej sześcioma z poniższych objawów (w tym koniecznie kryterium pierwszym)[12][13]:
- Silne pragnienie bycia osobą innej płci lub uporczywe przekonanie, że jest się osobą innej płci
- Silna skłonność do noszenia ubrań typowych dla płci przeciwnej
- Silna tendencja do przyjmowania ról typowych dla płci przeciwnej w trakcie zabawy w udawanie lub zabawy fantazjowaniem
- Silna skłonność do preferowania zabawek, gier lub czynności stereotypowo związanych z płcią przeciwną
- Silna skłonność do poszukiwania towarzyszy do zabaw należących do przeciwnej płci.
- Silne odrzucenie zabawek, gier i zajęć typowych dla przypisanej płci
- Silna niechęć do własnej anatomii płciowej
- Silne pragnienie posiadania fizycznych cech płciowych, które odpowiadają doświadczanej płci
Z zaburzeniem związany jest klinicznie istotny dyskomfort lub upośledzenie w sferze społecznej, szkolnej lub innych ważnych obszarach funkcjonowania[12][13][14].
Postępowanie terapeutyczne
edytujTradycyjne podejście terapeutyczne
edytujMetody terapii dysforii płciowej u dzieci różnią się od tych stosowanych u dorosłych i obejmują terapię behawioralną, terapię psychodynamiczną, terapię grupową i wsparcie psychologiczne dla rodziców[15]. Celem jest zmniejszenie dysforii płciowej, sprawienie, by dzieci lepiej czuły się we własnym ciele, ograniczenie ostracyzmu i redukcja występowania współistniejących zaburzeń psychicznych u dziecka[13].
Tradycyjna terapia ma na celu zidentyfikowanie i usunięcie czynników leżących u jej podstaw (w tym czynników rodzinnych), zachęcanie dziecka do identyfikowania się z przypisaną mu płcią oraz zachęcanie do zawierania przyjaźni z osobami tej samej płci[6][16]. W ramach poradnictwa dla rodziców ustala się limity zachowań przekraczających normy płciowe u dziecka, zachęca do wykonywania czynności neutralnych dla płci lub typowych dla płci dziecka, analizuje czynniki rodzinne i czynniki rodzicielskie, takie jak czynniki psychopatologiczne. Badacze Kenneth Zucker i Susan Bradley twierdzą, że wykazano, iż chłopcy z dystrofią płciową często mają matki, które w pewnym stopniu wzmacniały zachowania bardziej stereotypowe dla młodych dziewczynek. Stwierdzają oni również, że dzieci z dystrofią płciową pochodzą z rodzin, w których zachowania związane z przekraczaniem ról płciowych (ang. cross-gender role behavior) nie były wyraźnie zabronione. Jednak jednocześnie przyznają, że wyniki te mogą świadczyć o tym, że rodzice, którzy bardziej akceptują te zachowania u swoich dzieci, częściej przyprowadzają je do psychiatry klinicznego, w przeciwieństwie do rodziców, którzy mniej akceptują te zachowania[6][16].
Inne podejścia terapeutyczne
edytujKonsensus World Professional Association for Transgender Health(WPATH) jest taki, że leczenie mające na celu próbę zmiany tożsamości i ekspresji płciowej danej osoby, aby stała się bardziej zgodna z płcią przypisaną przy urodzeniu, „nie jest już dłużej uznawane za etyczne”[17]. Według Edgardo Menvielle, psychiatry dzieci i młodzieży z Children's National Medical Center w Waszyngtonie, „powinno się unikać terapeutów, którzy opowiadają się za koniecznością zmiany zachowań niezgodnych z normami płciowymi”[18]. Diane Ehrensaft, psycholog rozwojowy i kliniczny, stwierdziła w Psychiatric Times, że „specjaliści od zdrowia psychicznego konsekwentnie szkodzą dzieciom, które nie spełniają norm płciowych, i muszą się dokształcić”[19].
Inne oddziaływania terapeutyczne nie mają na celu zmiany tożsamości płciowej dziecka[13]. Lekarze natomiast radzą dzieciom i ich rodzicom, by unikali celów ukierunkowanych na tożsamość płciową, a zamiast tego radzili sobie z niepokojem dziecka, korzystając z psychoedukacji i wspierając jego odmienną tożsamość i zachowanie w miarę ich rozwoju[20][15]. Klinicysta może zasugerować, by rodzic był uważny, słuchał i zachęcał dziecko do odkrywania i wyrażania swojej tożsamości płciowej, którą można nazwać "prawdziwą płcią". Może to usunąć piętno związane z dysforią, a także presję na dostosowanie się do tożsamości lub roli płciowej, z którą się nie identyfikuje, czyli tzw. płeć udawaną[20].
Przypisy
edytuj- ↑ Monika Puszyk, Dominik Czajeczny, Gender dysphoria/gender variance in children – diagnostic and therapeutic controversies, „Advances in Psychiatry and Neurology/Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 26 (2), 2017, s. 96–108, DOI: 10.5114/ppn.2017.69380, ISSN 1230-2813 [dostęp 2020-01-09] (ang.).
- ↑ Jolanta Rabe-Jabłońska: Zaburzenia seksualne i zaburzenia identyfikacji płciowej. W: Janusz Rybakowski, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka: Psychiatria. Wrocław: Elsevier, 2012, s. 533-534. ISBN 978-83-7609-114-3.
- ↑ gender dysphoria, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-09] (ang.).
- ↑ a b c Marta Dora, Bartosz Grabski, Bartłomiej Dobroczyński, Dysforia płciowa, niezgodność płciowa i nonkonformizm płciowy w adolescencji – zmiany i wyzwania diagnostyczne, „Psychiatria Polska”, 2020, s. 1–15, DOI: 10.12740/pp/onlinefirst/113009, ISSN 0033-2674 [dostęp 2021-03-02] (pol.).
- ↑ Marta Dora, Bartosz Grabski, Bartłomiej Dobroczyński, Gender dysphoria, gender incongruence and gender nonconformity in adolescence – changes and challenges in diagnosis., „Psychiatria Polska”, 2020, s. 1–15, DOI: 10.12740/pp/onlinefirst/113009, ISSN 0033-2674 [dostęp 2021-03-03] (pol.).
- ↑ a b c d S.J. Bradley, K.J. Zucker, Gender identity disorder: a review of the past 10 years, „Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry”, 36 (7), 1997, s. 872–880, DOI: 10.1097/00004583-199707000-00008, ISSN 0890-8567, PMID: 9204664 [dostęp 2021-03-03].
- ↑ ICD-10 Version:2016 [online], icd.who.int [dostęp 2021-03-03].
- ↑ History of ICD, World Health Organization, 18 czerwca 2018 (ang.).
- ↑ a b ICD-11 - Mortality and Morbidity Statistics [online], icd.who.int [dostęp 2021-02-28].
- ↑ Kevin Alderson, Counseling LGBTI Clients, SAGE, 13 kwietnia 2012, s. 152, ISBN 978-1-4129-8718-9 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ James E. Maddux, Barbara A. Winstead, Psychopathology: Foundations for a Contemporary Understanding, Routledge, 27 sierpnia 2015, ISBN 978-1-317-69799-2 [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ a b What Is Gender Dysphoria? [online], www.psychiatry.org [dostęp 2021-03-03].
- ↑ a b c d Robert Kliegman i inni, Nelson textbook of pediatrics, 20th edition, Philadelphia, Pennsylvania 2016, s. 933–934, ISBN 978-0-323-26352-8, OCLC 909902899 [dostęp 2021-03-03].
- ↑ (PDF) The DSM-5 Diagnostic Criteria for Gender Dysphoria [online], ResearchGate [dostęp 2021-03-03] (ang.).
- ↑ a b John M. Hutson, G.L. Warne, Sonia R. Grover, Disorders of sex development : an integrated approach to management, Heidelberg: Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2012, s. 38, ISBN 978-3-642-22964-0, OCLC 773812743 [dostęp 2021-03-12].
- ↑ a b Michael Rutter, Eric A. Taylor, Child and adolescent psychiatry, wyd. 4th ed, Oxford: Blackwell Science, 2002, ISBN 0-632-05361-5, OCLC 47522400 [dostęp 2021-03-12].
- ↑ The World Professional Association for Transgender Health, Standards of Care for the Health of Transsexual, Transgender, and Gender-Nonconforming People [online], www.wpath.org, 2011 [dostęp 2021-03-12].
- ↑ E.J. Menvielle, C. Tuerk, E.C. Perrin, To the beat of a different drummer: The gender-variant child, „Contemporary Pediatrics”, luty 2005 [dostęp 2021-03-12].
- ↑ Gender Identity Disorder: Has Accepted Practice Caused Harm? [online], Psychiatric Times [dostęp 2021-03-12].
- ↑ a b James E. Maddux, Barbara A. Winstead, Psychopathology: Foundations for a Contemporary Understanding, Routledge, 27 sierpnia 2015, ISBN 978-1-317-69799-2 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
