Wikipedia

Zagłębienie Szeszupy

Zagłębienie Szeszupy (ang. Szeszupa depression) – zagłębienie końcowe (niecka jęzorowa) w Polsce, w województwie podlaskim, w powiecie suwalskim, w gminie Rutka-Tartak, w dolinie rzeki Szeszupy[1]. Uważane za najpiękniejszy na Suwalszczyźnie przykład krajobrazu z zespołem form martwego lodu[2].

Zagłębienie Szeszupy
Ilustracja
Widok na zagłębienie Szeszupy z platformy widokowej w „Amfiteatrze Wodziłkowskim”
Megaregion

Niż Wschodnioeuropejski

Prowincja

Niż Wschodniobałtycko-Białoruski

Podprowincja

Pojezierza Wschodniobałtyckie

Makroregion

Pojezierze Litewskie

Mezoregion

Pojezierze Wschodniosuwalskie

Opis edytuj

Zagłębienie Szeszupy obejmuje obszar około 50 km²[1][2] i leży na tyłach moren pomorskich[1]. Dno zagłębienia znajduje się ok. 40–70 metrów poniżej otaczającego płaskowyżu[2].

Zajmuje długość równoleżnikową od 54°13′00″N do 54°17′05″N oraz szerokość od 22°49′00″E do 22°54′40″E.

Na terenie niecki spotkać można głównie wysoczyzny morenowe[3]. Przykładem są wysoczyzna Szurpił i Krzemianki, wysoczyzna Dzierwan, wysoczyzna Hańczańska i wysoczyzna Gulbieniszk oraz doliny rzeczne: Czarnej Hańczy i Szeszupy[3].

W tym regionie grubość osadów czwartorzędowych wynosi od 200 do 290 m[1]. Przeprowadzone zostały szczegółowe badania zagłębienia[1]. Na ich podstawie można wnioskować, że teren ten, podobnie jak jezioro Hańcza, istniał już pod koniec okresu zlodowacenia[1]. Zagłębienie powstało w wyniku procesów tektonicznych, erozji i ruchów tektonicznych[1]. W związku ze znacznym pokładem lodu na terenie od Wisły, pozostał on tu znacznie dłużej niż na płaskowyżu[1].

Czas powstania edytuj

Zagłębienie powstało w okresie czwartorzędu, w trakcie epoki lodowej w plejstocenie i holocenie[1].

Zagłębienie Szeszupy, tak jak cały obszar Pojezierza Północnosuwalskiego zostało ukształtowane przez Lądolód Skandynawski około 1 800 000-10 200 lat temu[3], a szczególnie przez ostatnie zlodowacenie północnopolskie[3].

Formy geologiczne edytuj

W Zagłębieniu Szeszupy znajduje się kompleks jezior kleszczowieckich[4][5]: Kojle (pow.17,5 ha, głęb. 20m)[5], Perty (pow. 20 ha, głęb. 30 m)[5] i Purwin (1,2 ha, głęb. 5 m)[5] oraz głazy narzutowe między jeziorem Hańcza a zagłębieniem[5] tworzące rezerwat przyrody Głazowisko Łopuchowskie[5]. Na krawędzi ozu na wysokość 256 m n.p.m. wznosi się największe wzniesienie Suwalskiego Parku Krajobrazowego – Góra Cisowa[6].

Ochrona edytuj

Od roku 1976[1] obszar niecki jest objęty ochroną i znajduje się na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego[1].

Turystyka edytuj

Przez zagłębienie prowadzi kilka szlaków i tras turystycznych, m.in. ścieżka przyrodnicza „U źródeł Szeszupy”[7]. Prowadzi od Malesowizny do Łopuchowa[7] i liczy 6 km[7]. Oprócz samego zagłębienia turyści mogą zobaczyć źródła rzeki Szeszupy oraz cmentarze ewangelickie w Szeszupce i w Łopuchowie[7].

Przez zagłębienie prowadzi też regionalny szlak prowadzący od Suwałk, przez Okuniowiec, Osinki, Szwajcarię, Studzieniczne, rezerwat przyrody Cmentarzysko Jaćwingów, Prudziszki, Czerwone Bagno, Krzemiankę, Jeleniewo, Kazimierówkę, Jeglówek, Górę Zamkową w Szurpiłach, Udziejek, młyn Jaczno, Smolniki, Jodoziory i Postawele do Rutki-Tartak[8]. Prócz zagłębienia do zobaczenia jest też Brama Jeleniewska oraz zabytki po- i przedjaćwieskie jak kurhany i grodziska[8]. Chcący odwiedzić Zagłębienie Szeszupy mogą skorzystać też z trasy Prudziszki – Żywa Woda – Okrągłe – Podwysokie Jeleniewskie – Rutka – Szeszupka – Wodziłki – Cisówek – Dzierwany – Dziadówek, łączącej Bramę Jeleniewską z moreną czołową Garbu Krzemieniuchy[8]. Od Góry Cisowej przez Zagłębienie Szeszupy, Smolniki, doliną Marianki na wysoczyznę Wiżajn[8] biegnie   czarny szlak Gulbieniszki-Wiżajny. Ma około 20 km długości[8].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Andrzej Ber – Polish Geological Institute, Warszawa. iop.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-19)]..
  2. ↑ a b c Pascal: Co zwiedzić? Rzeka Szeszupa (Suwałki).
  3. ↑ a b c d Suwalski Park Krajobrazowy. Charakterystyka ogólna, ukształtowanie powierzchni. [dostęp 2009-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-04)].
  4. ↑ Nasze Miasto Białystok.
  5. ↑ a b c d e f Smolniki, Suwalszczyzna, Suwalski Park Krajobrazowy. smolniki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-04)]..
  6. ↑ Wirtualna Mazury. nadstawem2.mazury.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]..
  7. ↑ a b c d Fundacja Nasza Ziemia.
  8. ↑ a b c d e Suwalszczyzna net. Szlaki turystyczne.

Literatura dodatkowa edytuj

  • Andrzej Ber, The Quaternary of the Suwaiki Lake District. Biuletyn Instytutu Geologicznego nr 269: 23-105, 1974
  • Andrzej Ber, Preliminary list of the Quaternary geosites in Northern and Central Poland, their age and geological position. Pol. Geol. Inst., Spec. Papers, 2: 77-85, 1999
  • Andrzej Ber, Ważne czwartorzędowe stanowiska geologiczne Polski północnej i środkowej (Polish only). [w:] W trosce o Ziemię. Księga ku czci Prof. S. Kozłowskiego: 224-239. KUL Lublin 2001
  • Andrzej Ber, Tadeusz Krzywicki, Smolniki – panoramic view of the Szeszupa depression originating from the Warta Glaciation, relative height: 70 m. XIV INQUA. Intern. Congr., München 1995, 1: 140-141.
  • Andrzej Ber, S. Maksiak, Marginal structures and dead-ice structures in the Szeszupa Depression of the Suwałki Lake District. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 220: 347-359. 1969
  • M. Bogucki, Budowa geologiczna i ukształtowanie powierzchni (Polish only). [w:] Stasiak A. Województwo suwalskie, studia i materiały 1: 11-58. Ośrodek Badań Naukowych, Białystok 1985
  • A.W. Sokołowski, J. Kot, Przyroda województwa suwalskiego, Wydawnictwo Urzędu Wojewódzkiego w Suwałkach, Suwałki 1996, s. 176.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zagłębienie_Szeszupy&oldid=71197217”