Ziarnołusk grubodzioby
Ziarnołusk grubodzioby[3][4] (Saltator maxillosus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), występujący we wschodniej części Ameryki Południowej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[2].
| Saltator maxillosus[1] | |
| Cabanis, 1851 | |
;_Urupema,_Santa_Catarina,_Brazil.jpg) Samiec | |
 Samica | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ziarnołusk grubodzioby |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Systematyka edytuj
Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu, jak błędnie założył, pochodzącego z Montevideo w Urugwaju – dokonał niemiecki przyrodnik Jean Cabanis w 1851 roku, nadając mu nazwę Saltator maxillosus[5][6]. W 1938 roku Carl Eduard Hellmayr wskazał nowe miejsce typowe holotypu w południowej Brazylii[5]. W przeszłości zakładano jego bliski związek z ziarnołuskiem kapturowym i ziarnołuskiem złotodziobym[7]. Obecne badania nie potwierdzają krzyżowania się tych gatunków[8]. Nie wyróżnia się podgatunków[8][9].
Morfologia edytuj
Średniej wielkości ptak o dużym, grubym, silnym i zaokrąglonym dziobie – ciemnym, z lekkim zabarwieniem pomarańczowym u nasady. Samce mają ciemnoniebieskoszary wierzch głowy i grzbiet. Kantarek, policzki, pasek policzkowy i skroń ciemnoszara. Charakterystyczny biały pasek oczny. Pasek podbródkowy czarny. Szyja ciemnostalowoszara. Na podbródku i gardle śliniak koloru od białawego do płowopomarańczowego. Pierś i brzuch płowoszare. Skrzydła – czarniawe, z jaśniejszymi obrzeżami lotek pierwszego rzędu; ogon matowoczarny. Nogi szarawe. Tęczówki ciemnobrązowe. Samice mają oliwkowe ubarwienie głowy, karku grzbietu i skrzydeł. Długość ciała – 21 cm, masa ciała – 48–54 g[8].
Zasięg występowania edytuj
Ziarnołusk grubodzioby występuje w południowo-wschodniej Brazylii – w stanach Rio Grande do Sul, południowej części stanu Bahia, wschodniej części Minas Gerais i Paraná oraz w najbardziej na północ wysuniętej części argentyńskiej prowincji Misiones. Jest gatunkiem w większości osiadłym, niewielkie przemieszczenia w okresie zimowym występują tylko w najbardziej na południe wysuniętych obszarach jego występowania[8][10].
Ekologia edytuj
Jego głównym habitatem są górskie wilgotne lasy i ich obrzeża na wysokościach od około 900 do 2200 m n.p.m.[2][8], rzadko niżej aż po poziom morza[8]. Żeruje głównie w średnich i wysokich piętrach wilgotnych lasów. Odżywia się głównie pokarmem roślinnym. Jest jednym z niewielu wśród ptaków foliofagiem. Obserwacje w okresie suchym wskazują na spożywanie liści z rodzin zaczerniowatych Melastomataceae, psiankowatych Solanaceae, marzanowatych Rubiaceae i astrowatych Asteraceae oraz różnych owoców. Stwierdzono też pożywianie się ziarnołuska grubodziobego liśćmi bambusów z rodzaju Chusquea i Merostachys. Występuje zazwyczaj w parach, czasami spotykany jest w stadach mieszanych z innymi gatunkami[8][7][11].
Rozmnażanie edytuj
Okres lęgowy nie jest dokładnie określony. Gniazda buduje w kształcie niewielkiej miseczki zbudowanej m.in. z korzeni i suchych liści, wyścielone są korzonkami i niewielkimi częściami roślin. Gniazda umiejscowione na drzewach lub wysokich krzewach dosyć nisko. Lęg składa się zazwyczaj z 2–3 jasnoniebieskich jaj z czarnymi lub brązowymi plamkami[8][7].
Status i ochrona edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnołusk grubodzioby jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 2004 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity[2][12]. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 0,73 mln km²[10].
BirdLife International wymienia 10 ostoi ptaków IBA, w których ten gatunek występuje, wszystkie w Brazylii. Są to m.in. Park Narodowy Itatiaia, Parque Estadual do Turvo, Área de Proteção Ambiental de Guaratuba i Campos Gerais do Paraná[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Saltator maxillosus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Saltator maxillosus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Saltatorinae Bonaparte, 1853 – ziarnołuski – Saltators (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-10-07].
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 380, 1999.
- ↑ a b Denis Lepage: Thick-billed Saltator Saltator maxillosus Cabanis, 1851 – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-10-07]. (ang.).
- ↑ Jean Cabanis. «Verzeichniss der ornithologischen Sammlung des Oberamtmann Ferdinand Heine, auf Gut St. Burchard vor Halberstadt.». „Museum Heineanum”. Tom I. Theil, die Singvögel enthaltend, s. 142, 1850–1851. R. Frantz. DOI: 10.5962/bhl.title.112135.
- ↑ a b c Handbook of the Birds of the World. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.). T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 418. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h D. Brewer: Thick-billed Saltator Saltator maxillosus, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-10-07]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-10-07]. (ang.).
- ↑ a b c Thick-billed Saltator Saltator maxillosus, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-07]. (ang.).
- ↑ Erik S. Munson & W. Douglas Robinson. Extensive Folivory by Thick-Billed Saltators (Saltator Maxillosus) in Southern Brazil. „The Auk”. 109 (4), s. 917–919, 1992.
- ↑ Thick-billed Saltator Saltator maxillosus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-10-07]. (ang.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].