Zimorodek błękitny

gatunek ptaka

Zimorodek błękitny[4][5] (Alcedo coerulescens) – gatunek niewielkiego ptaka rybożernego z podrodziny zimorodków (Alcedininae) w rodzinie zimorodkowatych (Alcedinidae). Występuje w Azji w południowej i środkowej Indonezji[6]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern)[3].

Zimorodek błękitny
Alcedo coerulescens[1]
Vieillot, 1818
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

kraskowe

Rodzina

zimorodkowate

Podrodzina

zimorodki

Rodzaj

Alcedo

Gatunek

zimorodek błękitny

Synonimy
  • Alcedo caerulescens Vieillot, 1818[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka

edytuj

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał amerykański przyrodnik Louis Pierre Vieillot w 1818 roku na łamach „Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc.”. Autor nadał gatunkowi nazwę Alcedo coerulescens, a jako miejsce typowe błędnie podał Timor[2][7], co później skorygowano na Jawę[2]. Gatunek ten jest najbliżej spokrewniony z zimorodkiem zwyczajnym (Alcedo atthis); z zimorodkiem lśniącym (Alcedo quadribrachys) i zimorodkiem turkusowym (Alcedo semitorquata) są gatunkami siostrzanymi[6]. Jest gatunkiem monotypowym[8][9][10].

Etymologia

edytuj
  • Alcedo: łac. alcedo, alcedinis lub halcedo, halcedinis „zimorodek”. Późniejsza pisownia pochodzi od fałszywej etymologii gr. ἁλς hals „morze”[11].
  • coerulescens: łac. caerulescens – „niebieskawy”[12].

Morfologia

edytuj

Mały zimorodek o nieproporcjonalnie dużej głowie i dziobie oraz krótkim ogonie. Dziób mocny, długi, prosty. Tęczówki ciemnobrązowe, nogi i stopy czerwonobrązowe. Występuje niewielki dymorfizm płciowy. Samiec jest lazurowoniebieski z szarawym odcieniem i biały. Kantarek czarny, ponad nim niewielka biała plamka. Głowa, szyja i kark lazurowoniebieskie. Na bokach szyi biała podłużna plama. Pierś i boki lazurowoniebieskie, gardło, podgardle i dół szyi białe, podobnie jak brzuch, podbrzusze srebrzysto-lazurowe. Samica różni się od samca bardziej zielonkawym odcieniem oraz tym, że pas na piersi jest nieco węższy i mniej wyraźny. Młode osobniki są bardziej matowe od dorosłych, niebieskoszare z niewyraźnym pasem na piersi. Długość ciała 13 cm[6].

Zasięg występowania

edytuj

Zasięg występowania (EOO, Extent of Occurrence) według szacunków organizacji BirdLife International obejmuje około 646 tys. km²[13]. Gatunek zamieszkuje indonezyjskie wyspy: od południowej Sumatry przez Jawę, Wyspy Kangean i Bali, po Lombok i Sumbawę, odnotowano go także na wyspie Flores[6][14].

Ekologia i zachowanie

edytuj

Zimorodek błękitny występuje na różnych stanowiskach w okolicach wód: strumienie, kanały, błota, namorzyny, stawy rybne, zalane pola ryżowe i ujścia rzek. Spotykany jest także w wysokich lasach wtórnego wzrostu oraz przy strumieniach na plantacjach drzew. Występuje na wysokościach od poziomu morza do 800 m n.p.m. Dieta tego gatunku składa się głównie z owadów wodnych, niewielkich ryb i skorupiaków. Na ofiarę wyczekuje na gałązkach nad powierzchnią wody, ofiary łapie nurkując pionowo w dół, potem wraca na gałązkę. Poluje także na otwartych akwenach wodnych, gdzie unosi się w miejscu nawet do 30 s 2–4 m nad wodą. Długość pokolenia jest określana na 4,4 roku[13].

Rozmnażanie

edytuj

Nie ma wielu szczegółowych informacji o rozmnażaniu tego gatunku. Okres lęgowy na Jawie rozciąga się od kwietnia do czerwca oraz w sierpniu i październiku. Jedyne opisane gniazdo znajdowało się w norze na skarpie w pobliżu pola ryżowego. W lęgu 3–6 jaj[6].

Status

edytuj

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN zimorodek błękitny jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, ang. Least Concern). Liczebność populacji nie jest oszacowana, ale gatunek ten opisywany jest jako szeroko rozpowszechniony i pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3][13].

Przypisy

edytuj
  1. Alcedo coerulescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b c Denis Lepage: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens Vieillot, LJP 1818. Avibase. [dostęp 2023-12-27]. (ang.).
  3. a b c Alcedo coerulescens, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  4. Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: ALCEDINIDAE Rafinesque, 1815 – ZIMORODKOWATE - KINGFISHERS (wersja: 2023-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-12-22].
  5. P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 161, 1999. 
  6. a b c d e P.F. Woodall: Small Blue Kingfisher Alcedo coerulescens, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).  
  7. „Nouveau dictionnaire d'histoire naturelle, appliquée aux arts, à l'agriculture, à l'économie rurale et domestique, à la médecine, etc.”, 19, Paryż 1818, s. 401 (fr.).
  8. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.2) Rollers, ground rollers, kingfishers. [dostęp 2023-12-22]. (ang.).
  9. Alan P. Peterson, CORACIIFORMES, Wersja 4.013 (2021-11-24) [online], Zoonomen Nomenclatural data [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  10. HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 8 [online], grudzień 2023 [dostęp 2023-12-27].
  11. Alcedo, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-22] (ang.).
  12. coerulescens, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-12-24] (ang.).
  13. a b c Cerulean Kingfisher Alcedo coerulescens. BirdLife International, 2023. [dostęp 2023-12-24]. (ang.).
  14. Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 6: Mousebirds to Hornbills. Barcelona: Lynx Edicions, 2001, s. 235. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj