Łyżwiarstwo

Łyżwiarstwo – grupa dyscyplin sportowych i rekreacyjnych, w których zawodnik porusza się po lodzie na specjalnych stalowych płozach (ostrza), przymocowanych do butów, zwanych łyżwami. Zarówno łyżwy, jak i same buty, różnią się między sobą, w zależności od dyscypliny, do jakiej są wykorzystywane.

HistoriaEdytuj

Od tysięcy lat ludzie zamieszkujący tereny z mroźnymi zimami wykorzystywali różne proste przedmioty ułatwiające przemieszczanie się po śniegu. Z nich wyewoluowały współczesne narty, rakiety śnieżne, sanie, czy łyżwy. Za przodka tych ostatnich uważa się kości jakie przywiązywano do spodniej części buta, które ułatwiały ślizg po zamarzniętej powierzchni wód. Najstarsze takie kościste łyżwy znaleziono w Szwajcarii i datuje się je na 3000 r.p.n.e.^[1], choć powszechnie uważa się że co najmniej równie wcześnie używano podobnych przyrządów w Europie Północnej. Te wczesne poprzedniczki łyżew ślizgały się po lodzie i wymagały użycia kijów do rozpędzania się, a więc technika jazdy była znacząco inna^[2].

Nowoczesne łyżwy narodziły się w XIII lub XIV wieku w Niderlandach. Region przeżywał rozkwit gospodarczy, rozwijało się rolnictwo, zaludniały miasta, przekopywano liczne kanały irygacyjne. Liczne płytkie zbiorniki wodne oraz cieki wodne zamarzały na zimę, przez co łyżwiarstwo zdobyło popularność jako środek transportu, ale i rozrywka. W tym czasie wynaleziono też drewniane łyżwy z metalowym podbiciem^[3]. Zaczęto też je ostrzyć, dzięki czemu rozwinęła się możliwość jazdy bez kija zbliżona co do zasady do dzisiejszej^[1]. W XVI wieku powstały pierwsze łyżwy metalowe^[4].

Łyżwiarstwo stało się popularną rozrywką zimową w Niderlandach wśród wszystkich warstw społecznych. W XVI wieku metalowe łyżwy rozpowszechniły się w Europie – szczególnie w Wielkiej Brytanii (Szkocja i region The Fens na wschodzie Anglii) i Francji, głównie jednak jako rozrywka szlachty. Na początku XVIII wieku łyżwiarstwo dotarło też do Ameryki Północnej^[5].

Pierwszą nowoczesną dyscypliną łyżwiarską jest łyżwiarstwo figurowe^[1]. W 1742 roku w Edynburgu powstał pierwszy klub łyżwiarski^[4], a w 1772 roku Anglik Robert Jones opublikował „Traktat o Łyżwiarstwie” (ang. A Treatise on Skating) uważany za pierwszy opis łyżwiarstwa figurowego^[6]. W podobnym czasie jazda figurowa stała się modna wśród francuskiej arystokracji^[5]. Dyscyplinę zrewolucjonizował w 2. połowie XIX wieku Amerykanin Jackson Haines, który jako pierwszy zaczął produkować buty z przymocowanymi płozami w 1865 roku, a w 1870 wprowadził ząbki z przodu umożliwiające skoki i inne akrobacje^[1]. Tymczasem w 1876 roku w Londynie zbudowano pierwsze sztucznie chłodzone lodowisko^[1]. Łyżwiarstwo figurowe zadebiutowało na Igrzyskach Olimpijskich w 1908 roku jako pierwsza dyscyplina zimowa, na 16 lat przed pierwszymi Zimowymi Igrzyskami Olimpijskimi.

W XIX wieku rozwinęło się też łyżwiarstwo szybkie i hokej na lodzie. Ściganie się na łyżwach było popularną rozrywką już wcześniej, jednak pierwsze oficjalne zawody rozegrano dopiero w Oslo w 1863 roku, zaś pierwsze mistrzostwa świata gościła Holandia w 1889 roku^[1]. Hokej na lodzie narodził się tymczasem w latach 70. w Montrealu^[7].

Wiek XX charakteryzował się przede wszystkim rozwojem technologii, profesjonalizacją i włączeniem łyżwiarstwa w skład dyscyplin olimpijskich. Po łyżwiarstwie figurowym na Igrzyskach zagościł hokej w 1920 roku, łyżwiarstwo szybkie w 1924 i short track w 1988. Profesjonalna liga hokejowa NHL stała się jedną z bogatszych i popularniejszych lig sportowych świata. Dziś łyżwiarstwo w różnych formach jest uprawiane na każdym zamieszkałym kontynencie.

DyscyplinyEdytuj

Wyróżnia się sporty łyżwiarskie takie jak:

hokej na lodzie^[8] – sport zespołowy wywodzący się z Kanady polegający na zdobyciu większej liczby bramek przy pomocy specjalnego kija i krążka
łyżwiarstwo figurowe (jazda indywidualna, pary sportowe, pary taneczne i łyżwiarstwo synchroniczne) – polegające na wykonywaniu różnych figur akrobatycznych i estetycznych

łyżwiarstwo szybkie – polegające na jak najszybszym pokonaniu dystansu na torze długim bądź krótkim (tzw. short track)
łyżwiarstwo wyprawowe – polegające na jeżdżeniu poza sztucznie przygotowanymi ślizgawkami, na zamarzniętych jeziorach, rzekach i kanałach, popularne w Skandynawii, Holandii, Kanadzie i na Alasce
bandy – sport zespołowy popularny w Skandynawii oraz Rosji, zbliżony do hokeja na lodzie. Odmiana rink bandy jest grana na lodowiskach hokejowych z zasadami bandy klasycznego
ice cross downhill – zjazd na łyżwach po torze lodowym
ringette – bezkontaktowy sport zespołowy
barrel jumping – przeskakiwanie nad beczkami położonymi na lodzie^[9]

Organizacje sportoweEdytuj

Zawodnicy uprawiający olimpijskie sporty łyżwiarskie wyczynowo zrzeszeni są w krajowych związkach łyżwiarskich, które z kolei są członkami Międzynarodowej Unii Łyżwiarskiej (ISU – International Skating Union). Wyjątkiem jest hokej na lodzie, którego zawodnicy zrzeszeni są w krajowych związkach hokeja na lodzie, będących w większości członkami Międzynarodowej Federacji Hokeja na Lodzie (IIHF – International Ice Hockey Federation).