Bogusławscy herbu Ostoja

Bogusławscy herbu Ostoja, używający przydomku Ścibor – polski ród szlachecki pieczętujący, należący do heraldycznego rodu Ostojów (Mościców), wywodzący się z Bogusławic w dawnym województwie sieradzkim, powiecie radomszczańskim[1][2][3].

Herb Ostoja, wersja średniowieczna

Przydomek rodu edytuj

Przydomkiem rodu Bogusławskich herbu Ostoja jest imię Ścibor (Czścibor, Czcibor)[1][2][3][4]. Jest to staropolskie imię męskie oznaczające tego, który czci walkę[5]. Przydomek rodu Bogusławskich pochodzi zapewne od Ścibora z Bogusławic herbu Ostoja, który żył w połowie XV wieku[2]. Pierwszym, spotykanym w źródłach, Bogusławskim używającym przydomka Ścibor był Jan Ściborek z Bogusławic żyjący na przełomie XV i XVI wieku[2].

Najstarsze świadectwa źródłowe dotyczące rodu edytuj

Poniżej wymienione są wybrane świadectwa źródłowe dotyczące Ścibor-Bogusławskich do końca XVI wieku.

 
Kościół św. Ducha w Łasku, finansowany w latach 1669-1673 z dóbr Wrzeszczewice, należących w tym czasie do Marcina Ścibor-Bogusławskiego
 
List Franciszka Bogusławskiego do regimentarza Józefa Zaremby z roku 1770, zbiory Biblioteki Kórnickiej
 
Włocin - mapa dóbr ziemskich z 1881 roku
 
Legitymacja szlachectwa wydana w 1849 r. przez Heroldię Królestwa Polskiego Antoniemu Janowi Bogusławskiemu, współwłaścicielowi Korczewa
 
Dwór Ścibor-Bogusławskich w Wilkowicach
  • Najstarsza wzmianka na temat wsi Bogusławice, będącej gniazdem rodowym Bogusławskich h. Ostoja, pochodzi z 1400 roku i dotyczy rycerza Przecława z Bogusławic, który procesował się z Michałem z Golanki o skradziony miecz[6].
  • W roku 1428 wzmiankowany jest Leonard z Bogusławic h. Ostoja, który świadkował wraz z Maciejem z Bogusławic w sprawie Stefana z Ulesia w ziemi sieradzkiej, naganionego przez Jana Kolano z Ulesia[8].
  • W latach 1445-1480 występuje w źródłach, wspomniany wyżej, Ścibor z Bogusławic h. Ostoja. W roku 1445, w Radomsku, zanegował szlachectwo Stanisława z Brzeźnicy i Jajek herbu Ostoja[9]. W roku 1480 wymieniony jest jako świadek w dokumencie potwierdzającym prawo Jana z Dąbrowy do posiadania części dóbr w Dąbrowie[10]. Ścibor z Bogusławic miał córkę Katarzynę, żonę Mikołaja ze Sromutki i Grębocin oraz syna Macieja, który w 1492 roku asystował swej siostrze, kiedy ta odbierała 60 grzywien posagu od szwagra Andrzeja ze Sromutki w zamian za ustąpienie z dóbr w Sromutce i Grębocinach[11].
  • W roku 1503 Jan Ściborek z Bogusławic h. Ostoja procesował się z plebanem z Borowna Stanisławem Łowieńskim o dziesięcinę pobieraną z pól kmiecych i folwarcznych dla kościoła parafialnego w Borownie. Dokument w tej sprawie znajduje się w zbiorach Archiwum Diecezjalnego we Włocławku[2][12].
  • W rejestrach poborowych woj. sieradzkiego występują w roku 1552 - Wojciech Ścibor (Sczybur) i Maciej Ściborowicz (Scziborowicz), posiadający razem 4 łany na Bogusławicach[2][13].
  • Pod rokiem 1556 wymienieni są bracia - Maciej, Andrzej i Jan, synowie Wojciecha Ścibora Bogusławskiego h. Ostoja i Zuzanny Koczańskiej, którzy dokonali działów w Bogusławicach po śmierci ojca. Podług dokumentu działowego Bogusławscy posiadali w Bogusławicach folwark, grunty i łąki zwane Serwińskie, niwę i rolę Kuzaliowską, zagrodę dworską z ogrodami, sadami i sadzawką oraz dysponowali trzema łanami gruntów kmiecych[14].
  • Adam Boniecki w „Herbarzu polskim” wspomina Jana Ścibora Bogusławskiego herbu Ostoja, który w roku 1597 zabezpieczył żonie swej, Dorocie z Tarnowskich z Tarnowskiej Woli 1200 flor. Według Bonieckiego w roku 1603 tenże Jan Ścibor udowodnił swoje pochodzenie szlacheckie w Piotrkowie przedstawiając świadków, wśród których byli jego bracia stryjeczni – Wojciech i Marcin Bogusławscy oraz krewni – Andrzej Koczański i Wojciech Chrzanowski[17]. O Janie Ściborze Bogusławskim pisze także prof. Włodzimierz Dworzaczek, iż zawierał on w dniu 14 grudnia 1597 roku kontrakt pod zakładem 2000 złp. z Janem Tarnowskim, biskupem poznańskim i podkanclerzym[1]. Jan Bogusławski był również jednym z wykonawców testamentu abpa Tarnowskiego, zmarłego w 1605 roku[18].
  • W Archiwum Dzikowskim Tarnowskich znajdują się trzy dokumenty mówiące, że Jan Ścibor Bogusławski dokonał w latach 1598-1601 zamiany własnych dóbr Gluzy na Wawrowice należące do uposażenia dziekana kolegiaty sandomierskiej Jana Wielickiego. Zamianę tę zaaprobowali: papież Klemens VIII, król polski Zygmunt III i bp krakowski Jerzy Radziwiłł[19].
  • Kasper Niesiecki w "Herbarzu polskim" wymienia Mikołaja, Jana i Piotra Ściborów z Bogusławic herbu Ostoja oraz ich siostrę Elżbietę, zamężną za Adamem Janowskim, podsędkiem krakowskim[20].
  • W 1598 roku Jan Bogusławski Ścibor (Sczibor) jest wymieniony jako dziedzic część Scziborowskiej w Bogusławicach[21].

Majątki ziemskie należące do rodu edytuj

Poniżej wymienione są najważniejsze dobra ziemskie należące do Ścibor-Bogusławskich od XV do XX wieku.

Bogusławice[1][2], Gluzy[19], Wawrowice[19], Stryje Paskowe[22], Wrzeszczewice[1][2], Czyżów[23], Sulisławice[1][2], Włocin, Grzymaczew[24], Smaszków[25], Stok[26], Pawłówek[27], Zawady, Chrusty, Czepów Dolny[28], Korczew[29], Wilkowice[30].

Przedstawiciele rodu edytuj

 
Wojciech Ścibor-Bogusławski (1794-1882), por. wojsk Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego
 
Portret Karoliny Ścibor-Bogusławskiej (1837-1880), małżonki Maksymiliana Pstrokońskiego h. Poraj, córki Wojciecha i Michaliny z Przeuskich
 
Kazimierz Ścibor-Bogusławski, dyr. Banku Spółdzielczego w Łodzi
 
Rtm. Stefan Ścibor-Bogusławski na czele oddziału
  • Marcin z Bogusławic Bogusławski (zm. po 1606) - właściciel dóbr ziemskich w Stryjach Paskowych, syn Jana Bogusławskiego zw. Ścibor i Heleny z Wolskich. W lutym 1598 roku Bogusławski sprzedał łan ziemi w tej wsi zwany Ziembiński oraz część siedliska Krystynie z Glińskich, żonie Walentego Lubczyńskiego, za sumę 300 złp. Akt kupna-sprzedaży został zawarty w Piotrkowie i wniesiony do tamtejszych ksiąg grodzkich. Transakcję tę wówczas zatwierdzała Katarzyna Glińska, jego małżonka[22]. Pozostałe części w Stryjach Paskowych sprzedał Mikołajowi Łaskawskiemu w 1602 roku[31]. Drugą żoną Marcina Bogusławskiego była Małgorzata Piorunowska, której tego roku zabezpieczył 400 złp. posagu i 400 złp. przywianku na połowie wszystkich posiadanych dóbr[32]. Miał z nią syna Marcina, dziedzica Wrzeszczewic[2][1][3][33][34].
  • Andrzej Ścibor Bogusławski (zm. po 1635) - posesor wójtostwa częstochowskiego. Dnia 10 marca 1635 roku król Władysław IV zezwolił Bogusławskiemu by mógł ustąpić z praw dożywotnich do wójtostwa miasta Częstochowy na rzecz Stanisława z Pilczy Korycińskiego, cześnika krakowskiego i jego żony Katarzyny z Gawronów[35].
  • Piotr Ścibor Bogusławski (zm. 1674) - prałat kapitulny, scholastyk kapituły wojnickiej (instalowany był na scholasterię 20 lutego 1664 roku)[37].
  • Marcin Ścibor-Bogusławski (zm. 1676) – dziedzic Wrzeszczewic, elektor króla Michała Korybuta, darczyńca na rzecz kościoła szpitalnego św. Ducha oraz kapituły kolegiackiej w Łasku. Był synem Marcina i Małgorzaty z Piorunowskich. Jego żoną była Katarzyna Rościeska (seu Rościerska) h. Rola, z którą miał synów: ks. Stanisława, Jana, Wojciecha i Marcina, męża Marianny z Rosowskich h. Korab[33].
  • Jakub Ścibor-Bogusławski (zm. 1788) - konfederat barski, dziedzic Włocina i Grzymaczewa. Był synem Andrzeja i Katarzyny z Gorzyńskich. Ożenił się z Marianną Chodakowską h. Dołęga.
  • Elżbieta Tekla Ścibor-Bogusławska (1768-1846) - dziedziczka części Włocina i Grzymaczewa. Była córką Franciszka i Anny z Pruszkowskich. Wyszła za mąż za Michała Mokrskiego, dziedzica Kobylej Góry i Ciężkowic, szambelana króla Stanisława Augusta Poniatowskiego[38].
  • Antonina Helena Ścibor-Bogusławska (1786-1841) - dziedziczka części Włocina i Grzymaczewa. Była córką Maksymiliana i Faustyny z Kiedrowskich h. Sas. Wstępowała dwukrotnie w związki małżeńskie - z Pawłem Frankowskim, kontrolerem przy komorze celnej w Kaliszu i z Janem Walentym Opielińskim, prezydentem Kalisza[40].
  • Hieronim Adam Tomasz Ścibor-Bogusławski (1803-1870) - zakonnik, reformata, kronikarz, kaznodzieja ordynariusz Zgromadzenia Księży Reformatów w Wieluniu, wikariusz łaski, sieradzki, kłomnicki i kamieński, komendarz parafii: Chwalborzyce, Wielenin, Głuchów, Dworszowice, Starokrzepice, Suchcice i Kociszew. Był synem Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich h. Gryf[42].
  • Petronela Tekla Ścibor-Bogusławska (1810-1846) - dziedziczka Korczewa. Była córką Antoniego Onufrego i Salomei z Bobowskich h. Gryf. Wyszła za mąż za Walentego Otockiego dziedzica Korczewa. Po śmierci Otockiej Korczew posiadali w części jej bracia - Antoni Jan i ks. Ignacy Napoleon Bogusławscy[44].
  • Stanisław Juliusz Ścibor-Bogusławski (1864-1936) - właściciel Wilkowic. Był synem Władysława Bogusławskiego i Józefy ze Skotnickich h. Rola, dziedziców dóbr Zaborów. Ożenił się z Anną Lochman, dziedziczką Wilkowic[46].

Zobacz też edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f g Biblioteka Kórnicka, PAN, Teki Dworzaczka - Monografie - Bogusławscy h. Ostoja.
  2. a b c d e f g h i j A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. I, s. 349-350.
  3. a b c S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. I, s. 278-279.
  4. A. Stekert, Przydomki polskie, litewskie i rusińskie, Kraków 1897, s. 107
  5. H. Górny, Imię Cz(ś)cibor w polskiej antroponimii i toponimii, Instytut Języka Polskiego PAN, [w:] "Onomastica", LXI/2, 2017, s. 130.
  6. R. Hube, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich, Biblioteka Umiejętności Prawnych, Warszawa 1888, s. 97.
  7. Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codocibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1905-1919, t. IV, vol. 3, s. 371.
  8. A. Szymczakowa, Nagana szlachectwa w Sieradzkiem w XV wieku, [w:] "Heraldyka i okolice", red. A. Rachuba, S. Górzyński, H. Manikowska, Warszawa 2002, s. 461.
  9. K. Potkański, Zapiski herbowe z dawnych ksiąg ziemskich przechowywanych w archiwach radomskiem i warszawskiem, AKH, t. III, Kraków 1886, s. 141-142.
  10. W. Bukowski (red.), Materiały do Kodeksu Dyplomatycznego Małopolski, Polska Akademia Umiejętności, t. 5, nr 1543.
  11. A. Szymczakowa, Drobiazgi genealogiczne z sieradzkiego z XV wieku, [w:] „Rocznik Łódzki”, t.LIX, Łódź 2012, s. 24-25.
  12. T. Stolarczyk, Szlachta wieluńska od XIV do połowy XVI wieku, WTN, Wieluń 2005, s. 212.
  13. AGAD, Rejestry poborowe woj. sieradzkiego, sygn. 25, k. 169.
  14. AGAD, Księgi grodzkie wieluńskie, inskrypcje, nr 10, k. 502-505.
  15. F. Piekosiński, Księga podskarbiowska nr 7, [w:] "Herold Polski", Kraków 1906, s. 240
  16. F. Piekosiński, Wypisy heraldyczne z ksiąg poborowych. Księga poborowa nr 8, [w:] "Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie", t. 2, R. 1910, Lwów 1911, s. 28.
  17. A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. I, s. 349, t. III, s. 109, t. X, s. 308.
  18. Archiwum Archidiecezjalne w Warszawie, oprac. p. dr F. P. Dąbrowski, Dokumenty pergaminowe i papierowe, DP 30, [...] Jan Zamojski abp lwowski, Mathias Pstrokoński bp przemyski, Marcin Tarnowski wojski, Piotr Charbiczki sędzia łęczycki, Jan Bogusławski Sczibor, wykonawcy testamentu Jana Tarnowskiego abpa gnieźnieńskiego [...] nota dorsalna 1609 r.
  19. a b c Archiwum Narodowe w Krakowie, Inwentarz Zespołu (zbioru) akt Archiwum Dzikowskie Tarnowskich z lat 1310-1951, sygn.: ADzT 094, ADzT 095, ADzT 096.
  20. K. Niesiecki, Herbarz polski, Lipsk 1839-1846, t. IV, s. 442.
  21. S. Kozierowski, Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej wschodniej Wielkopolski, Poznań 1926, t. A-O, s. 27.
  22. a b AGAD, Księgi grodzkie sieradzkie, inskrypcje, nr 104, k. 85-87.
  23. a b AGAD, Rejestry pogłównego generalnego woj. kaliskiego, sieradzkiego, łęczyckiego i brzeskokujawskiego, sygn. 74, k. 347v.
  24. AGAD, Księgi grodzkie sieradzkie, inskrypcje, nr 206, k. 86-90v.
  25. AGAD, Księgi grodzkie sieradzkie, inskrypcje, nr 230, k. 173-183v.
  26. Archiwum Państwowe w Łodzi Oddz. w Sieradzu, Księgi i akta hipoteczne sądów w Sieradzu, Księga Wieczysta dóbr ziemskich Stok.
  27. Archiwum Państwowe w Kaliszu, Księga hipoteczna dóbr Pawłówek cz. I.
  28. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 201.
  29. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 133-140, 184-200.
  30. T. Epsztein (red.), S. Górzyński, B. Konarska, Ziemianie polscy XX wieku, DiG, 2015, s. 4-7.
  31. AGAD, Księgi grodzkie sieradzkie, inskrypcje, nr 106, k. 327v.-328.
  32. AGAD, Księgi grodzkie sieradzkie, inskrypcje, nr 106, k. 325-326.
  33. a b R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 29-34.
  34. E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2000, s. 38.
  35. AGAD, Metryka Koronna 180, Warszawa, 10 marca 1635, k. 421-421v.
  36. J. Dunin-Borkowski i M. Dunin-Wąsowicz, Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III, [w:] „Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie”, t. 1, Lwów 1910, s. 12.
  37. J. Szymański, Kapituła kolegiacka w Wojniczu 1465-1786, Lublin 1962, s. 146, 153-154.
  38. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 85.
  39. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 116-125.
  40. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 113-114.
  41. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 156-168.
  42. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 169-183.
  43. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 184-193.
  44. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 133-140.
  45. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 201-210.
  46. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 256-262.
  47. R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020, s. 252-253.

Bibliografia edytuj

  • A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1889-1913, t. I, s. 349-350, t. X, s. 18.
  • K. Niesiecki, Herbarz polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845.
  • S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, Warszawa 1904-1931, t. I, s. 278-279.
  • PAN, Biblioteka Kórnicka, Teki Dworzaczka - materiały historyczno-genealogiczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w.
  • R. Hube, Zbiór rot przysiąg sądowych poznańskich, kościańskich, kaliskich, sieradzkich, piotrkowskich i dobrzyszyckich, Biblioteka Umiejętności Prawnych, Warszawa 1888.
  • A. Gieysztor, Fragmenty zapisek heraldycznych piotrkowskich i radomskich wojew. sieradzkiego XIV i XV w.
  • E. Sęczys, Szlachta wylegitymowana w Królestwie Polskim w latach 1836-1861, Warszawa 2000, s. 38.
  • R. Bogusławski, Ścibor-Bogusławscy herbu Ostoja. Linia szadkowska od XVII do XX wieku, WTN, Wieluń 2020.
  • R. Bogusławski, Dobra ziemskie Ścibor-Bogusławskich w Ziemi Sieradzkiej XV - XX w., [w:] "Na Sieradzkich Szlakach", 4/2007.
  • R. Bogusławski, Właściciele Bogusławic w Ziemi Sieradzkiej w XV i XVI wieku, [w:] "Na Sieradzkich Szlakach", nr 1/2014.
  • H. Górny, Imię Cz(ś)cibor w polskiej antroponimii i toponimii, Instytut Języka Polskiego PAN, [w:] "Onomastica", LXI/2, 2017, s. 129-141.