Żółtokret górski
Żółtokret górski[6] (Chlorotalpa sclateri) – gatunek ssaka z podrodziny złotokretów (Chrysochlorinae) w obrębie rodziny złotokretowatych (Chrysochloridae) występujący w Afryce Południowej.
| Chlorotalpa sclateri | |||
| (Broom, 1907)[1] | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
żółtokret górski | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1907 roku południowoafrykański paleontolog Robert Broom nadając mu nazwę Chrysochloris sclateri[1]. Miejsce typowe to Matjiesvlei, Beaufort West, Prowincja Przylądkowa Zachodnia, Południowa Afryka[1][7][8]. Holotyp to na wpół dorosła samica (sygnatura SAM 3418) ze zbiorów The Iziko South African Museum[1].
Przez niektórych autorów Ch. sclateri uważany jest za podgatunek C. duthieae, jednak ze względu na stałe różnice w kolorze sierści, właściwościach chromosomalnych, morfologii małżowiny usznej i nawykach siedliskowych jest uznawany za odrębny gatunek[8].
Rozpoznano cztery podgatunki[9][10][8]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:
| Podgatunek | Oryginalna nazwa | Autor i rok opisu | Miejsce typowe | Holotyp |
|---|---|---|---|---|
| Ch. s. guillarmodi | Chlorotalpa guillarmodi | Roberts, 1936 | Mamathes, północno-zachodnie Lesotho[11]. | |
| Ch. s. montana | Chlorotalpa montana | Roberts, 1924 | Kastrol Nek, na wysokości 6000 ft (1829 m), na wschód Wakkerstroom, Mpumalanga, Południowa Afryka[11]. | Dorosły samiec (sygnatura TM 2900) ze zbiorów Ditsong National Museum of Natural History; okaz zebrany 20 stycznia 1922 roku przez autor opisu[2]. |
| Ch. s. shortridgei | Chlorotalpa shortridgei | Broom, 1950 | Sutherland, około 160 km na zachód od Beaufort West, Prowincja Przylądkowa Zachodnia, Południowa Afryka[11]. | Według oryginalnego opisu okaz typowy został odłowiony przez Shortridge’a i Macaulaya[4]. |
Etymologia edytuj
- Chlorotalpa: gr. χλωρος khlōros ‘zielony, zielono-żółty’[12]; łac. talpa ‘kret’[13].
- sclateri: William Lutley Sclater (1863-1944), angielski ornitolog[14].
- guillarmodi: Charles Frederic Jacot-Guillarmod (1912–1979), południowoafrykański entomolog, kolekcjoner[15].
- montana: łac. montanus ‘z gór, górski, góral’, od mons, montis ‘góra’[16].
- shortridgei: kpt. Guy Chester Shortridge (1880–1949) angielski teriolog, kolekcjoner z całego świata, południowoafrykański policjant, dyrektor Kaffrarian Museum (obecnie Amathole Museum)[17][18].
Zasięg występowania edytuj
Żółtokret górski występuje w zależności od podgatunku[8]:
- Ch. sclateri sclateri – od Beaufort West na wschód wzdłuż Koueveldberge i Gór Śnieżnych do Graaff-Reinet, Prowincji Przylądkowaej Zachodniej i Prowincji Przylądkowej Wschodniej.
- Ch. sclateri guillarmodi – od skrajnego wschodniego Wolnego Państwa i południowo-zachodniego KwaZulu-Natal na południe przez Lesotho do środkowej części Prowincji Przylądkowej Wschodniej.
- Ch. sclateri montana – znany tylko z gatunku typowego odłowionego w pobliżu Wakkerstroom, w Mpumalanga, we wschodniej Afryce Południowej.
- Ch. sclateri shortridgei – znany tylko z gatunku typowego odłowionego w Sutherland, z Prowincji Przylądkowej Północnej, w zachodniej Afryce Południowej.
Wygląd edytuj
Długość ciała samic 82–123 mm, samców 83–135 mm, długość tylnej stopy samic 9–13 mm, samców 10–16 mm; masa ciała samic 22–48 g, samców 22–54 g[10][19]. Futro barwy złotej, ciało krępe, przystosowane do kopania w ziemi. Głowa o kształcie klina, osadzona na krótkiej, mocnej szyi. Przednie łapy wyposażone w potężne pazury służące do rozgarniania ziemi.Oczy pokryte skórą - zwierzęta są ślepe. Uszy szczątkowe, pokryte sierścią. Najbardziej rozwinięte są zmysły dotyku i węchu.
Tryb życia edytuj
Żyją pod ziemią, w wydrążonych przez siebie tunelach. Aktywne zarówno w dzień, jak i w nocy. Żywią się bezkręgowcami – owadami, ślimakami, dżdżownicami.
Rozmnażanie edytuj
Zwierzęta rozmnażają się 1-2 razy w roku, zazwyczaj wiosną i latem. Samica rodzi 1-2 nagie młode w norze wyłożonej liśćmi i trawą, a następnie opiekuje się nimi przez pięć miesięcy. Chlorotalpa sclateri jako jedne z nielicznych ssaków posiadają kloakę - jeden otwór służący zarówno do rozmnażania, jak i wydalania.
Status zagrożenia edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)[5]. Głównym zagrożeniem dla tych zwierząt jest niszczenie ich środowiska przez rozwijające się rolnictwo i erozję.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e R. Broom. On some new Species of Chrysochloris. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 19, s. 263, 1907. (ang.).
- ↑ a b A. Roberts. Some additions to the list of South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 10 (2), s. 64, 1924. (ang.).
- ↑ A. Roberts. New South African mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 18 (3), s. 254, 1936. (ang.).
- ↑ a b R. Broom. Some further advances in our knowledge of the Cape Golden Moles. „Annals of the Transvaal Museum”. 21, s. 238, 1950. (ang.).
- ↑ a b G. Bronner 2015, Chlorotalpa sclateri, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-1 [dostęp 2021-05-30] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 20. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Chlorotalpa sclateri (Broom, 1907). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-17]. (ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 112. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Chlorotalpa sclateri. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-30].
- ↑ a b W.A. Taylor, S. Mynhardt & S. Maree: Family Chrysochloridae (Golden Moles). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 200. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
- ↑ a b c J.A.J. Meester, I.L. Rautenbach, N.J. Dippenaar & C.M. Baker. Classification of Southern African Mammals. Contents, foreword and introduction. „Transvaal Museum Monograph”. 5 (1), s. 15–24, 1986. DOI: 10.10520/AJA090799001_105. (ang.).
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 49.
- ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 228.
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 369.
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, guillarmodi [dostęp 2023-08-17].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, montana [dostęp 2023-08-17].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, shortridgei [dostęp 2023-08-17].
- ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 378–379.
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 73. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Edmund C. Jaeger, Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
- B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 1–567. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- A. Bierhuizen: Chlorotalpa sclateri. Animal Diversity Web. [dostęp 2021-05-30]. (ang.).
- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).