Wikipedia

Aaron Abraham Kabak

żydowski pisarz

Aaron Abraham Kabak[1] (Aharon Awraham Kabak[2], hebr. ‏אהרן אברהם קבק‎; ur. 28 grudnia 1880[3] lub 29 grudnia 1883[a][4] w Smorgoniach, zm. 18 listopada 1944 w Jerozolimie) – żydowski powieściopisarz, krytyk literacki, piszący w języku hebrajskim, tłumacz.

Aaron Abraham Kabak
אהרן אברהם קבק
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

28 grudnia 1880 lub 29 grudnia 1883
Smorgonie

Data i miejsce śmierci

18 listopada 1944
Jerozolima

Narodowość

żydowska

Dziedzina sztuki

powieściopisarz

Ważne dzieła
  • Na wąskiej ścieżce (Ba-misz’ol ha-car)
  • Toledot miszpacha achat
Nagrody

Nagroda Bialika

Życiorys edytuj

Aaron Abraham Kabak urodził się na Wileńszczyźnie, w Smorgoniach, w ówczesnym powiecie oszmiańskim guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego (obecnie białoruski rejon smorgoński obwodu grodzieńskiego) jako syn Natana, rabina z miasta Wiejsieje na historycznej Suwalszczyźnie (obecnie w litewskim rejonie łoździejskim okręgu olickiego). Otrzymał tradycyjne wykształcenie w chederze oraz w jesziwie. Jako 13-latek rozpoczął życie wędrownego nauczyciela[4]. Ogólne wykształcenie i znajomość literatury rosyjskiej zdobył w Odessie[3].

Debiutował w 1901 r., tłumacząc na język hebrajski literaturę rosyjską, a także utwory Elizy Orzeszkowej[4]. Następnie ukazały się opowiadania, syjonistyczne w wymowie, opublikowane na łamach „Ha-Sziloach(inne języki)”[5]. Pierwszą swoją powieść (Lewada) wydał w warszawskim wydawnictwie Tuszija w 1905 r.

W 1906 r., w okresie rewolucji (1905-1907), należał do żydowskiej samoobrony Grodna, a następnie wyjechał do Konstantynopola, gdzie pracował jako korespondent prasy żydowskiej, pisząc po hebrajsku i w jidysz[4].

W 1911 r. wyemigrował do Palestyny. Zamieszkał w Tel Awiwie i nauczał w Gimnazjum Herclija. W kolejnych latach studiował psychologię i filozofię[6] w Berlinie, Genewie oraz w Lozannie, gdzie na uniwersytecie uzyskał stopień doktora za pracę o twórczości Fiodora Dostojewskiego[7]. Powróciwszy do Palestyny w 1921 r., zamieszkał w Jerozolimie i do końca życia wykładał literaturę hebrajską w tamtejszym Gimnazjum Rechawia(inne języki)[4].

Część źródeł uznaje, iż na początku lat 30. zwrócił się w stronę judaizmu ortodoksyjnego[8], jednak Anna Piątek, wspominając o genezie powieści Na wąskiej ścieżce (1937), stwierdza, iż po przeżytym udarze pisarz doznał głębokiej przemiany duchowej: nawrócił się i zaczął przestrzegać przykazań, choć nie związał się z żadną ortodoksyjną wspólnotą żydowską[9].

W 1943 r. został uhonorowany Nagrodą Bialika.

Zmarł nagle w 1944 r. Został pochowany na cmentarzu żydowskim na Górze Oliwnej.

W 1959 r. jego imieniem nazwano ulicę w Jerozolimie[10].

Twórczość edytuj

Aaron Kabak cenił literaturę rosyjską i tłumaczył ją na język hebrajski, m.in. poezje Michaiła Lermontowa i Dmitrija Mereżkowskiego. Debiutował w 1901 r. zbiorem przekładów, w tym również utworów Elizy Orzeszkowej[4].

Jego pierwsze własne opowiadanie, Ha-Meora (Wydarzenie[3]), zostało opublikowane w 1903 r. w „Ha-Sziloach(inne języki)” pod redakcją Achada ha-Ama. Drugie, Ha-Ma’apil (Przecieracz szlaków), ukazało się w 1904 r., w tym samym czasopiśmie redagowanym przez Chaima Nachmana Bialika. Opowiadania Kabaka zostały później opublikowane w zbiorze Nano we-sipurim aḥerim (Nano i inne historie; 1927)[6].

Jego pierwszą powieścią była Lewada (z hebr. Sama[4] lub Bez niczyjej pomocy[1]; Warszawa 1905); utwór uznawany też za pierwszą syjonistyczną nowelę w hebrajskiej literaturze[11].

Kabak chodzi za jednego z twórców nowoczesnej hebrajskiej powieści historycznej i tego, który pierwszy wprowadził tematykę syjonistyczną do literatury hebrajskiej[1].

Centralny dla twórczości pisarza motyw losów narodu żydowskiego ukazywany był w skali jednej rodziny lub w wymiarze przekrojowym na tle wydarzeń historycznych[7].

Trylogia o fałszywym Mesjaszu[11], powieść Szlomo Molcho (Salomon Molcho[12]; 1928–1929) ukazuje postać portugalskiego kabalisty Diogo Piresa(inne języki), działania inkwizycji, XVI-wieczny judaizm[7] na szerokim tle geograficznym (Lizbona, Safed, Niemcy, Rzym[6]).

Dwutomowa powieść Na wąskiej ścieżce (Ba-misz’ol ha-car; Tel Awiw 1937) wywołała wiele dyskusji[13], gdyż centralną postacią utworu pisarz uczynił Jezusa z Nazaretu, ukazując go jako postać pozytywną na tle szeroko rozbudowanego kontekstu historycznego. Utwór został zasadniczo dobrze przyjęty przez krytykę i czytelników, a od końca lat 50. do końca lat 70. powieść znajdowała się na liście lektur państwowych (ale nie religijnych) szkół średnich w Izraelu[14].

Trylogia Toledot miszpacha achat (Toldot miszpahah ahad[4]; z hebr. Historia jednej rodziny[1]; Jerozolima 1943–1945) opisuje z kolei dzieje Żydów w Rosji i Polsce na przełomie XIX i XX w.[1], analizując rozwój żydowskiego odrodzenia narodowego[4].

Życie prywatne edytuj

Żona A.A. Kabaka, Sara Feiga (zm. 1950), którą poślubił w 1911 r., była siostrą Chaima(inne języki)[b][15] i Szmuela(inne języki)[c] Czernowiców, pochodzących z rabinicznej rodziny z Siebieża. Kabakowie mieli dwie córki, którymi były:

  • Bat Ami Grinboim (1914-1997)[16]
  • Edna Shapira (1924-1981)[17]

Uwagi edytuj

  1. ↑ Podawane są różne daty urodzenia: oprócz wymienionych powyżej także: 2 grudnia 1880 r., 29 grudnia 1880 r., 28 grudnia 1881 r., 28 grudnia 1883 r. Tak duże rozbieżności na pewno nie wynikają tylko z podwójnego datowania.
  2. ↑ Chaim Czernowic; pseudonim Raw Za’ir (Młody Rabin), 1871-1949; badacz Talmudu i pisarz hebrajski; od 1897 rabin w Odessie, twórca jesziwy, w 1911 wyjechał do Niemiec, a w 1923 do USA[18][19].
  3. ↑ Szmuel Czernowic (niekiedy Samuel Czernowicz, Samuel Czerniowiec, Samuel Czarniowetz; 1879–1929), dziennikarz i działacz syjonistyczny; od 1910 redaktor warszawskiego pisma „Ha-Cefira” (współpracował w Warszawie z Kabakiem oraz Nachumem Sokołowem), w czasie I wojny światowej był jednym z redaktorów „Ha-Am”, hebrajskiego dziennika w Moskwie, w 1921 wyjechał do Erec Jisrael, gdzie był jednym z redaktorów „Ha-Arec”[20][21]; ojciec dyplomaty Jacoba Tsura(inne języki) (1906-1991) oraz pisarki, autorki literatury dla dzieci i młodzieży, Jemimy Czernowic-Awidar(inne języki), małżonki komendanta Hagany, Josefa Awidara(inne języki).

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e Kabak Aaron Abraham, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2022-09-11].
  2. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 93.
  3. ↑ a b c Piątek 2022 ↓, s. 80.
  4. ↑ a b c d e f g h i Kabak Aaron Abraham. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2022-09-11].
  5. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 80–81.
  6. ↑ a b c Malka Shaked: Kabak, Aharon Avraham. The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  7. ↑ a b c Piątek 2022 ↓, s. 81.
  8. ↑ Kabak, Aaron (Aharon) Abraham. Jewish Virtual Library. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  9. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 85.
  10. ↑ רחובות בירושלים ע”ש קבק וכרמון. nli.org.il. [dostęp 2022-08-09]. (hebr.).
  11. ↑ a b Irena Bracławska: Kabak Aaron (Aharon) Abraham. delet.jhi.pl. [dostęp 2022-09-11].
  12. ↑ Ireneusz Piekarski. Fałszywy mesjasz. O jednym toposie żydowskim w twórczości Juliana Stryjkowskiego. „Pamiętnik Literacki”. 2, s. 60, 2008. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN. ISSN 0031-0514. 
  13. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 81–93.
  14. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 84.
  15. ↑ Piątek 2022 ↓, s. 82.
  16. ↑ Bat Ami Grinboim. geni.com. [dostęp 2022-08-09].
  17. ↑ עדנה קבק. myheritage.pl. [dostęp 2022-08-09].
  18. ↑ Tchernowitz, Chaim. Jewish Virtual Library. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  19. ↑ Mordechai Zalkin: Tchernowitz, Ḥayim. The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  20. ↑ Tchernowitz, Samuel. Jewish Virtual Library. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).
  21. ↑ Avner Holtzman: Tchernowitz, Shemu’el. The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. [dostęp 2022-09-11]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aaron_Abraham_Kabak&oldid=73031386”