Adam Dziembowski
Jerzy Adam Dziembowski (ur. 17 marca 1892 w Poznaniu, zm. 23 grudnia 1958 w Szczecinie) – major[1] pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari. Żołnierz cesarskiej armii, uczestnik I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej.
| |
 major pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
|
| Jednostki |
IV Wielkopolska eskadra bojowa, |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
  
| |
.svg){kind=small}
Życiorys edytuj
Syn Zygmunta i Walentyny z Kisielnickich[2][3]. Od 1902 roku uczył się w Gimnazjum Humanistycznym im. Fryderyka Wilhelma w rodzinnym mieście. W 1912 roku uzyskał maturę i rozpoczął studia na wydziale budowy maszyn w Technische Hochschule w Charlottenburgu. Ukończył dwa lata studiów, lecz wybuch I wojny światowej uniemożliwił mu kontynuowanie nauki[4][5].
Otrzymał powołanie do odbycia służby w cesarskiej armii. Początkowo służył w jednostkach zaopatrzeniowych, a w grudniu 1916 roku został przeniesiony do lotnictwa na stanowisko adiutanta w Staffelstab 223. Od 25 października 1917 roku rozpoczął szkolenie lotnicze w Flieger-Ersatz-Abtailung Nr 1 w Altenburgu, które kontynuował w Flieger-Ersatz-Abtailung Nr 4 w Poznaniu i Warszawie. Szkolenie zakończył 18 września 1918 roku i otrzymał przydział Fliegerabteilung (Artillerie) nr 281 i w składzie tej jednostki wykonał 8 lotów bojowych na froncie zachodnim. 10 grudnia 1918 roku został zdemobilizowany i powrócił do Poznania[5].
W grudniu 1918 roku związał się z jedną z organizacji niepodległościowych działających na terenie Poznania[4]. Po wybuchu powstania wielkopolskiego brał udział w walkach na terenie Poznania. Od 1919 roku został przydzielony do sztabu Dowództwa Głównego[6], 18 stycznia został mianowany dowódcą Stacji Lotniczej Ławica[7]. Od 2 kwietnia wchodził w skład komisji kwalifikacyjnej egzaminującej kandydatów na oficerów lotnictwa. 12 kwietnia samolotem Hannover CL.II, w załodze z sierż. obs. Zdzisławem Biłażewskim, wykonał lot agitacyjny nad polsko-niemiecką linią demarkacyjną i dotarł do Piły[8]. Z powodu awarii silnika przerwał lot i powrócił lotem ślizgowym na pozycje zajmowane przez wojska powstańcze[9].
25 maja 1919 roku powierzono mu zadanie sformowania 4. Wielkopolskiej eskadry bojowej[10]. Dowodził tą jednostką podczas wojny polsko-bolszewickiej[11].
Podczas walk wyróżnił się szczególną odwagą, brał udział w większości lotów bojowych 15. eskadry myśliwskiej. 16 sierpnia 1920 roku atakował z niskiego pułapu oddziały 1 Armii Konnej nacierające na pozycje 6. Dywizji Piechoty. Ogniem karabinów maszynowych i bombami zaatakował 1000-osobowy oddział kawalerii i kolumnę taborów na drodze Jabłonówka-Busk. W rejonie Pobużan rozproszył oddział saperów Armii Czerwonej próbujący naprawić uszkodzony most[12]. 17 i 18 sierpnia startował do walki łącznie osiem razy[13].
Po zakończeniu działań wojennych na krótko pozostał w wojsku. 27 lutego 1921 roku zdał dowództwo eskadry i rozpoczął bezterminowy urlop celem ukończenia przerwanych studiów. 9 maja 1922 roku przeszedł do rezerwy, pozostając na ewidencji dywizjonu zapasowego 3. pułku lotniczego[3]. Ukończył cztery semestry prawa w Poznaniu. W marcu 1925 roku został przeniesiony (w korpusie oficerów rezerwowych) do 4. pułku lotniczego[14].
Założył w Bydgoszczy fabrykę tlenu i pełnił w niej funkcję dyrektora[4]. Ponadto był właścicielem hurtowni z gramofonami, radiami i rowerami.
Po wybuchu II wojny światowej utracił majątek, który został przejęty przez III Rzeszę. Pracował jako przedstawiciel Zakładów Azotowych w Chorzowie oraz księgowy w fabryce kosmetyków w Bydgoszczy[14].
Po zakończeniu II wojny światowej jego fabryka tlenu została upaństwowiona, on sam zamieszkał w Szczecinie gdzie znalazł zatrudnienie jako kierownik fabryki kwasu węglowego. Podjął też próbę wznowienia działalności zakładu produkcji tlenu. Na skutek represji komunistycznych został zwolniony z fabryki, następnie pracował w różnych spółdzielniach jako księgowy. Zmarł 23 grudnia 1958 roku[a], został pochowany na cmentarzu centralnym w Szczecinie[14].
Życie prywatne edytuj
W 1930 roku poślubił Martę Kroll, miał dwoje dzieci – syna Kazimierza i córkę Teresę[14].
Ordery i odznaczenia edytuj
Za swą służbę otrzymał odznaczenia[15]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 8092,
- Krzyż Walecznych – czterokrotnie,
- Polowa Odznaka Pilota nr 79.
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 603.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ a b c Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 46.
- ↑ a b c Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b Kulczyński 2018 ↓, s. 178.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 66.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 82.
- ↑ Hannover Cl.II. ikb.poznan.pl. [dostęp 2020-05-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-16)]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 67.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 209.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 83.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 316-317.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 176.
- ↑ a b c d Kulczyński 2018 ↓, s. 179.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 243,248,255.
Bibliografia edytuj
- Dziembowski Jerzy. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1086 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-11].
- IV Eskadra Wielkopolska (15. Eskadra Myśliwska): 25 V 1919-29 VIII 1921. Robert Kulczyński (red.). Warszawa: GRETZA - Robert Gretzyngier, 2018. ISBN 978-83-64424-52-6. OCLC 1100378379.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270 [dostęp 2020-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-03].
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1. OCLC 231995460.
- Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.