Marian Romeyko

Oficer dyplomowany Wojska Polskiego, pilot

Marian Romeyko h. Ślepowron (ur. 1 lutego?/13 lutego 1897 w Olszanie(inne języki), zm. 10 marca 1970 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Marian Romeyko
„Mak”
Ilustracja
pułkownik dyplomowany pilot pułkownik dyplomowany pilot
Data i miejsce urodzenia

13 lutego 1897
Olszana, gubernia kijowska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

10 marca 1970
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1915–1944

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Formacja

I Korpus Polski
Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

3 pułk lotniczy
Wyższa Szkoła Lotnicza
Oddział II SG

Stanowiska

dowódca dywizjonu
dyrektor nauk
attaché wojskowy

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej Order Imperium Brytyjskiego do 1935 (wojskowy) Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Order Lwa Białego V klasy (Czechosłowacja) Kawaler Orderu Orła Białego (Serbia) Krzyż Wojenny 1914–1918 (Francja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki) Medal Pamiątkowy Jubileuszowy 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie)

Życiorys

edytuj

Był synem ziemianina Albina i Stefanii z Sencków. Nauki pobierał w szkole handlowej w Zwinogródce, gdzie zdał maturę (1915). Po wybuchu I wojny światowej został powołany do odbycia służby w armii carskiej i przeniósł się do Aleksiejewskiej Wojskowej Szkoły Inżynieryjnej w Kijowie[1], którą opuścił w stopniu chorążego. Po służbie w twierdzy Sveaborg (dziś: Suomenlinna, Finlandia) walczył w Armii Imperium Rosyjskiego jako podporucznik i później porucznik na froncie bałtyckim koło Rygi i otrzymał jako dwudziestolatek wysokie odznaczenie, Order Świętej Anny III kl. z mieczami i „s bantom na ljentje” – z kokardą na wstędze. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej 22 listopada 1917[2] wstąpił do I Korpusu gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, gdzie służył do 14 marca 1918[2], potem zaś służył w polskich formacjach na wschodzie.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego, w czerwcu 1919 roku ukończył Francuską Szkołę Pilotów na Mokotowie[3]. Podczas wojny bolszewickiej służył w 3 eskadrze wywiadowczej[4]. W drugiej połowie lipca 1920 roku, w załodze z por. obs. Tadeuszem Zawadzkim, przez kilkanaście dni wykonywał loty na rzecz szefa lotnictwa frontu[5]. 9 sierpnia, w załodze z ppor. obs. Józefem Sieczkowskim, wykonał lot rozpoznawczy podczas którego ustalił, że 3 Dywizja Piechoty Legionów oderwała się od nieprzyjaciela i przeszła w rejon Chełma oraz zrzucił rozkazy dla dowództwa dywizji. Lot został wykonany na niesprawnym samolocie Breguet XIV z uszkodzonym zbiornikiem paliwa i załoga była zmuszona lądować przymusowo w drodze powrotnej[6][7].

24 lipca 1920 na rozkaz szefa Sztabu 4 Armii przeprowadził rozpoznanie na trasie GarwolinStoczek ŁukowskiMaciejowice oraz atakował tabory Armii Czerwonej z niskiej wysokości. 16 sierpnia przeprowadził rozpoznanie w rejonie Maciejowic, Garwolina i Żelechowa. Następnego dnia wykonał długi lot na trasie Stoczek – Bokobrody – MiędzyrzeczSiedlceŁuków podczas którego szczegółowo wyjaśnił położenie oddziałów polskich i nieprzyjaciela. 18 sierpnia, w trudnych warunkach atmosferycznych przeprowadził szczegółowe rozpoznanie na trasie WęgrówSobolówDrohiczyn oraz atakował tabory nieprzyjaciela z niskiego pułapu. Zebrane przez niego informacje pozwoliły dowództwu 4 Armii przygotować kontratak i odciąć tabory bolszewickie w Drohiczynie[8].

„Za loty bojowe w okolicy Kijowa i Szepietówki, a następnie podczas ofensywy znad Wieprza i bitwy nad Niemnem, otrzymał Order Virtuti Militari[2].

Jesienią 1920 roku, w składzie 3 eskadry wywiadowczej, brał udział w kampanii wileńskiej. W listopadzie 1921 wstąpił do Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył w 1923. Pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Generalnego w Warszawie. W lutym 1924 został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[9]. 1 grudnia 1924 awansował na majora ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 29. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych. Z dniem 1 maja 1926 roku wyznaczony został na stanowisko dowódcy I dywizjonu w 3 pułku lotniczym w Poznaniu[10]. W lutym 1927 został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa z równoczesnym przydziałem do Oddziału III Sztabu Generalnego[11]. Po przejęciu przez gen. Tadeusza Kutrzebę stanowiska komendanta Wyższej Szkoły Wojennej (1929), został wykładowcą taktyki lotnictwa na tej uczelni. Już przedtem odbył liczne podróże zagraniczne, zapoznając się z lotnictwem włoskim, francuskim i czechosłowackim. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 1. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa[12][13]. W tym samym roku wyznaczony został na stanowisko dyrektora nauk Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie. W latach 1928–35 był początkowo zastępcą, a następnie redaktorem naczelnym Przeglądu Lotniczego, miesięcznika o tematyce wojskowej, ukazującego się w latach 1928–1939 z inicjatywy Sekcji Lotniczej Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, a następnie Dowództwa Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych[potrzebny przypis].

Od kwietnia 1938 do maja 1940 Romeyko piastował funkcję attaché wojskowego, lotniczego i morskiego w Ambasadzie RP w Rzymie i jako taki pomagał w ewakuacji Polaków przez Włochy po klęsce wrześniowej[14]. W styczniu 1942 Romeyko („Mak”) przejął po ewakuowanym do Anglii majorze Wincentym Zarembskim („Tudor”) kierownictwo polsko-francuskiej siatki wywiadowczej Réseau F-2. Na przełomie 1942/1943 roku po licznych aresztowaniach dokonanych przez wywiad niemiecki Abwehrę i przez włoską OVRA, schronił się w Szwajcarii, gdzie nadal działał w wywiadzie polskim.

Po wojnie przebywał we Francji, USA, Maroku i Australii. Z przyczyn dość niezrozumiałych (prawdopodobnie ze względu na złą sytuację materialną na Zachodzie), Romeyko wrócił w 1967 roku do Polski. W 1968 roku Minister Obrony Narodowej awansował go na pułkownika.

Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B18-4-10)[15].

Życie prywatne

edytuj

Był żonaty ze Stanisławą z Dąbrowskich (zm. 1974), również działającą w siatce Réseau F-2 i miał z nią dwóch synów: Jerzego i Tadeusza. Jego dalekim krewnym był radziecki i polski generał Aleksander Romeyko.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Wybrane prace

edytuj
  • Pisma Mariana Romeyki (wybór).
  • Taktyka lotnictwa, Warszawa 1936.
  • Polska Lotnicza, Warszawa 1937.
  • Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967.
  • Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach, Londyn 1969.

Przypisy

edytuj
  1. Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 166.
  2. a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 179.
  3. Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 121.
  4. Romeyko 1933 ↓, s. 146.
  5. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 163.
  6. Tarkowski 1991 ↓, s. 80.
  7. Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 233.
  8. Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 167.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 12 lutego 1924 roku, s. 61.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 23 czerwca 1926 roku, s. 193.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 11 lutego 1927 roku, s. 52.
  12. Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 339.
  13. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 205.
  14. Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 429.
  15. Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 36.
  16. a b c d e f g h Łoza 1938 ↓, s. 626.
  17. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2033 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 40, poz. 1854, s. 1554)
  18. a b c d e Romeyko Marian, ps. Mak (1897–1970). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXI/1988–1989 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2016-10-30].
  19. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
  20. Łoza 1938 ↓, s. 626 „za zasługi w nauczaniu”.
  21. Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 288.
  22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
  23. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 12 z 6 sierpnia 1929 r., s. 237.
  24. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 12 z 1930 r., s. 250.
  25. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 365.
  26. Mała encyklopedia lotnicza „Lot i OPLG Polski” R. XVI, nr 8-9, sierpień-wrzesień 1938, s. 62.
  27. O swym orderze św. Anny pisał w książce o maju 1926 r.: Największe znaczenie praktyczne mógłby mieć mój najwyższy carski order Św. Anny III stopnia z mieczami i kokardą, przyznawał on bowiem prawo wstępu do "bogoudnogogo zawiedienija" (przytułku) i "próbowania jedzenia". Próbując co dzień, nie umarłbym z głodu...

Bibliografia

edytuj