Agafia Światosławówna

księżna mazowiecka z dynastii Rurykowiczów

Agafia, pol. Agata, (ur. między 1190 a 1195, zm. po 2 czerwca 1248) – księżna mazowiecka z dynastii Rurykowiczów, żona księcia Konrada I Mazowieckiego.

Agafia Światosławówna
Ilustracja
Konrad i Agata, autorstwa Jana Matejki (XIX w.)
księżna mazowiecka
Okres

od 1207
do po 2 czerwca 1248

Jako żona

Konrada I

Dane biograficzne
Dynastia

Rurykowicze

Ojciec

Światosław III Igorowicz Rurykowicz

Matka

Jarosława Rurykówna

Mąż

Konrad I

Dzieci

Bolesław I
Kazimierz I
Siemowit I
Eudoksja
Ludmiła
Siemomysł
Salomea
Judyta
Dubrawka
Mieszko

Patena płocka, Agafia u góry po lewej

Życiorys

edytuj

Była córką Światosława (Adriana) Igorowicza, księcia Nowogrodu Siewierskiego, syna Igora, bohatera eposu pt. Słowo o wyprawie Igora. W 1207 przybyła do Polski i została żoną księcia mazowieckiego Konrada I z dynastii Piastów. W związku małżeński z księciem Konradem urodziła dziewięcioro dzieci - pięciu synów i cztery córki[1]. (wg niektórych hipotez Agafia i Konrad I doczekali się aż siedemnaściorga dzieci). Z imienia znani są[2]:

Kilka lat po przybyciu Agafii do Polski wybuchł gwałtowny spór między jej ojcem a bojarami halickimi, których poparł jej szwagier Leszek Biały. Rycerstwo polskie i węgierskie zdobyło i splądrowało Halicz, a księcia Światosława oraz jego braci Romana i Rościsława powieszono. Wojna zakończyła się traktatem spiskim.

Ze względu na ciągłe napady na Mazowsze ze strony sąsiadujących Bałtów, Agafia bardzo popierała zamiar sprowadzenia Zakonu Krzyżackiego[potrzebny przypis].

W 1239 para książęca została obłożona klątwą kościelną. Ich młodszy syn Kazimierz poślubił Konstancję, córkę Henryka Pobożnego, co stanowiło przymierze polityczne jednoznacznie skierowane przeciw ojcu. Kiedy na płockim dworze dowiedziano się, iż pośrednikiem w rokowaniach był scholastyk i kanonik płocki Jan Czapla[potrzebny przypis], kanclerz Konrada i dawny wychowawca Kazimierza, książę mazowiecki nakazał uwięzienie Czapli. Po śmierci w wyniku tortur (na tzw. „koniu”) jego ciało zostało powieszone w Płocku na widok publiczny[3]. Dalszy bieg zdarzeń Jan Długosz relacjonuje następująco:

„A kiedy zmarł i zdjęto go z pierwszej szubienicy i kilku braci dominikanów wiozło zdjętego do miasta, żeby go pochować, rozwścieczona księżna Agafia, spragniona krwi kapłańskiej, jak druga Jezabel, odebrała go im, kazała złożyć na wóz ciągnięty przez dwa woły i powiesić na nowo, na drugiej przygotowanej umyślnie szubienicy, koło kościoła św. Benedykta nad Wisłą, od strony katedry płockiej, aby był tak odstraszającym jak i haniebnym widowiskiem“.

Wieść o zabójstwie rozeszła się szerokim echem po kraju. Konrad został za nie obłożony przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Pełkę klątwą, a cała diecezja interdyktem. W mazowieckich kościołach umilkły dzwony, zaprzestano odprawiania kościelnych pogrzebów, ślubów i mszy św. W obawie o utratę tronu para książęca odbyła pokutę i odkupiła winę nadając archidiecezji gnieźnieńskiej Łowicz.

Wg innej wersji Czapla przypłacił życiem konflikt na tle majątkowym zaistniały między księciem z kapitułą płocką.

Genealogia

edytuj
Igor Światosławowicz
ur. 2 IV 1151
zm. 29 XII 1202
Eufrozyna
ur. ?
zm. ?
Ruryk II Wasyl Rościsławowicz
ur. ?
zm. 1215
Anna
ur. ?
zm. ?
         
     
  Światosław (Andrzej) Igorowicz
ur. 1177
zm. IX 1212
Jarosława Rurykówna
ur. ?
zm. ?
     
   
Konrad I mazowiecki
 ur. 1187–1188
zm. 31 VIII 1247
OO   1207–1210
Agafia Światosławówna
(ur. 1190–1195
zm. 2 XI ok. 1252)
                   
                   
         
Bolesław I
ur. ok. 1210
zm. prawd. 17 IV 1248–7 IV 1249

Kazimierz I
ur. 1210–1213
zm. 14 XII 1267
Siemowit I
ur. 1213–1216
zm. 24 VI 1262
Eudoksja
ur. prawd. 1215–1225
zm. po ok. 1240
Ludmiła
ur. przed 1225
zm. ?
         
Siemomysł
ur. 1216–4 VII 1228
zm. 10 VII–18 IX 1241
Salomea
ur. 1220–1225
zm. być może po 30 VIII 1268
Judyta
ur. 1222–1227
zm. 4 XII 1257–1263
Dubrawka
ur. ok. 1230
zm. prawd. po 2 X 1265
Mieszko
ur. przed lub 1235
zm. przed lub 1237

Przypisy

edytuj
  1. Marek Urbański, Poczet królów i książąt polskich. Warszawa 2005, s.116.
  2. Dane dotyczące potomstwa za: K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, s. 49-94.
  3. Marcin Spórna, Piotr Wierzbicki, Słownik władców Polski i pretendentów do tronu polskiego. Kraków 2003, s. 10.

Bibliografia

edytuj
  • Budrewicz T., Wielka historia Polski, t. XI A-J, Wydawnictwo Pinnex, ISBN 83-86651-40-7, tu hasło Agafia, s. 10.
  • Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich, Wydawnictwo Avalon, Kraków 2012, ISBN 978-83-7730-066-4, s. 431–432.

Literatura uzupełniająca

edytuj