Akademia Mohylańska w Kijowie


Akademia Mohylańskaszkoła wyższa[1] utworzona w 1658 w Kijowie w wykonaniu postanowień unii hadziackiej, z przekształcenia prawosławnego Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego, założonego w 1632 przez metropolitę kijowskiego Piotra Mohyłę. Akademia istniała do 1817 r.

Alegoria Akademii Mohylańskiej, początek XVIII w.
Historyczny budynek Akademii w Kijowie, ufundowany przez Iwana Mazepę
Projekt rozbudowy gmachu Akademii z 1731
Ukraiński banknot o nominale 500 hrywien przedstawiający Akademię Mohylańską

Akademia w Kijowie została powołana i zorganizowana jako kolegium prawosławne według wzorów kolegiów jezuickich przez metropolitę Piotra Mohyłę - reformatora organizacji Cerkwi w Rzeczypospolitej[2]. Mohyła przez wiele lat starał się bezskutecznie o przyznanie utworzonej przez niego uczelni statusu akademii[3]. Zorganizowanie szkoły prawosławnej według wzorców katolickich wywołało żywą dyskusję wśród prawosławnych Rzeczypospolitej; krytycy Piotra Mohyły przekonywali, że absolwenci placówki odchodzą od swojego wyznania[4]. Unia hadziacka przewidywała powołanie w utworzonym Księstwie Ruskim wyższej uczelni o statusie akademii, co spowodowało zmianę statusu prawnego już istniejącej uczelni prawosławnej, zrównując ją z Akademią Krakowską[5][a]. Po traktacie Grzymułtowskiego i trwałym przejęciu Kijowa przez Carstwo Rosyjskie status uczelni potwierdzono gramotami Piotra I w 1694 i 1701[4].

W Akademii Mohylańskiej kształciła się polityczna i duchowna elita ruska. Autorytet i poziom kształcenia ściągał do uczelni także wielu cudzoziemców prawosławnych, zwłaszcza Rosjan, Wołochów i Mołdawian. Językami wykładowymi Akademii były: łacina, polski i ruski, od połowy XVIII wzrastało znaczenie rosyjskiego.

Studentami Akademii byli m.in. Symeon Połocki (ruski i rosyjski pisarz), Dymitr z Rostowa (święty prawosławny, teolog, biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego), Stefan (Jaworski) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, długoletni locum tenens patriarchatu moskiewskiego[6]), Filoteusz (Leszczyński) (biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, święty prawosławny)[7], Iwan Mazepa (hetman Lewobrzeżnej Ukrainy)[8], Filip Orlik (hetman na uchodźstwie)[9], Samuel Wełyczko[10], (sekretarz Iwana Mazepy i kronikarz), Teofan Prokopowicz (prawosławny arcybiskup i wysoki urzędnik Imperium Rosyjskiego), Michaił Łomonosow (rosyjski uczony i poeta), Piotr Prokopowicz (ukraiński pszczelarz), Hryhorij Skoworoda (ukraiński[11][12][13][b] poeta liryczny, filozof i kompozytor).

Decyzją Świętego Synodu – organu zarządzającego Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej Akademia została zamknięta w 1817, a w jej murach otwarto Kijowską Akademię Duchowną.

Zobacz też

edytuj
  1. Unia hadziacka przewidywała również powołanie drugiej ruskiej akademii, co wobec wydarzeń politycznych doby Ruiny nie nastąpiło. Por. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska.. s.135.
  2. Rzadziej twórcy przypisywana jest narodowość rosyjska, np. СКОВОРОДА, ГРИГОРИЙ САВВИЧ

Przypisy

edytuj
  1. „W 1632 r. rozpoczęło swoją niemal trzechsetletnią historię słynne Kolegium Kijowsko-Mohylańskie, nazywane przez współczesnych akademią, choć formalnego królewskiego przywileju prowadzenia szkoły kształcącej na poziomie wyższym metropolita za swego życia nie uzyskał (po raz pierwszy został on nadany w akcie unii hadziackiej w 1658 r., a następnie potwierdzony gramotami Piotra I w 1694 i 1701 r.)” Natalia Jakowenko, Historia Ukrainy do 1795 roku, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 292.
  2. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 88-100.
  3. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska..s.88-94.
  4. a b Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy do 1795 roku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 291-292. ISBN 978-83-01-16763-9.
  5. Aleksander Walerian Jabłonowski, Akademia Kijowsko-Mohilańska: Zarys historyczny na tle rozwoju ogólnego cywilizacji zachodniej na Rusi, Lwów, 1899-1900 s. 135-138.
  6. Przed zniesieniem instytucji patriarchatu przez Piotra I
  7. Филофей (Лещинский). [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
  8. Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. [dostęp 2018-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)].
  9. Uniwersytet Narodowy Akademia Kijowsko-Mohylańska-Historia Akademii. ukma.edu.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-04)]., Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.
  10. Natalia Jakowenko Historia Ukrainy do 1795 roku Wyd. II rozszerzone, Warszawa 2011, Wydawnictwo Naukowe PWN, ISBN 978-83-01-16763-9 s. 437.
  11. W. Serczyk, Historia Ukrainy, Wrocław 2001, ISBN 83-04-04530-3, s.163
  12. Skoworoda Hryhorij, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2012-07-02].
  13. Skoworoda Hryhorij na portalu wiedzy onet.pl

Bibliografia, literatura, linki

edytuj