Aksis baweański

Aksis baweański
	Axis kuhlii
	(Müller, 1840)
	; Dorosły samiec
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	jelenie
Rodzaj	aksis
Gatunek	aksis baweański
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aksis baweański^[3], jeleń baweański, jeleń jawajski, jelonek jawajski (Axis kuhlii) – endemiczny gatunek średniej wielkości ssaka parzystokopytnego z rodziny jeleniowatych (Cervidae). Nazwa gatunkowa kuhlii nawiązuje do niemieckiego zoologa Heinricha Kuhla.

Występowanie i biotop edytuj

Obecny zasięg występowania gatunku obejmuje wyspę Bawean w Indonezji. Jeleń baweański jest gatunkiem endemicznym występującym w dwóch niewielkich populacjach na jednym tylko obszarze o pow. ok. 200 km². Preferuje zarośla i lasy z gęstym podszytem. Salomon Müller – autor naukowego opisu – spotkał jelenie baweańskie na terenie prywatnej menażerii na Jawie, stąd nazwa jawajski.

Charakterystyka ogólna edytuj

Aksis baweański jest gatunkiem stosunkowo słabo poznanym.

Podstawowe dane edytuj

Długość ciała	Wysokość w kłębie	Długość ogona	Masa ciała	Okres godowy	Długość ciąży	Liczba młodych w miocie
105-115 cm	ok. 70 cm	ok. 20 cm	36-50 kg	wrzesień-październik	225-230 dni	1-2

Wygląd edytuj

Ciało krępe, dość długie (do 115 cm), z krótką głową. Krótsze kończyny przednie podkreślają wrażenie masywności. Ogon o długości ok. 20 cm jest jaśniejszy od spodu. Małe uszy pokryte są gęstym włosem. Ubarwienie jednolicie brązowe. Poroże samców zaczyna wyrastać w wieku 12 miesięcy i dorasta maksymalnie do 47 cm, zwykle jest krótsze. Samica ma dwie pary sutków.

Tryb życia edytuj

Prowadzi nocny tryb życia, w dzień ukrywając się w gęstych zaroślach. Żyje samotnie lub w parach (samica z młodym, czasem samiec z samicą). Większe grupy spotykane są jedynie na miejscach żerowania i w okresie godowym. Jest gatunkiem roślinożernym, czasami wkraczającym na pola uprawne graniczące z lasem. Metody komunikacji są – poza sygnałami akustycznymi – słabo poznane.

Rozród edytuj

Okres godowy aksisów baweańskich przypada na przełom września i października, ale do rozrodu mogą przystępować też w innych miesiącach. Po ciąży trwającej 225-230 dni samica rodzi jedno młode. Przypadki urodzenia dwójki młodych są bardzo rzadkie. W przeciwieństwie do większości jeleniowatych młode aksisy baweańskie nie mają cętek, ewentualnie słabo widoczne cętkowanie zanika krótko po urodzeniu.

Zagrożenia i ochrona edytuj

W warunkach naturalnych aksis baweański nie ma naturalnych wrogów. Młode mogą być narażone na ataki pytonów lub innych drapieżników, ale nie stwierdzono istotnego wpływu drapieżników na liczebność populacji. Ewentualnym zagrożeniem mogą być zdziczałe psy.

Od 1979 obszar, na którym występuje aksis baweański został objęty ochroną (utworzono rezerwat przyrody). W latach 1996-1997 liczebność dzikiej populacji szacowano na poziomie 300-400 osobników, a w niewoli doliczono się 200-250 sztuk. Gatunek jest objęty konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)^[4].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii CR (critically endangered – krytycznie zagrożony wyginięciem). Za główne przyczyny zagrożenia uważane jest ograniczanie siedlisk spowodowane wycinaniem lasów pod potrzeby rolnictwa i konkurencję gatunków obcych^[5].

W niewoli łatwo się rozmnaża i nie ma dużych wymagań.

Zobacz też edytuj

ochrona przyrody

Przypisy edytuj

↑ Axis kuhlii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ G.G. Semiadi G.G., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., R.R. Timmins R.R., Axis kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-04] (ang.).
↑ Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9.
↑ Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).
↑ G.G. Semiadi G.G., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., R.R. Timmins R.R., Axis kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-01-10] (ang.).

Bibliografia edytuj

Halina Komosińska, Elżbieta Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.
Paul Massicot: Animal Info – Bawean Deer. [dostęp 2007-09-08]. (ang.).
Brent Huffman: www.ultimateungulate.com. [dostęp 2007-09-02]. (ang.).
Semiadi et al.: Antler’s Growth In The Endangered. Bawean Deer (Axis kuhlii Müller & Schlegel, 1842). Treubia, 2003, 33 (1), (format pdf), (en)

[itis-1] Axis kuhlii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] G.G. Semiadi G.G., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., R.R. Timmins R.R., Axis kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-09-04] (ang.).

[miiz-3] Nazwa polska za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 174. ISBN 978-83-88147-15-9.

[CITES-4] Appendices I, II and III of CITES. cites.org, 12 czerwca 2013. [dostęp 2013-06-26]. (ang.).

[5] G.G. Semiadi G.G., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., R.R. Timmins R.R., Axis kuhlii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-01-10] (ang.).

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]