Aleksander Hertz (socjolog)
Aleksander Hertz (ur. 3 grudnia 1895 w Warszawie, zm. 16 maja 1983 w Nowym Jorku)[1] – polski socjolog, sympatyk PPS, współtwórca warszawskiego Klubu Demokratycznego, członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej[2].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie |
socjolog |
Życiorys
edytujBył synem powstańca styczniowego, wywodził się z rodziny żydowskiej o tradycjach patriotycznych. Sam od młodzieńczych lat tradycje te kontynuował[3]. Zajmował się głównie historią doktryn socjologicznych i socjologią stosunków politycznych. W jego dziełach socjologiczno-politycznych analiza służyła obywatelskiej przestrodze; popularnonaukowe miały upowszechnić wiedzę o społeczeństwie obywatelskim[4].
Od 1940 mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Za granicą wydał kilka prac w języku angielskim: The Rise of Peasant Democracy i The Case of an Eastern European Intelligentsia. Był prekursorem socjologii teatru. Pracę naukową (był wykładowcą Państwowego Instytutu Pedagogiki Specjalnej i Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej) łączył z działalnością popularyzatorską – współpracował z Polskim Radiem, publikował w miesięczniku „Wiedza i Życie”[5].
W miarę wzrostu wpływów nacjonalistycznych w II Rzeczypospolitej coraz ostrzej odczuwał to, że jest uważany za Żyda. Po latach emigracji, kiedy przeżył wewnętrznie Zagładę Żydów, napisał książkę Żydzi w kulturze polskiej, którą uważał za najbardziej osobistą[4].
W PRL informacje na temat Aleksandra Hertza podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób objętych całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jego nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”[6]. Jego twórczość pisarska została upowszechniona w Polsce dopiero po 1989 r.
Był pierwszym mężem Izabeli „Czajki” Stachowicz[7].
Prace
edytuj- Klasycy socjologii (wyd. 1933)
- Militaryzacja stronnictwa politycznego (wyd. 1935)
- Socjologia współczesna (wyd. 1938)
- Zagadnienia socjologii teatru (wyd. 1938)
- Amerykańskie stronnictwa polityczne (wyd. 1957)
- Żydzi w kulturze polskiej (wyd. 1961) → wyd. 2003: Biblioteka Więzi, ISBN 83-88032-56-9.
- Wyznania starego człowieka (wyd. 1979)
Przypisy
edytuj- ↑ Hertz Aleksander, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-11-22].
- ↑ Ludwik Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 232.
- ↑ Czajka, Król węży..., wyd. II, s. 217 i nast.
- ↑ a b Antykwariat. Żydzi w kulturze polskiej.
- ↑ Onet.pl Wiem.
- ↑ Strzyżewski 2015 ↓, s. 88.
- ↑ Czajka, Król węży i salamandra, wyd. II, Warszawa 1960.
Bibliografia
edytuj- Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 88. ISBN 978-83-61344-70-4.
- Wielka Encyklopedia Powszechna PWN (1962-1969)
- Czajka (Izabela Stachowicz), Król węży i salamandra, wyd. II; Warszawa 1960.