Andrzej Władysław Wołowski
Andrzej Władysław Wołowski (ur. 1843, zm. 12 maja 1912 w Warszawie) – powstaniec styczniowy, pułkownik armii francuskiej, wydawca, pisarz, właściciel Salonu Sztuki w Warszawie.
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
polska |
Życiorys edytuj
Urodził się w 1843[1][2][3][4]. Był synem Hieronima, mecenasa[1][2][5]. Miał brata Bronisława[6] i siostrę[7]. Kształcił się w Warszawie[1][2][3].
Brał udział w powstaniu styczniowym w 1863[8][4]. Po upadku zrywu niepodległościowego w stopniu porucznika udał się na emigrację do Francji[5][6][4]. Trafił do Paryża pod opiekę swojego stryja, Ludwika Wołowskiego[8], sprawującego stanowisko ministra[5] i członka senatu[1][2][3]. W II Cesarstwie Francuskim został naturalizowany[2][3]. Zaprzyjaźnił się Léonem Gambettą, Julesem Ferrym, Ernestem Picardem[8]. Przez pewien czas przebywał w Nancy[6]. Z uwagi na doświadczenie wojskowe został przyjęty do armii francuskiej i w stopniu pułkownika uczestniczył w wojnie francusko-pruskiej 1870-1871[5][6][4]. Brał udział w bitwie pod Sedanem (1-2 września 1870)[8]. Służył w charakterze komendanta[6][7]. W 1870 w Épinal zredagował projekt powołania pospolitego ruszenia celem odparcia najazdu pruskiego[6]. Dowodził korpusem Wogezów, potem to naczelnictwo odstąpił komendantowi Bourras, a sam sformował oddział ochotniczy, na czele którego walczył z prusakami[6][8]. Po niepowodzeniu wojny opracował projekt Reformy kawalerii francuskiej, wykorzystany przez właściwego ministra francuskiego[6]. Był autorem wydanej w 1893 publikacji pt. Une page dhistoire: campagnes de 1870-71 et 18., dotyczącej wojny francusko-pruskiej z 1870-1871 i wspomnianego projektu pospolitego ruszenia[6][9]. Napisał też dzieła Le colonel Bourras, Le corps Franc des Vosges[6].
Po zawarciu pokoju zamieszkał wraz z bratem Bronisławem w Wiedniu, gdzie wydawał dziennik wolnościowy pt. „Messager de Vienne”[8][6]. W latach prezydentury swojego znajomego Julesa Grévy’ego[8] (1879-1887) był wydawcą dziennika politycznego „Echo de France", drukowanego jako pismo półurzędowe do 1888[6][2][5][3]. Następnie mianowano go delegatem kontroli pożyczki państwowej rządu francuskiego na San Domingo[6][8]. Pełnił tam stanowisko dyrektora urzędu celnego[6] (według innych wersji pracował tam w charakterze generalnego poborcy[8][1][5][2][3]). Założył tam plantację kawy, zniszczoną po nadejściu orkanu[6]. Tam też ożenił się nieszczęśliwie[8]. Według jednej wersji przebywał w Sawanie do 1896[6]. Według innej relacji powrócił do Francji po objęciu prezydentury przez Sadiego Carnota tj. w 1887[8].
Około 1902 powrócił do kraju i ostatnie lata życia spędził w Warszawie[5][6][4]. Początkowo pracował w kancelarii Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych[10][2][6][3]. Następnie 4 października 1906 założył przy ulicy Nowy Świat 22 otworzył Wystawę Sztuk Pięknych prowadzoną przez własną firmę o nazwie „Salon Wołowskiego”[10]. Celem tego przedsięwzięcia było prezentowanie dzieł sztuki szerszemu ogółowi społeczeństwa, w tym ludziom pracy, których nie stać było na odwiedzanie wystaw obrazów[10]. Później jego działalność była określana jako Salon Artystyczny[6] wzgl. Salon Sztuki, którego był właścicielem[2][2][5][6][4]. Po powrocie do ojczyzny był niezrozumiały w nowej rzeczywistości, zmagał się problemami materialnymi, żył w odosobnieniu i rozczarowaniu[6][2]. Przez artystów był ceniony za współprace, jednak bywał wyzyskiwany, a jego zaufania nadużywano[8]. Odznaczał się nieposzlakowaną prawością i nieskazitelną uczciwością, wspierał ubogich[1][6][2]. Pisał dramaty w języku polskim i francuskim (m.in. U progu życia, Pamiętniki z wojny, Zemsta)[1][2][5][6][3]. Sztuki pt. Gracze na Riwierze, Zwycięzcy uśmierzeni wystawiano w Nicei[6].
Piszącej pod pseudonimem jako „Jerzy Orwicz” Natalii Dzierżkównej zwierzył się słowami[6]:
Po mojej śmierci może przypomną sobie o mnie. Może ktoś kiedyś z papierów po mnie pozostałych sylwetkę moją nakreśli, bo młode pokolenie nawet nie wie nic o mnie. Proszę im to przypomnieć; jeśli łaska.
Zmarł 12 maja 1912 w Warszawie w wieku 69 lat[7][11][2][4]. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie 14 maja 1912[7]. Mimo jego zasług i działalności nikt nie przemawiał nad jego grobem[8].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Zgony i pogrzeby. „Słowo”. Nr 130, s. 6, 13 maja (30 kwietnia) 1912.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Władysław Andrzej Wołowski. „Nowa Gazeta”. Nr 219, s. 3, 13 maja 1912.
- ↑ a b c d e f g h Z żałobnej karty. „Głos Warszawski”. Nr 129, s. 2, 13 maja 1912.
- ↑ a b c d e f g Zmarli. „Nowa Reforma”. Nr 218, s. 2, 14 maja 1912.
- ↑ a b c d e f g h i Osobiste. Z karty żałobnej. „Goniec Wieczorny”. Nr 219, s. 3, 13 maja 1912.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Jerzy Orwicz. Ś. p. Andrzej Władysław Wołowski (komendant wojsk francuskich). „Słowo”. Nr 136, s. 6, 19 (6) maja 1912.
- ↑ a b c d Andrzej Władysław Wołowski. Nekrolog. „Kurier Warszawski”. Nr 132, s. 9, 13 maja 1912.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Jan Warunkiewicz. Iskierki. Ś. p. Andrzej Władysław Wołowski. „Naród”. Nr 115, s. 2, 19 maja 1912.
- ↑ Une page dhistoire : campagnes de 1870-71 et 18... luna.pwsz.legnica.edu.pl. [dostęp 2021-11-14].
- ↑ a b c Salon Wołowskiego. „Ludzkość”. Nr 25, s. 5, 2 października 1906.
- ↑ Lista zmarłych. „Słowo”. Nr 131, s. 5, 14 (1) maja 1912.