Beelzebuforodzaj dużych płazów bezogonowych żyjących w późnej kredzie na terenach współczesnego Madagaskaru. Bywa określany jako „Devil Frog”[1], „Devil Toad”[2] czy „The Frog from Hell”[3], czyli – odpowiednio – „Diabelska Żaba”, „Diabelska Ropucha” i „Żaba z Piekła”. Opisano jeden należący do niego gatunek, Beelzebufo ampinga, którego skamieniałości odnaleziono w warstwach madagaskarskiej formacji Maevarano, datowanych na mastrycht, 70–65,5 mln lat temu[4].

Beelzebufo
Okres istnienia: 67 mln lat temu
67/67
67/67
Ilustracja
Beelzebufo ampinga konsumujący gada
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

płazy

Rząd

płazy bezogonowe

Podrząd

Neobatrachia

Nadrodzina

Hyloidea

Rodzina

Ceratophryidae

Podrodzina

Ceratophryinae

Rodzaj

Beelzebufo
Evans, Jones i Krause, 2008

Gatunki
  • B. ampinga Evans et al., 2008

Budowa

edytuj
 
Porównanie wielkości Beelzebufo ampinga i ludzkiej ręki

Beelzebufo ampinga jest największym znanym płazem bezogonowym – większość odnalezionych skamieniałości należy prawdopodobnie do osobników o czaszce szerokiej na 8–12 cm i długości od czubka pyska do kloaki wynoszącej 16–27 cm, jednak niektóre szczątki reprezentują osobniki, u których wymiary te wynosiły, odpowiednio, 15–20 cm i ponad 40 cm[4]. Beelzebufo ampinga był więc większy od największego współczesnego płaza bezogonowego – goliata płochliwego, osiągającego 32 cm.

Filogeneza i paleobiogeografia

edytuj

Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Evans i współpracowników najbliższym krewnym Beelzebufo jest południowoamerykański rodzaj Ceratophrys, którego przedstawiciele dorastają maksymalnie do 17 cm długości. Pozycja taka może jednak być wynikiem mniej wyspecjalizowanej budowy Ceratophrys w porównaniu z Lepidobatrachus i pedomorficznym Chacophrys; wspiera ją też tylko jedna potencjalna synapomorfia[4]. Również według analiz wykonanych przez Ruane i współpracowników (łączącej cechy morfologiczne i molekularne) klad łączący te dwa rodzaje jest słabo wspierany. Uznanie bliskiego pokrewieństwa Beelzebufo i Ceratophrys znacząco wydłużałoby też okres istnienia Ceratophryinae (ok. 67 mln lat w stosunku do 12–20 mln lat – zgodnych z wcześniejszymi szacunkami). Autorzy nie wykluczyli jednak, że Beelzebufo jest bardziej bazalnym przedstawicielem Ceratophryinae lub zajmuje inną pozycję wewnątrz Hyloidea[5].

Beelzebufo zamieszkiwał tereny dzisiejszego Madagaskaru. Sugerowane bliskie pokrewieństwo z Ceratophrys wskazywałoby też na istnienie w późnej kredzie pomostu łączącego Madagaskar z południową Gondwaną[4] – według Ruane et al. i wnioskowanej przez nich pozycji filogenetycznej Beelzebufo, takson ten nie jest jednak mocnym argumentem na rzecz takiej teorii[5].

Paleoekologia

edytuj

Podobnie jak dzisiejsze Ceratophryinae Beelzebufo żył na terenach o klimacie ciepłym, okresowo suchym. Przypuszczalnie, jak Ceratophrys, prowadził głównie lądowy tryb życia i mógł kopać nory. Ostre zęby i zdolność do mocnego zaciskania szczęk sugerują, że Beelzebufo był drapieżnikiem mogącym polować na niewielkie kręgowce[4].

Historia odkryć

edytuj

Pierwsze skamieniałości B. ampinga zostały odnalezione w 1993 roku przez Davida W. Krause’a ze Stony Brook University w Nowym Jorku. Jednak dopiero 15 lat później takson ten został formalnie opisany przez Susan E. Evans, Marca Jonesa i Krause’a na łamach „Proceedings of the National Academy of Sciences”. W sumie znaleziono ponad 60 skamieniałości w 26 lokalizacjach, dzięki którym badacze byli zdolni zrekonstruować części szkieletu płaza, w tym prawie całą czaszkę[4].

Nazwa rodzajowa to kontaminacja imienia Belzebub (w języku greckim oznaczającego diabła) i łacińskiego słowa bufo, oznaczającego ropuchę. Z kolei epitet gatunkowy pochodzi od malgaskiego wyrazu oznaczającego tarczę, co odnosi się do silnego skostnienia czaszki[4].

Przypisy

edytuj
  1. Cheryl Dybas: Scientists Discover 'Giant Fossil Frog from Hell'. National Science Foundation, 2008-02-18. [dostęp 2011-05-11]. (ang.).
  2. Lauran Neergaard: Scientists find 'Devil Toad' fossil. Associated Press, 2008-02-19. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-26)]. (ang.).
  3. Rowan Hooper: Giant prehistoric frog hints at ancient land link. New Scientist, 2008-02-18. [dostęp 2011-05-11]. (ang.).
  4. a b c d e f g Susan E. Evans, Marc E.H. Jones, David W. Krause. A giant frog with South American affinities from the Late Cretaceous of Madagascar. „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”. 105 (8), s. 2951–2956, 2008. DOI: 10.1073/pnas.0707599105. (ang.). 
  5. a b S. Ruane, R.A. Pyron, F.T. Burbrink. Phylogenetic relationships of the Cretaceous frog Beelzebufo from Madagascar and the placement of fossil constraints based on temporal and phylogenetic evidence. „Journal of Evolutionary Biology”. 24 (2), s. 274–285, 2011. DOI: 10.1111/j.1420-9101.2010.02164.x. (ang.).