Biliūnai
Biliūnai (hist., pol. Billewicze, Bilewicze) – wieś na Litwie w rejonie rosieńskim okręgu kowieńskiego, 7 km na południowy wschód od Rosieni.
 Billewicze (2018) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Litwy  | |
 55°19′59″N 23°11′10″E/55,333056 23,186111
| |
Historia edytuj
Billewicze, dobra nad rzeką Szałtoną, były od XIV wieku prawie cały czas w rękach rodziny Billewiczów herbu Mogiła. Jednym z nich był Jerzy Billewicz (~1510–1544), syn Marcina, starosta żmujdzki. Ostatnim właścicielem z rodu Billewiczów tych dóbr był Józef Billewicz (1770–1850) – marszałek szlachty powiatu rosieńskiego. Ożenił się z Anną Szemiotówną, mieli dwie córki: Urszulę (późniejszą żonę Ludwika Piłsudskiego herbu Kościesza) i Kunegundę (późniejszą żonę Ezechiela Staniewicza). Po jego śmierci majątek Billewicze przeszedł w ręce jego wnuka Juliusza Konstantego Piłsudskiego, żonatego z Olgą von Leventhae. Juliusz, za udział w powstaniu styczniowym, został zesłany na Syberię, a majątek został przekazany przez władze carskie Nikołajowi Daszkowskiemu (Draszkowskiemu[1]). Oficer ten zapisał swój majątek w testamencie swemu koniuszemu Janowi Kamińskiemu, który po jego śmierci władał nim do 1940 roku. Po II wojnie światowej, w czasach sowieckich działał tu szpital, później biura kołchozu, wreszcie mieszkania pracowników kołchozu. Po odzyskaniu niepodległości przez Litwę majątek zreprywatyzowano, przekazując go wnuczce Jana Kamińskiego Bernadet Elenie Kaminskaite-Žagarnauskienė[1][2][3][4][5].
Pod koniec XIX wieku majątek liczył 1810 dziesięcin ziemi[1].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Billewicze, wcześniej wchodzące w skład Księstwa Żmudzkiego Rzeczypospolitej[2] znalazły się na terenie powiatu rosieńskiego guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego. W II połowie XIX wieku należały do gminy Mańkuny i parafii Girtakol[1]. 10 października 1920 roku na podstawie umowy suwalskiej przyznano je Litwie, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
Demografia wsi edytuj
- 1959 – 57
- 1970 – 70
- 1979 – 87
- 1984 – 83
- 2001 – 45
- 2011 – 27[6].
Dwór edytuj
Pierwszy dwór został tu wzniesiony około 1427 roku. Był przebudowywany w 1515 roku. Dom w obecnej wersji został zbudowany przez Stefana Aleksandra Billewicza w 1699 roku. Stojąc na pochyłości, budynek od strony frontu jest parterowy, na wysokiej podmurówce na planie prostokąta, z widnymi suterenami, natomiast od strony ogrodu dolne piętro jest pełnowymiarowe, tworząc dwukondygnacyjną elewację. Ponadto centralna, trójosiowa część budynku jest podniesiona o jedno piętro. Od strony frontu ta centralna część jest poprzedzona głębokim portykiem o czterech kolumnach dźwigających górny taras facjaty zwieńczonej trójkątnym szczytem. Budynek jest przykryty wysokim łamanym dachem[2][3].
Spis inwentarzowy z 1763 roku, poza dworem, wymieniał w folwarku: dwa magazyny zboża, lodownia, browar, stajnia, spichlerz i młyn. Do dzisiejszych czasów przetrwały dwór, spichlerz z dwukolumnowym portykiem wgłębnym z pierwszej połowy XVIII wieku oraz piwnica-lodownia.
W XVIII i XIX wieku dwór gościł wiele wybitnych osób: zatrzymali się tu m.in.: w 1702 roku król Szwecji Karol XII, w 1812 roku mieszkał tu Etienne Jacques Joseph Alexandre Macdonald, marszałek Francji.
Dwór jest otoczony parkiem o powierzchni 31,3 ha, który jest uznany za zabytek. Przed dworem jest niewielka sadzawka z wysepką. W parku rośnie wiele egzotycznych drzew.
Majątek Billewicze został opisany w 3. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2].
Billewicze w Potopie Henryka Sienkiewicza edytuj
Mieszkał tu Tomasz Billewicz, miecznik rosieński, stryj Oleńki Billewiczówny, która schroniła się tu po wyjechaniu z Wodoktów. Tu przyjechał Andrzej Kmicic i tu został ujęty przez oddział Michała Wołodyjowskiego. W wyniku bitwy powstańców księdza Straszewicza z wojskami szwedzkimi dwór i wieś zostały spalone[3][5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Billewicze, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 153., 1. znaczenie
- ↑ a b c d Billewicze, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 3: Województwo trockie, Księstwo Żmudzkie, Inflanty Polskie, Księstwo Kurlandzkie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1992, s. 188–189, ISBN 83-04-03947-8, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b c Kowno–Kłajpeda, [w:] Tomasz Krzywicki, Litwa. Przewodnik, wyd. 2, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2014, s. 227, ISBN 978-83-62460-63-2.
- ↑ Marek Minakowski, Profil Józefa Billewicza w Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [online] [dostęp 2019-05-02].
- ↑ a b Billewicze [online], www.dworypogranicza.pl [dostęp 2019-05-02].
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2019-05-02] (ang.).