Bondyrz
Bondyrz – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Adamów[6][5]. Leży w dolinie Wieprza, około 5 km na południowy zachód od Adamowa.
| wieś | |
 Czołg T-34-85 przed Muzeum Historycznym Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Zamojskiego w Bondyrzu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-442[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LZA |
| SIMC |
0884921[5] |
Położenie na mapie gminy Adamów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zamojskiego  | |
 50°34′08″N 23°06′11″E/50,568889 23,103056[1]
| |
Nazwa miejscowości pochodzi od rusińskiego słowa bondar oznaczającego bednarza[7].
Wieś jest sołectwem w gminie Adamów[8]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 667 mieszkańców i była drugą co do liczby ludności miejscowością gminy[9].
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Opatrzności Bożej[10].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0884938 | Gamlówka | część wsi |
| 0884944 | Kątek | część wsi |
| 0884950 | Kolonia Bondyrska | część wsi |
| 0884967 | Krakowska Ulica | część wsi |
| 0884973 | Mazury | część wsi |
| 0884980 | Miętałów | część wsi |
| 0884996 | Półko | część wsi |
| 0885004 | Rowy | część wsi |
| 0885010 | Ulica | część wsi |
| 0885027 | Warszawa | część wsi |
| 0885033 | Wygon | część wsi |
Historia
edytujPierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1620 roku W 1670 r. wieś należała Piotra Latyczyńskiego, a w 1788 r. Bondyrz znajdował się w dobrach adamowskich hrabiego Antoniego Fortunata Tarnowskiego. Spis z 1827 r. notował wieś w powiecie zamojskim i parafii Krasnobród. Liczyła wówczas 66 domów i 452 mieszkańców. W 1885 r. istniał tutaj mały tartak parowy zatrudniający jednego pracownika. W 1888 r. powstała fabryka mebli giętych[11] założona przez Wilhelma Gebethnera z Warszawy. Produkowała ona meble składane, letniskowe, salonowe, wojskowe, drabiny itp. W 1906 r. zatrudniała 63 robotników. W 1920 r. bondyrski folwark należał do dóbr Witolda Łosia. Według spisu z 1921 r. we wsi było 116 domów i 790 mieszkańców, w tym 19 Żydów i 1 Ukrainiec, natomiast folwark liczył 3 domy i 95 mieszkańców, wyłącznie Polaków. We wrześniu 1975 r. została erygowana w Bondyrzu parafia rzymskokatolicka pw. Opatrzności Bożej, a w roku 1979 założono cmentarz grzebalny o powierzchni 0,55 ha.
W latach 1954-1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Bondyrz, po jej zniesieniu w gromadzie Krasnobród. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego.
Muzeum
edytujW Bondyrzu mieści się Muzeum Historyczne Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoratu Zamojskiego im. Stanisława Prusa (ps. „Adam”), dowódcy 9 Pułku Piechoty AK Ziemi Zamojskiej. Muzeum zostało utworzone i było prowadzone przez Jana Sitka (zm. 2010[12]), który posiadał także pokaźne zbiory skamieniałości i minerałów.
Inne informacje
edytujW Bondyrzu znajduje się także zabytkowy młyn wodny i kościół parafialny pw. Opatrzności Bożej, zbudowany w stylu zakopiańskim w latach 1948–1949 według projektu Adama Klimka. Oprócz wyznawców kościoła rzymskokatolickiego są w Bondyrzu również Świadkowie Jehowy[13].
Galeria zdjęć
edytuj-
Bondyrz - kościół pw. Świętej Bożej Opatrzności -
Drewniana dzwonnica -
Pomnik poległych w II WŚ pracowników fabryki na terenie muzeum -
Tablica na pomniku poległych -
Droga prowadząca przez wieś
_-_DSC04067_v1.jpg)
_-_DSC04063_v1.jpg)
_-_DSC04039_v2.jpg)
_-_DSC04040_v1.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 8111
- ↑ Wieś Bondyrz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-01-01], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2024-01-01].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 78 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, tom I, s.305, 1880 Warszawa
- ↑ BIP gminy, sołectwa [dostęp 2024-02-12]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ W dwudziestoleciu międzywojennym należała do firmy „Polski Przemysł Drzewny – Czerski i Jakimowicz” [1], po wojnie znacjonalizowana, funkcjonowała jako przedsiębiorstwo państwowe „Roztoczańska Fabryka Mebli w Bondyrzu”, obecnie „Fabryka Mebli Poznańscy Sp. z o.o.” www.poznanscy.nowemeble.pl.
- ↑ Pożegnanie Jana Sitka
- ↑ Nowa Gazeta Biłgorajska.
Bibliografia
edytuj- Józef Niedźwiedź, Leksykon historyczny miejscowości dawnego województwa zamojskiego, Zamość: Oficyna Wydawnicza Kresy, 2003, s. 51, ISBN 83-906745-7-2, OCLC 836903923.
Linki zewnętrzne
edytuj- Bondyrz w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, tom I, s.305, 1880 Warszawa
- Historia Bondyrza. roztocze.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-10)].