Bryzgiel
Bryzgiel – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim, w gminie Nowinka[5][6]. Leży na południowym brzegu jeziora Wigry, w Wigierskim Parku Narodowym.
| wieś | |
 Widok na jezioro Wigry z wieży widokowej w Bryzglu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
87 |
| Kod pocztowy |
16-304[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BAU |
| SIMC |
0762862[5] |
Położenie na mapie gminy Nowinka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu augustowskiego  | |
 53°59′59″N 23°04′35″E/53,999722 23,076389[1]
| |
Wieś duchowna położona była w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[7]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.
Historia
edytujW 1668 roku nad jezioro Wigry przybyli zakonnicy kameduli. W latach 1709–1710 w tej części Europy panowała epidemia zarazy i tereny się wyludniły. Wieś założyli na początku XVIII wieku kameduli z Wigier i zachęcali do osiedlania się nad Wigrami osadników z Mazowsza. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1727 roku, że była to wioska rybacka. Pierwszymi osadnikami byli Bryzglowie z Tobołowa, zajmujący się smolarstwem, dlatego od rodziny Bryzglów, zaczęła się nazwa wsi Bryzgiel[8].
Z powodu wycięcia lasów, upadła smolarstwo, a miejscowe wsie: Bryzgiel, Gawrych Rudę i Maćkową Rudę przekształcono we wsie rolnicze, ale z powodu niskiej jakości gleb głównym zajęciem ludności było rybołówstwo. Z powodu trudnych warunków bytowych ludności, w 1740 roku, decyzją kamedułów, miejscowość została przekształcona w wieś czynszową, czyli opłaty za korzystanie z gruntu i połowy ryb. W 1789 roku we wsi było 14 zagród chłopskich, w których zamieszkiwało 96 osób[9].
Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 roku, Bryzgiel znalazł się w zaborze pruskim. Prusacy w 1796 roku skonfiskowali dobra kamedułów wigierskich tworząc w 1800 roku ekonomię królów pruskich. Na przełomie XVIII i XIX wieku, a także w I połowie XIX wieku przeprowadzono reformy społeczno-gospodarcze i agrarne na wsiach, zmieniając ich układ przestrzenny zabudowy o rzędowej zabudowie wzdłuż drogi[9].
W latach 1807–1815 Bryzgiel znalazł się w Księstwie Warszawskim, w departamencie łomżyńskim, powiecie wigierskim. W latach 1815–1915 wieś była w zaborze rosyjskim tzw. Królestwie Polskim. W związku z uwłaszczeniem chłopów w Królestwie Polskim w 1864 roku, doszło do zagęszczenia zabudowy wsi, a grunty zostały bardzo rozdrobnione i dlatego konieczne stało się przeprowadzenie scalania i kolejnej przebudowy wsi. W 1875 roku na Suwalszczyźnie odbywały się już scalania gruntów. W 1880 roku w Bryzglu były 33 zagrody, których mieszkało 291 osób[10].
W 1915 roku Suwalszczyzna została przejęta przez wojska niemieckie, które okupowały ją do 22 sierpnia 1919 roku, a opuszczając przekazały ją Litwinom. W sierpniu 1919 roku wybuchło powstanie sejneńskie przeciw administracji litewskiej, i po kilku dniach walk tereny całej Suwalszczyzny zostały opanowane przez Polaków. W Bryzglu komasację rozpoczęto dopiero w 1928 roku. W okresie międzywojennym istotną rolę w życiu mieszkańców pełniło rybołówstwo. Pozwalało na zdobycie pożywienia bez względu na porę roku. Niektóre z nadwigierskich miejscowości posiadały nadane ukazem carskim tzw. "brzegowe". Prawo legalizowało łowienie ryb przez mieszkańców przy swoim odcinku. W Bryzglu brzegowe dotyczyło prawdopodobnie 1350 metrów, gdzie mieszkańcy mogli legalnie łowić ryby. Po przyłączeniu tych ziem do Polski, brzegowe zostało zlikwidowane[10].
W jakimś czasie oprócz Bryzgla położonego nad jeziorem Wigry, powstała kolonia na zachód od wsi Monkinie, około 2 km od Bryzgla właściwego. Mieszkało tam około 10 rodzin.
W 1921 roku we wsi było 28 domów. Podczas II wojny światowej rzędowa zabudowa wsi została spalona.
Obecnie Bryzgiel jest wsią turystyczną.
Turystyka
edytujW Bryzglu znajdują się gospodarstwa agroturystyczne oraz wieża widokowa na jezioro Wigry z wyspami Ordów, Ostrów i Krowa[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 10740
- ↑ Wieś Bryzgiel w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-11-25], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 91 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, (s. 86)
- ↑ Anna i Maciej Ambroziewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b Anna i Maciej Ambrosiewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b Anna i Maciej Ambrosiewicz: Bryzgiel. Wigry. Kwartalnik Wigierskiego Parku Narodowego (Nr 4/2005). [dostęp 2019-01-14].
- ↑ Agroturystyka nad Wigrami "U Stasia". Strona internetowa Gospodarstwa Agroturystycznego. [dostęp 2010-01-14].
Linki zewnętrzne
edytuj- Bryzgiel, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 395.
- Bryzgiel: Jezioro Wigry - 22.07.2014