Brzegowce
Brzegowce[1], syreny[2], nozdrzaki[3] (Sirenia) – rząd dużych łożyskowców prowadzących wyłącznie wodny tryb życia. Brzegowce zajmują szczególne miejsce w ekosystemie, ponieważ są jedynymi roślinożernymi ssakami wodnymi. Podobnie jak słoniowate, góralkowce i rurkozębne wywodzą się od ssaków prakopytnych. Nie jest znana przyczyna zajęcia przez nie środowiska odmiennego niż u większości innych ssaków.
| ||
| Sirenia | ||
| Illiger, 1811 | ||
 Diugoń przybrzeżny – jedyny współczesny przedstawiciel rodziny diugoniowatych | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| (bez rangi) | Paenungulata | |
| Rząd | brzegowce | |
Dawniej nazwa „brzegowce” przypisana była do rodziny Trichechidae nazywanej dziś manatowate[4].
MorfologiaEdytuj
Brzegowce mają ciało o wrzecionowatym kształcie, przednie kończyny przekształcone w płetwy, a tylne zredukowane. Głowa jest słabo wyodrębniona, brak płetwy grzbietowej i małżowin usznych. Kształt płetwy ogonowej oraz budowa czaszki są cechami charakterystycznymi dla przedstawicieli rodzin. Na wargach występują liczne włosy czuciowe (zatokowe). Kości syren są masywne i ciężkie. U diugoniowatych występuje typowa dla większości ssaków liczba 7 kręgów szyjnych, natomiast manatowate mają ich tylko 6. Mózg niewielki, o gładkich półkulach. Dobrze rozwinięte ośrodki węchowe i narząd węchu. Narząd Jacobsona nie występuje.
Tempo rozrodu brzegowców jest stosunkowo wolne. Samica rodzi jedno młode, które karmi mlekiem i wychowuje przez dwa lata. Dopiero po tym okresie przystępuje do kolejnego rozrodu.
Brzegowce żyją wyłącznie w wodzie, nie potrafią poruszać się na lądzie. Są poławiane przez ludzi dla mięsa. Obecnie uznawane są za zagrożone wyginięciem, zostały objęte ochroną.
EwolucjaEdytuj
Brzegowce zamieszkujące Stary Świat dotarły w eocenie lub oligocenie do Ameryki Południowej, która była w owym czasie kontynentem odizolowanym. Najstarsze znane manaty znane są ze środkowego miocenu. Pierwsze eoceńskie diugonie żywiły się trawą morską porastającą płycizny Morza Tetydy i innych ciepłych mórz trzeciorzędu. Dzisiejsze brzegowce to zwierzęta wyłącznie tropikalne, zasiedlające rzeki i estuaria. Obecnie rodzina manatów obejmuje zaledwie trzy gatunki, zaś rodzina diugoni tylko jeden. Drugim, który jednakże dotrwał jedynie do końca XVIII wieku, była syrena morska, która wyginęła w 27 lat po jej odkryciu.
SystematykaEdytuj
Spośród przedstawicieli rzędu brzegowce, obecnie żyją osobniki reprezentujące dwa rodzaje (a w nich cztery gatunki)[5]:
| Sirenia |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Zobacz teżEdytuj
- syrenowate (rodzina płazów)
PrzypisyEdytuj
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ syreny w Encyklopedii PWN. PWN. [dostęp 2015-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-04)].
- ↑ Encyklopedia Gutenberga. [dostęp 2013-03-04].
- ↑ manaty w Encyklopedii PWN. PWN. [dostęp 2015-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-04)].
- ↑ Annalisa Berta, James L. Sumich, Kit M. Kovacs, Pieter Arend Folkens, Peter J. Adam: Marine Mammals: Evolutionary Biology. Academic Press, 2006, s. 547. ISBN 0-12-088552-2. (ang.)
BibliografiaEdytuj
- Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
- Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
- Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 166 i 167. ISBN 83-01-14344-4.