Chwiram
Chwiram (niem. Quiram) – wieś w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie wałeckim, w gminie Wałcz.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
775[2] |
| Strefa numeracyjna |
67 |
| Kod pocztowy |
78-627[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ZWA |
| SIMC |
0530985 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wałcz  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wałeckiego  | |
 53°13′44″N 16°27′22″E/53,228889 16,456111[1]
| |
Historia edytuj
Wieś historycznie należała do Wielkopolski. Ma metrykę średniowieczną i jest notowana od połowy XIV wieku. Po raz pierwszy wymieniona została w łacińskojęzycznym dokumencie z 1337 pod nazwą Quiran, 1448 Zyerdma, Qyerina’, 1462 Quiram, 1532 Znyerrawy, Querramy, 1557 Kvirava, 1578 Quierama, 1579 Chwirama, 1944 Quiram[4].
Miejscowość w części była wsią królewską należącą do królów polskich, a 1/4 była częścią szlachecką należącą na prawie lennym do rodu Turnów, a także Wedlów i Szamotulskich. W 1337 wieś leżała w ziemi bytyńskiej. W 1448 w starostwie, a w 1579 w powiecie wałeckim Korony Królestwa Polskiego. Po roku po 1608 przynależała do parafii Wałcz[4].
Według historycznego przekazu z 1376 bracia Jerzy oraz Wilhelm Turno, a wg innej wersji Herman Turno otrzymali od krzyżaków wsie Strączno i Chwiram w wieczyste lenno. Budzi to obecnie jednak kontrowersje historyków ponieważ krzyżacy w drugiej połowie XIV wieku nie posiadali żadnych ziem w okolicach Wałcza, a nadanie to mogli zrobić wówczas jedynie joannici, którzy w tym czasie zrobili również dwa inne nadania w tym regionie. Informacje dotyczące części wsi Chwiram będącej w posiadaniu Turnów w większości pochodzą z opracowań opartych na materiałach z ich archiwum rodzinnego. Sam akt nadania nie zachował się i znany jest jedynie z późniejszych dokumentów. W 1557 król polski Zygmunt August na prośbę braci Mateusza, Wawrzyńca oraz Wilhelma Turno (w zapisie org. „Tarnaw”) potwierdził, że posiadają oni od ponad 200 lat czwarte części wsi Strączno i Chwiram na prawie lennym, co było potwierdzone dokumentem wydanym przez dawnych mistrzów Zakonu Niemieckiego (łac. „a priscis Ordinis Theutonici Magistris”), który zaginął, gdy ojciec ich przed 10 laty został zabity, a oni byli małoletni. Przywilej ten wystawiony przez króla polskiego został w 1578 oblatowany z inicjatywy Turnów w księgach grodzkich miasta Wałcz. W 1586 Jerzy i Wawrzyniec Turno (tym razem w zapisie „Thorni”) byli wasalami starostwa wałeckiego Korony Królestwa Polskiego[4].
W 1448 miecznik poznański Jan Wedelski zapisał swojej żonie Annie po 2500 grzywien posagu oraz wiana na części dóbr Tuczno, na części dóbr Frydland (obecnie Mirosławiec) oraz na wsiach leżących w starostwie wałeckim w tym m.in. na połowie wsi Chwiram. W 1462 Katarzyna wdowa po innej osobie o tym samym nazwisku Janie Wedlu uzyskała oprawę wdowią na części dóbr Tuczno, na części dóbr Frydland oraz na wsiach leżących w starostwie wałeckim w tym m.in. na połowie wsi Chwiram. W 1471 Anna, wdowa po mieczniku poznańskim Janie Wedelskim, sprzedała Andrzejowi Szamotulskiemu synowi Piotra swoją oprawę wdowią z 1448 w tym m.in. na połowie wsi Chwiram. W 1532 Maciej Tuczeński de Wedel dał swoim synom Janowi, Krzysztofowi i Stanisławowi dobra Tuczno, w tym m.in. Chwiram[4].
W 1579 odnotowany został pobór podatków ze wsi należącej wówczas do starostwa wałeckiego. We wsi 6 chłopów miało więcej niż kwartę roli, dwóch chłopów opuściło grunty, a dwóch zagrodników „miało po trochę roli”[4].
Wieś należała do starostwa wałeckiego, pod koniec XVI wieku leżała w powiecie wałeckim województwa poznańskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów[5].
W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
Wieś posiada wydzieloną część wsi Plebanka.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16979
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e Chmielewski 1982 ↓, s. 249–250.
- ↑ Atlas historyczny Polski. Wielkopolska w drugiej połowie XVI wieku. Część II. Komentarz. Indeksy, Warszawa 2017, s. 242.
Bibliografia edytuj
- Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A – H), zeszyt 2, hasło „Chwiram”. Wrocław: Ossolineum, 1982, s. 249–250.