Cykoria
Cykoria (Cichorium L.) – rodzaj roślin zielnych, należący do rodziny astrowatych. Liczy 7[4]–8[5] gatunków. Rośliny te występują naturalnie w basenie Morza Śródziemnego i w pozostałej części Europy, zachodniej Azji, a poza tym w Etiopii[4][5]. Cykoria podróżnik C. intybus jest gatunkiem introdukowanym i zdziczałym w Ameryce Północnej i Południowej, w południowej Afryce, wschodniej Azji, Australii i Oceanii[4][6][7]. W Polsce rośnie cykoria podróżnik jako zadomowiony antropofit oraz cykoria endywia C. endivia jako efemerofit[8].
| ||
 Cykoria podróżnik | ||
| Systematyka[1][2] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Podkrólestwo | rośliny zielone | |
| Nadgromada | rośliny telomowe | |
| Gromada | rośliny naczyniowe | |
| Podgromada | rośliny nasienne | |
| Nadklasa | okrytonasienne | |
| Klasa | Magnoliopsida | |
| Nadrząd | astropodobne | |
| Rząd | astrowce | |
| Rodzina | astrowate | |
| Podrodzina | Cichorioideae | |
| Rodzaj | cykoria | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Cichorium L. Sp. Pl. 813, 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
Cykoria podróżnik i endywia są szeroko rozpowszechnione w uprawie jako rośliny warzywne (w uprawie liczne odmiany)[9][5][7]. Korzeń cykorii podróżnik używany jest jako substytut kawy do wyrobu kawy zbożowej. Uprawiane są także odmiany ozdobne cykorii podróżnik, czasem w ogrodach skalnych uprawia się także Cichorium spinosum[5].
MorfologiaEdytuj
- Pokrój
- Byliny, rośliny dwuletnie i jednoroczne osiągające od kilku cm do 1,2 m wysokości. Wytwarzają zgrubiałe korzenie palowe. Łodygi zwykle pojedyncze, rozgałęziające się w górze. Całe rośliny często szczeciniasto, szorstko owłosione, czasem nagie. Zawierają sok mleczny[6][5].
- Liście
- Odziomkowe i łodygowe, zwykle siedzące. Blaszka zwykle silnie podzielona na trójkątne, ostre klapy, ewentualnie ząbkowana, rzadko całobrzega, w zarysie szeroko lub wąsko lancetowata[6][5].
- Kwiaty
- Zebrane w siedzące lub krótkoszypułkowe koszyczki skupione w pęczkach w kątach liści w górnej części pędu, rzadziej zebrane w pojedyncze koszyczki wyrastające na dłuższych szypułkach[6][5]. Okrywy walcowate, o średnicy kilku mm. Listki okrywy w dwóch lub większej liczbie serii, szerokolancetowate do równowąskich, nierównej długości, przynajmniej na brzegu, a czasem w całości błoniaste, tępe lub zaostrzone. Dno koszyczka płaskie, dziurkowane, bez plewinek. Wszystkie kwiaty języczkowate, zwykle niebieskie, czasem białe lub różowe[6].
- Owoce
- Niełupki gładkie, kanciaste, brązowawe zwieńczone kilkudziesięcioma białymi i trwałymi ośćmi puchu kielichowego[6].
SystematykaEdytuj
Rodzaj z podplemienia Cichoriinae, plemienia Cichorieae i podrodziny Cichorioideae w obrębie rodziny astrowatych Asteraceae[10].
- Wykaz gatunków[4]
- Cichorium bottae Deflers
- Cichorium calvum Sch.Bip.
- Cichorium endivia L. – cykoria endywia, endywia
- Cichorium glandulosum Boiss. & A.Huet
- Cichorium intybus L. – cykoria podróżnik
- Cichorium pumilum Jacq.
- Cichorium spinosum L.
PrzypisyEdytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-24].
- ↑ a b c d Cichorium L.. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 337. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d e f John L. Strother: Cichorium Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ a b Zhu Shi, Norbert Kilian: Cichorium Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-26].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 202. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Genus: Cichorium L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2020-11-26].