Czarneccy herbu Prus III

Czarneccy herbu Prus III – polska rodzina ziemiańska osiadła w XIX i XX wieku głównie w Wielkopolsce, zasłużona dla rolnictwa i kultury.

Zarys historii rodu

Ród Czarneckich herbu Prus III pochodził pierwotnie z Mazowsza. Zanotowano ich w annałach jako właścicieli ziemskich w miejscowości Czarna koło Sierpca w roku 1552. Z biegiem czasu dostały się w ich władanie majątki w okolicach Kamieńca Podolskiego, Kowna, Lwowa, Mińska Litewskiego i Żytomierza, ale od końca XVIII wieku spotykamy nazwiska znaczniejszych Czarneckich głównie na terenach Wielkopolski, czyli w zaborze pruskim.

30 października 1854 Marceli Czarnecki (1793–1868), żonaty z Florentyną Chłapowską h. Drya (1795–1853) uzyskał od króla Prus Fryderyka Wilhelma IV tytuł hrabiowski dziedziczony w primogeniturze i związany z posiadaniem ordynacji Czestram-Golejewko, Gogolewo i Pakosław, które odziedziczyli jego trzej synowie Antoni (ur. 1821), Zygmunt (ur. 1823) i Stanisław (ur. 1830), uzyskując potwierdzenie tytułu w primogeniturze w 1857. Golejewko pozostało w rękach potomków Antoniego, a Gogolewo w rękach potomków Zygmunta do 1939, natomiast linia Stanisława wygasła w 1. połowie XX wieku, straciwszy pruski tytuł już pod koniec XIX wieku. Obecni męscy potomkowie linii Zygmunta zamieszkują w Polsce, a od 1947 również w Szwecji, inne linie hrabiów i ordynatów de iure wygasły po mieczu^[1].

Rodzina wydała dwóch senatorów I RP (w 1677 i 1773), trzech kawalerów Orła Białego i siedemnastu kawalerów orderu Virtuti Militari.

Do rodu należą także gałęzie nieutytułowane pieczętujące się herbem Prus III. Istnieje poza tym wiele innych rodzin o tym samym nazwisku, lecz innych herbach, a także rodzin nieszlacheckich.

Monumentalny niemiecki herbarz Sibmachera wymienia także inną linię rodu, która uzyskała w 1820 tytuł hrabiowski na Inflantach, czyli w Imperium Rosyjskim, na jej temat brak jest jednak szczegółowych danych.

Niektórzy znani członkowie rodu

Pałac hr. Czarneckich w Dobrzycy k. Pleszewa

Jan Antoni Czarnecki^[2] (1700–1773), kasztelan bracławski;
Karol Czarnecki (1804–1888), powstaniec listopadowy, poeta;
Jan Czarnecki (1835–1867), powstaniec styczniowy;
Hr. Stanisław Czarnecki (1830–1905), polityk, powstaniec styczniowy;
Hr. Zygmunt Czarnecki (1823–1908), kolekcjoner, promotor wzorowego rolnictwa;
Hr. Wiktor Czarnecki (1850–1916), ziemianin i historyk.
Edward Czarnecki (?-1866), powstaniec styczniowy; zmarł na zsyłce w Rosji w Usole
Tadeusz Czarnecki (1905–1973)
Tadeusz Maria Czarnecki (1906–1998), inżynier wynalazca, powstaniec warszawski, ranny, odznaczony Krzyżem Armii Krajowej
Stefania Czarnecka – Klossowa (1903–1988), wieloletnia przewodnicząca Koła absolwentek szkoły im C. Plater-Zyberk
Maria Teresa Czarnecka – Maria Anto (1937–2007), artystka malarka

Przypisy

↑ Leitgeber et al., Nowy Almanach Błękitny str.23-24, podaje że tytuły hrabiowskie Czarneckich na Golejewku i Gogolewie wygasły "z utratą majątków w 1939 roku". Sprawa ma się inaczej, gdyż grabieży majątków przez III Rzeszę w 1939 czy ponownej grabieży przez w gruncie rzeczy nielegalny rząd PRL w 1945 nie można uznać za "utratę tytułu". Ordynaci pozostali tytularnymi ordynatami i hrabiami de iure, choć de facto majątkami nie dysponowali.
↑ Władysław Konopczyński: Czarnecki Jan Antoni, h. Nagody cz. Prus II (1700–1774), kasztelan bracławski. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. IV. Kraków, 1938, s. 201.

Bibliografia

Simon Konarski: Armorial de la noblesse polonaise titrée. Paris, 1957.
Sławomir Leitgeber: Nowy Almanach Błękitny. Poznań i Warszawa, 1993.
Polski Słownik Biograficzny. T. IV. Kraków, 1938.
Johann Sibmacher: Großes Allgemeines Wappenbuch, Band 7.2 (Preußische Grafen und Freiherren). Leipzig, 1886.

Linki zewnętrzne

Dwór Czarneckich w Siekowie, pow. Śmigiel. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Raszewach, pow.Jarocin. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Rusku, pow. Jarocin. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Rakoniewicach. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Golejewku, stan z XIX wieku. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Golejewku, stan obecny. cms.halpress.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-01)].
Pałac hr. Czarneckich w Pakosławiu pow. Rawicz. cms.halpress.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
Pałac hr. Czarneckich w Gogolewie pow. Gostyń, stan z XIX wieku. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-04)].
Pałac hr. Czarneckich w Gogolewie pow.Gostyń, stan obecny
Pałac hr. Czarneckich w Wilkowie pow. Śmigiel. dworki.3k.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-17)].

[1] Leitgeber et al., Nowy Almanach Błękitny str.23-24, podaje że tytuły hrabiowskie Czarneckich na Golejewku i Gogolewie wygasły "z utratą majątków w 1939 roku". Sprawa ma się inaczej, gdyż grabieży majątków przez III Rzeszę w 1939 czy ponownej grabieży przez w gruncie rzeczy nielegalny rząd PRL w 1945 nie można uznać za "utratę tytułu". Ordynaci pozostali tytularnymi ordynatami i hrabiami de iure, choć de facto majątkami nie dysponowali.

[2] Władysław Konopczyński: Czarnecki Jan Antoni, h. Nagody cz. Prus II (1700–1774), kasztelan bracławski. [W:] Polski Słownik Biograficzny. T. IV. Kraków, 1938, s. 201.

[1]

[2]