Dębno (gmina Nowa Słupia)

wieś w województwie świętokrzyskim, powiecie kieleckim, gminie Nowa Słupia

Dębnowieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Nowa Słupia[4][5].

Dębno
wieś
ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

kielecki

Gmina

Nowa Słupia

Liczba ludności (2022)

460[2]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

26-006[3]

Tablice rejestracyjne

TKI

SIMC

0255303

Położenie na mapie gminy Nowa Słupia
Mapa konturowa gminy Nowa Słupia, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Dębno”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Dębno”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Dębno”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dębno”
Ziemia50°53′40″N 20°59′30″E/50,894444 20,991667[1]

Dębno uzyskało lokację miejską w 1343 roku, zdegradowane przed 1400 rokiem[6]. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Miejscowość jest siedzibą parafii św. Mikołaja. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii krakowskiej, diecezji kieleckiej, dekanatu bodzentyńskiego.

Części wsi

edytuj
Integralne części wsi[5][4]
SIMC Nazwa Rodzaj
0255310 Berdyszów część wsi
0255326 Brandys część wsi
0255332 Parcela część wsi
0255349 Rogatki część wsi
0255355 Siedliszki część wsi
0255361 Stara Wieś część wsi
0255378 Zagacki część wsi

Historia

edytuj

W dokumentach z XIV wieku Dambno, wieś w ówczesnym powiecie opatowskim, dawna własność biskupów krakowskich. W roku 1322 występuje stąd Nanker, jako biskup załatwiający sprawy dóbr kościelnych (Kod. kat. krak., 1. 160). W dokumencie Jana Grota, biskupa krakowskiego datowanego z Dębna w roku 1343, Dębno nazwane jest miastem: „ni Dambno opido nostro“. W połowie XV Długosz opisuje Dębno jako wieś biskupią, która posiada kościół parafialny konstrukcji drewnianej, pod wezwaniem św. Mikołaja (L. B., 11,464). Registry poborowe z XVI wieku także nazywają Dębno wsią. W roku 1578 było tu 14 osad, 9 łanów kmiecych i 2 komorników[7].

Jak podaje nota Słownika geograficznego Królestwa Polskiego z roku 1881, „Dębno Leży u stóp pasma Łysogór Świętokrzyskich, między Bodzentynem a Słupią Nową. Wieś posiada kościół parafialny drewniany z XVIII wieku oraz szkołę początkową.” Według spisu miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z roku 1827 było tu 24 domów zamieszkałych przez 181 mieszkańców. Około roku 1881 wieś liczyła 59 domów i 303 mieszkańców[8].

Zabytki

edytuj
  • Średniowieczny gródek stożkowaty ulokowany na cyplu terasy lessowej nad Pokrzywianką. Jest położony na zboczu i ma wysokość od 8,5 do 12,6 m. Płaskowyż ma powierzchnię 300 m². Znaleziono tu ślady drewnianej budowli o wymiarach 6,5 × 7,5 m. W średniowieczu znajdował się tu dwór biskupi. Wzniesiono go prawdopodobnie w pierwszej połowie XIV w. Jego przeznaczenie nie jest pewne. Mógł pełnić funkcje pomocnicze (głównie magazynowe) dla zarządu klucza majątkowego w Tarczku lub znajdowała się tu okresowa rezydencja biskupów krakowskich. Dwór otoczony był kamiennym wałem. Z trzech stron otaczała go fosa – od strony północnej gródek osłonięty był przez rzekę. Dwór został zniszczony ok. 1370 r. prawdopodobnie przez Litwinów[9].
  • Do października 2008 r. w Dębnie znajdował się zabytkowy (nr rej.: 926 z 3.11.1976)[10], drewniany wiatrak kozłowy z 1880 r. Wiatrak po demontażu przewieziono i umieszczono na terenie Parku Etnograficznego w Tokarni – oddziale Muzeum Wsi Kieleckiej[11].

Przypisy

edytuj
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 23465
  2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-07].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 221 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  5. a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 28–29.
  7. Dębno 1(2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 407.
  8. Dębno 1 (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 21.
  9. Wróblewski ↓.
  10. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 29 [dostęp 2015-11-10].
  11. Elżbieta Szot-Radziszewska. Zabytkowe wiatraki Kielecczyzny. Translokacja, naprawa i uruchomienie drewnianego wiatraka kozłowego. „Architecturae et Artibus”. 3 (Nr (7) 1/2011), s. 42–51. Politechnika Białostocka. ISSN 2080-9638. 

Bibliografia

edytuj
  • Stanisław Wróblewski: Zamki i dwory obronne województwa sandomierskiego w średniowieczu. Nowy Sącz 2006. ISBN 83-924034-5-2.