Denebola
Denebola (Beta Leonis, β Leo) – gwiazda w gwiazdozbiorze Lwa, odległa od Słońca o około 36 lat świetlnych.
| β Leonis | |||||||||||||||||||||||
 Gwiazdozbiór Lwa z zaznaczoną Denebolą | |||||||||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja |
11h 49m 03,578s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Deklinacja |
+14° 34′ 19,41″[1] | ||||||||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) |
−114,67 ± 0,44 mas/rok[1] | ||||||||||||||||||||||
| Prędkość radialna |
−0,20 ± 0,50 km/s[1] | ||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||||||||||||
| Typ widmowy |
A3 Va[3] | ||||||||||||||||||||||
| Masa | |||||||||||||||||||||||
| Promień | |||||||||||||||||||||||
| Metaliczność [Fe/H] |
0,07[3] | ||||||||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||||||||
| Jasność | |||||||||||||||||||||||
| Okres obrotu |
<0,65 dnia[4] | ||||||||||||||||||||||
| Prędkość obrotu |
125 km/s[4] | ||||||||||||||||||||||
| Wiek |
0,1–0,3 mld lat[3] | ||||||||||||||||||||||
| Temperatura |
8421 ± 79 lub 8604 ± 152 K[3] | ||||||||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||||||||
| Półoś wielka |
7134[2] pc | ||||||||||||||||||||||
| Mimośród |
0,0305[2] | ||||||||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
Nazwa edytuj
Nazwa własna gwiazdy, Denebola, wywodzi się od arabskiego ذنب الاسد ðanab al-asad, co oznacza „ogon Lwa”[4][5][6]. W przeszłości była też znana pod innymi nazwami, m.in. Deneb Alased (wywodząca się z tego samego wyrażenia), Dafira (od słowa الضفيرة al-ðafīrah, oznaczającego pędzel na końcu ogona), a sułtan Uług Beg powiązał z nią nazwę Al Ṣarfah (ألصرفة, pierwotnie odnoszącą się do jednej z arabskich „stacji księżycowych”, segmentów ekliptyki, które przemierza Księżyc w miesięcznym ruchu)[6]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna w 2016 roku formalnie zatwierdziła użycie nazwy Denebola dla określenia tej gwiazdy[7].
Charakterystyka obserwacyjna edytuj
Denebola to trzecia co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze. Jej obserwowana wielkość gwiazdowa to 2,14m, a wielkość absolutna jest równa 1,93m[2]. Leży najdalej na wschód w wyraźnym trójkącie gwiazd położonych na wschód od Regulusa[4].
Charakterystyka fizyczna edytuj
Denebola to biała gwiazda ciągu głównego należąca do typu widmowego A3. Jest gwiazdą zmienną typu Delta Scuti[1][4]. Jej temperatura jest wyższa niż temperatura fotosfery Słońca, pomiary wskazują wartości od ok. 8420[3] do 8750 K[4]. Masa Deneboli jest ok. 1,9 razy większa od masy Słońca, jej promień wynosi ok. 1,65–1,71 promienia Słońca[4][3]. Gwiazda ta emituje ponad 13 razy więcej promieniowania niż nasza Gwiazda Dzienna[4][3]. Jeden obrót wokół własnej osi zajmuje jej poniżej 0,65 dnia[4].
Denebolę otacza dysk protoplanetarny, z którego najprawdopodobniej tworzy się jej układ planetarny, choć żadnych planet na razie nie odkryto[4]. Dysk ten składa się z co najmniej dwóch części – gorącego (600 K) wewnętrznego dysku położonego w odległości 2–3 au od gwiazdy oraz rozległego zewnętrznego dysku o temperaturze ok. 120 K, rozciągającego się od ok. 5 do 55 au od gwiazdy[8].
Gwiazda ma kilka optycznych towarzyszek, o wielkości gwiazdowej co najwyżej 5,80m[9].
W fikcji edytuj
W astrologii Denebola jest uznawana za gwiazdę o niekorzystnym wpływie na ludzi, przynoszącą nieszczęście i niesławę[6].
Na fikcyjnej czwartej planecie Deneboli rozgrywa się akcja jednego z epizodów komiksu Funky Koval[10].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Denebola w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f Anderson E., Francis C.: HIP 57632. [w:] Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2018-05-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Tabetha S. Boyajian et al.. Stellar Diameters and Temperatures III. Main Sequence A, F, G, & K Stars: Additional high-precision measurements and empirical relations. „The Astrophysical Journal”. 771 (1), s. 40, 2013-07-01. DOI: 10.1088/0004-637X/771/1/40. arXiv:1306.2974. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Jim Kaler: DENEBOLA (Beta Leonis). [w:] STARS [on-line]. [dostęp 2014-05-16]. (ang.).
- ↑ Leo. W: Ian Ridpath: Star Tales. James Clarke & Co., 1988. ISBN 978-0-7188-2695-6.
- ↑ a b c Leo, the Lion. W: Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Nowy Jork: Dover Publications Inc., 1963, s. 258–259. ISBN 0-486-21079-0. (ang.).
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-11-19. [dostęp 2018-05-10].
- ↑ Nathan D. Stock et al.. The Structure of the β Leonis Debris Disk. „The Astrophysical Journal”. 724 (2), s. 1238, 2010-12-01. DOI: 10.1088/0004-637X/724/2/1238. (ang.).
- ↑ Mason et al.: WDS J11491+1434A. [w:] The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
- ↑ Maciej Parowski, Jacek Rodek, Bogusław Polch. Funky Koval: Bez oddechu. „Komiks - Fantastyka”. 1 (1/1987), 1987. RSW "Prasa-Książka-Ruch".