Diapriidae
Diapriidae – rodzina błonkówek z infrarzędu owadziarek i nadrodziny Diaprioidea. Kosmopolityczna. Obejmuje ponad 2300 opisanych gatunków.
| Diapriidae | |||
| Haliday, 1833 | |||
| Okres istnienia: alb–dziś | |||
.jpg) Aclista z podrodziny Belytinae | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Proctotrupomorpha | ||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina |
Diapriidae | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia
edytujBłonkówki o ciele długości od 1 do 8 mm, w większości przypadków osiągające jednak między 2 a 4 mm. Oskórek mają gładki i błyszczący[1]. Osadzone zwykle na wydatnym, poprzecznym występie czoła, wysoko ponad nadustkiem czułki[1][2] są mniej lub bardziej kolankowato zagięte i mają mniej lub bardziej silnie wydłużone trzonki. Liczba członów biczyka waha się od dziesięciu do trzynastu[1]. Na skrzydle przednim brak jest pterostygmy[1][2], natomiast niekiedy występuje lekkie zgrubienie żyłki marginalnej. Spotykane są wśród nich formy o silnie lub całkowicie zredukowanym użyłkowaniu, jak i skróconych lub zupełnie zanikłych skrzydłach. Metasoma ma dobrze wykształcony stylik[1] i powiększony trzeci tergit[2]. U samicy pokładełko jest niemal w całości schowane wewnątrz gastra[1].
Ekologia i występowanie
edytujOwady te występują w rozmaitych siedliskach, najczęściej jednak na stanowiskach wilgotnych i zacienionych, w tym w lasach, na mokradłach i pobrzeżach wód słodkich i słonych oraz w ściółce, glebie, gniazdach ptaków i norach ssaków. Większość gatunków to wewnętrzne parazytoidy larw i poczwarek muchówek, ale zdarzają się wśród nich też parazytoidy innych owadów, np. chrząszczy z nadrodziny kusaków czy błonkówek z rodziny mrówkowatych[1].
Rodzina kosmopolityczna, znana nawet z wysp subantarktycznych[1].
Taksonomia i ewolucja
edytujTakson ten wprowadzony został w 1833 roku przez Alexandra H. Halidaya[3]. Obejmuje ponad 2300 opisanych gatunków, jednak ich faktyczną liczbę szacuje się na co najmniej 4500, a większość gatunków pozaeuropejskich nie została jeszcze opisana[1]. Klasyfikuje się je w trzech podrodzinach[4]:
- Ambositrinae Masner, 1961
- Belytinae Forster, 1856
- Diapriinae Haliday, 1833
Jeszcze w pierwszej dekadzie XX wieku w poczet Diapriidae zaliczano także podrodzinę Ismarinae, jednak w 2011 roku na podstawie wyników analiz filogenetycznych wyniesiona została ona do rangi osobnej rodziny Ismaridae przez Michaela J. Sharkeya i innych[4], a od 2016 roku jest taksonem monotypowym[5]. Monofiletyzm Diapriidae po wyłączeniu rodzaju Ismarus wsparty jest m.in. przez sześć cech morfologicznych[4].
Kladogram Diapriodea wg Engela i innych (2013)[2]
|
Diapriidae tradycyjnie klasyfikowane były w szeroko rozumianej nadrodzinie tybelaków (Proctotrupoidea). W 2007 roku Michael J. Sharkey zawęził definicję tybelaków, wydzielając Maamingidae, Diapriidae i Monomachidae do osobnej nadrodziny Diaprioidea[6]. Według pracy Michaela S. Engela i innych z 2013 roku Diapriidae zajmują pozycję siostrzaną dla kladu tworzonego przez Maamingidae i wymarłe Spathiopterygidae. Te trzy rodziny charakteryzują się przesunięciem czułków wysoko ponad nadustek i zanikiem pterostygmy. W publikacji tej nie uwzględniono Ismaridae jako odrębnej rodziny[2].
Zapis kopalny rodziny sięga albu. Z kredy znane są m.in. skamieniałości rodzajów Coramia[7], Gaugainia[8] i Protobelyta[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Henri Goulet, John T. Huber, Hymenoptera of the world: an identification guide to families, Ottawa: Agriculture Canada, 1993, s. 546-547, ISBN 978-0-660-14933-2.
- ↑ a b c d e M.S. Engel, J. Ortega-Blanco, C. Soriano, D.A. Grimaldi, X. Delclòs. A new lineage of enigmatic diaprioid wasps in Cretaceous amber (Hymenoptera, Diaprioidea). „American Museum Novitates”. 3771, s. 1–23, 2013. DOI: 10.1206/3771.2.
- ↑ A.H. Haliday. An essay on the classification of the parasitic Hymenoptera of Britain, which correspond with the Ichneumones minuti of Linnaeus. „The Entomological Magazine”. 1, s. 259-276, 1833.
- ↑ a b c Sharkey, Michael J.; Carpenter, James M.; Vilhelmsen, Lars; Heraty, John; Liljeblad, Johan; Dowling, Ashley P.G.; Schulmeister, Susanne; Murray, Debra; Deans, Andrew R.. Phylogenetic relationships among superfamilies of Hymenoptera. „Cladistics”. 28 (1), s. 80–112, 2011. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2011.00366.x. ISSN 1096-0031.
- ↑ V. Kolyada, V. Chemyreva. Revision Of Species Of The Genus Ismarus Haliday, 1835 (Hymenoptera: Diaprioidea: Ismaridae) Of The Russian Fauna. „Far Eastern Entomologist”. 318, s. 1-19, 2016.
- ↑ M.J. Sharkey. Phylogeny and classification of Hymenoptera. „Zootaxa”. 1668, s. 521–548, 2007.
- ↑ A.P. Rasnitsyn, E.A. Jarzembowski. Taxonomic names, in Wasps (Insecta: Vespida = Hymenoptera) from the Purbeck and Wealden (Lower Cretaceous) of southern England and their biostratigraphical and palaeoenvironmental significance. „Cretaceous Research”. 19, s. 329-391, 1998.
- ↑ V. Perrichot, A. Nel. A new belytine wasp in Cretaceous amber from France (Hymenoptera: Diapriidae). „Alavesia”. 2, s. 203-209, 2008.
- ↑ C. Jouault, A. Nel. Taxonomic names, in A new genus and species of parasitic wasps (Hymenoptera: Diapriidae) from Hkamti mid-Cretaceous Burmese amber. „Cretaceous Research”. 115, 2020.