Dzierzba pustynna
Dzierzba pustynna[4] (Lanius isabellinus) – gatunek niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny dzierzb (Laniidae). Występuje w środkowej i wschodniej Azji, zimuje od środkowej i wschodniej Afryki po południową Azję. Wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.
| Lanius isabellinus[1] | |||
| Hemprich & Ehrenberg, 1833 | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
dzierzba pustynna | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 obszary lęgowisk Lanius isabellinus obszary lęgowisk Lanius phoenicuroides zimowiska | |||
Systematyka edytuj
Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali Friedrich Wilhelm Hemprich i Christian Gottfried Ehrenberg, nadając mu nazwę Lanius isabellinus. Opis ukazał się w 1833 roku[2][5]. Hemprich zmarł już w roku 1825, toteż niektórzy sugerowali, by za autora nazwy naukowej uznać tylko Ehrenberga, jednak pomysł ten nie zyskał akceptacji[6]. Jako miejsce typowe wskazano miejscowość „Gumfuda” (Al-Kunfuza) na Półwyspie Arabskim[2][5]. Zwykle wyróżnia się trzy podgatunki[7][8].
Dawniej dzierzba pustynna bywała niekiedy uważana za podgatunek gąsiorka (Lanius collurio) – jako Lanius collurio isabellinus[2].
Do L. isabellinus włączano kiedyś takson L. isabellinus phoenicuroides[7], został on jednak wydzielony jako osobny gatunek o nazwie dzierzba rdzawosterna (Lanius phoenicuroides)[4][8], choć niektórzy badacze uznali tę decyzję za przedwczesną, gdyż niezawodnie rozpoznawalne są tylko dorosłe samce[9].
Podgatunki i zasięg występowania edytuj
Poszczególne podgatunki zamieszkują[7][8]:
- dzierzba pustynna[4] (L. isabellinus isabellinus) – północne Chiny, Mongolia, południowa Rosja. Zimuje głównie na Półwyspie Arabskim i w północno-wschodniej Afryce.
- dzierzba chińska[4] (L. isabellinus arenarius) – zachodnie i północno-środkowe Chiny. Zimuje głównie w Pakistanie i północnych Indiach.
- L. isabellinus tsaidamensis – zachodnio-środkowe Chiny. Zimuje głównie w Pakistanie i północnych Indiach.
Dzierzba pustynna sporadycznie zalatuje do Europy[10]. Do Polski zalatuje tylko wyjątkowo[11]; ostatnie stwierdzenie pochodzi z października 2008 roku znad zbiornika Wonieść (woj. wielkopolskie)[10][12].
Morfologia edytuj
- Wygląd
- Upierzenie jasne – u samca grzbiet brązowoszary, ogon rdzawy, pierś blada z beżowym nakrapianiem, na skrzydle białe lusterko. Na policzkach ciemna maska. U samic upierzenie bardziej matowe, maska na policzkach jaśniejsza, a na skrzydłach najczęściej brak rysunku, spód ciała lekko kreskowany. U obu płci ciemny dziób i ciemnobrązowe nogi.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 16,5–18 cm[7]
rozpiętość skrzydeł 26–27 cm - Masa ciała
- 26–33,5 g[7]
Ekologia i zachowanie edytuj
- Biotop
- Stepy ze skupiskami krzewów.
- Pożywienie
- Głównie owady, ale nie stroni również od małych kręgowców – małych ptaków, gadów i ssaków. Często robi zapasy, nabijając zdobycz na ciernie lub ostre gałązki.
Status i ochrona edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje dzierzbę pustynną za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, ale nie jest to ptak rzadki. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku BirdLife International ocenia trend liczebności populacji jako prawdopodobnie stabilny[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[13].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Lanius isabellinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e D. Lepage: Isabelline Shrike Lanius isabellinus. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ a b Lanius isabellinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Laniidae Rafinesque, 1815 - dzierzby - Shrikes (wersja: 2019-10-11). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-12-22].
- ↑ a b W.F. Hemprich, C.G. Ehrenberg, Symbolae physicae, seu Icones et descriptiones Avium [online], 1833 [„1828”] (łac.).
- ↑ Alan P. Peterson: Hemprich Standing as author. [w:] Zoonomen. Zoological Nomenclature Resource [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ a b c d e Yosef, R., International Shrike Working Group & Kirwan, G.M.: Isabelline Shrike (Lanius isabellinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-09-12].
- ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Shrikes, vireos, shrike-babblers. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-22]. (ang.).
- ↑ T. Stawarczyk. Aktualizacja systematyki i taksonomii ptaków krajowych. „Ornis Polonica”. 55, s. 290–298, 2014.
- ↑ a b wynik wyszukiwania: Lanius isabellinus. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (ang.).
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-10].
- ↑ wynik wyszukiwania: dzierzba pustynna. [w:] Clanga.com [on-line]. [dostęp 2023-02-10]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).