Edward Wilmot Blyden
Edward Wilmot Blyden (ur. 1832, zm. 1912) – kreolski oraz amerykanoliberyjski pisarz, dyplomata i polityk. Z racji, iż był "intelektualną siłą" zarówno w Sierra Leone jak i Liberii historycy postrzegają go jako obywatela obu państw.
 lata 1860., Londyn | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 sierpnia 1832 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 lutego 1912 |
| Przyczyna śmierci |
naturalna |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
pisarz, dyplomata, polityk |
| Narodowość | |
| Wyznanie | |
| Małżeństwo |
Sarah Yates |
| Dzieci |
Pay'ton Blyden |
| Krewni i powinowaci |
Edward Wilmot Blyden III (wnuk) |
Życiorys edytuj
Blyden urodził się na Saint Thomas (wówczas pod duńskim panowaniem) w rodzinie wolnych rodziców. Według własnych słów, pochodzili z kultury Ibo[1][2].
Według historyka Hollisa Lyncha "w 1845 roku w życiu Blydena pojawiła się osoba mentora wielebnego Johna Knoxa, białego Amerykanina, który przybył na St. Thomas z powodów zdrowotnych i przejął pieczę nad lokalnym holenderskim kościołem zreformowanym."[3] Knox był zadziwiony pilnością oraz skromnością młodego Blydena oraz jego rodziny i postanowił wziąć go pod swoje skrzydła, rozwijają zdolności oratorskie oraz literackie. Bliskie kontakty z inteligentnym i łagodnym Knoxem przekonały młodego Edwarda do związania kariery z kościołem, co bardzo popierała jego rodzina. W maju 1850 roku Blyden towarzyszył żonie Knoxa w podróży do Stanów Zjednoczonych, gdzie próbował dostać się na Rutgers' Theological College, alma mater Knoxa. Odmówiono mu tej możliwości z powodu rasy. Próby dostania się na dwa inne college'e teologiczne również spełzły na niczym.
W tym samym roku Blyden dotarł do Liberii, do której rozwoju przyłożył wiele starań. Tamże pojął za żonę Amerykanoliberyjkę Sarę Yates, z prominentnej rodziny Yatesów, członkiem której był wiceprezydent Hilary Yates (wuj Sarah); Edward i Sarah mieli trójkę dzieci. Po przeniesieniu się do Freetown Blyden związał się z Afroamerykanką Anną Erskine, wnuczką innego liberyjskiego polityka, prezydenta Jamesa Spriggsa-Payne'a, z którą miał piątkę dzieci[a].
Blyden zmarł 7 lutego 1912 roku we Freetown i został pochowany na cmentarzu Racecourse.
Kariera edytuj
W latach 1855–1856 był wydawcą Liberia Herald pisząc jednocześnie A Voice From Bleeding Africa ("Głos z krwawiącej Afryki").
Działał jako liberyjski ambasador w Wielkiej Brytanii oraz Francji. Spędził także trochę czasu w brytyjskich koloniach w Afryce zachodniej, głównie Nigerii oraz Sierra Leone, gdzie pisywał do lokalnych gazet.
Był liberyjskim Sekretarzem Stanu (1862–1864) oraz Ministrem Interioru (1880–1882)[4].
Poza pełnieniem wielu funkcji politycznych Blyden wykładał także literaturę klasyczną na Liberia College (1862–1871), którego był rektorem w latach 1880–1884. W latach 1901-1906 kierował także edukacją muzułmanów w Sierra Leone[4].
Pisarstwo i poglądy edytuj
Blyden jest postrzegany jako "ojciec Panafrykanizmu" – jego praca Christianity, Islam and the Negro Race ("Chrześcijaństwo, islam i czarna rasa"; 1887) propagowała ideę, iż islam, główna religia Afryki sub-saharyjskiej niesie ze sobą efekt jednoczenia ludności Czarnej Afryki, podczas gdy chrześcijaństwo wprowadzone przez Europejskich kolonizatorów ma efekt demoralizujący. Ta myśl odegrała znaczącą rolę w XX-wiecznym odrodzeniu islamu pośród Afroamerykanów, z jednoczesnym odrzuceniem chrześcijaństwa jako "religii białego człowieka". Wzmiankowana praca wywołała wiele kontrowersji w Wielkiej Brytanii, jednakże nie z powodu treści, lecz faktu, iż napisał ją czarny Afrykanin[5].
Blyden popierał utworzenie żydowskiego państwa w Palestynie i chwalił Theodora Herzla, jako twórcę "tego fenomenalnego ruchu zwanego syjonizmem."[6]
Blyden wierzył także, że cierpiący dyskryminację Afroamerykanie mieli do odegrania rolę w rozwoju Afryki poprzez emigrację z Ameryki i powrót do korzeni. Krytycznie wyrażał się o tych, którzy odcinali się od Czarnego Lądu[7].
Prace edytuj
- Africa for the Africans ("Afryka dla Afrykanów"), <<African Repository>>, Waszyngton, styczeń, 1872.
- African Life and Customs ("Afrykańskie życie i zwyczaje"), Londyn, C.M. Phillips, 1908.
- West Africa Before Europe ("Zachodnia Afryka przed Europą"), Londyn, C.M. Phillips, 1905.
- The Call of Providence to the Descendants of Africa in America. A Discourse Delivered to Coloured Congregations in the Cities of New York, Philadelphia, Baltimore, Harrisburg, during the Summer of 1862 ("Zew opatrzności do potomków Afryki w Ameryce. Wykłady przeprowadzone dla zbiorowisk kolorowych w Nowym Jorku, Filadelfii, Baltimore, Harrisburgu w lecie 1862"), <<Liberia's Offering>>, Nowy Jork, 1862.
- Christianity, Islam and the Negro Race ("Chrześcijaństwo, islam i czarna rasa"), Londyn, W.B. Whittingham & Co., 1887; 2. edycja 1888; 3. 1967 University of Edinburgh Press.
- The Elements of Permanent Influence: Discourse Delivered at the 15th St. Presbyterian Church, Washington, D.C., Sunday, 16 February 1890 ("Elementy permanentnego wpływu: Wykład przeprowadzony dla prezbiteriańskiego kościoła przy 15-ej ulicy w Waszyngtonie w sobotę 16 lutego 1890 roku"), Waszyngton. R. L. Pedleton, drukarz, 1890.
- Liberia as a Means, Not an End ("Liberia jako środek, nie koniec"), przemowa na cześć liberyjskiej niepodległości 26 lipca 1867; African Repository, Waszyngton. listopad, 1867.
- The Negro in Ancient History, Liberia: Past, Present, and Future ("Czarni w historii antycznej, Liberia: Przeszłość, Teraźniejszość i Przyszłość") Waszyngton, M'Gill & Witherow Printer, <<Methodist Quarterly Review>>.
- The Origin and Purpose of African Colonization ("Przyczyny i cel kolonizacji Afryki"), Waszyngton, 14 stycznia 1883, Waszyngton, 1883.
Uwagi edytuj
- ↑ Wielu z potomków Blydena nadal mieszka we Freetown; jednym z nich jest Sylvia Blyden, wydawca Sierraleońskiego Awareness Times.
Przypisy edytuj
- ↑ Edward Wilmot Blyden. [w:] Microsoft Encarta Online Encyclopedia [on-line]. [dostęp 19 listopada]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-31)]. (ang.).
- ↑ News.sl. (ang.).
- ↑ Hollis R. Lynch: Edward Wilmot Blyden: Pan-Negro Patriot, 1832-1912. Nowy Jork: Oxford University Press, 1967, s. 4. (ang.).
- ↑ a b African Legends. African Holocaust Society: "African Legends". [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
- ↑ Edward Wilmot Blyden. (ang.).
- ↑ The Colors of Zion: Black, Jewish, and Irish Nationalisms at the turn of the Century. W: George Bornstein: Modernism/modernity 12.3. 2005, s. 369-384. (ang.).
- ↑ CWO.com. (ang.).