Ewa Pachucka

polska rzeźbiarka

Ewa Pachucka z domu Jaroszyńska (ur. 17 lutego 1936 w Lublinie[1], zm. 28 lipca 2020 w Castres w regionie Oksytania we Francji) – polska artystka rzeźbiarka należąca do pierwszego pokolenia przedstawicielek i przedstawicieli Polskiej Szkoły Tkaniny[2].

Ewa Pachucka
Ilustracja
Ewa Pachucka, 24 stycznia 2020, fot. R. Pachucki
Imię i nazwisko

Ewa Pachucka z domu Jaroszyńska

Data i miejsce urodzenia

17 lutego 1936
Lublin

Data i miejsce śmierci

28 lipca 2020
Castres (Tarn), Francja

Dziedzina sztuki

rzeźba, grafika

Ważne dzieła

„Arkadia: pejzaż i ciała, '77", „Pejzaż i ciała, '72"

Ewa Pachucka przy pracy nad rzeźbą Pasterz, 2010 r.
Ewa Pachucka przy pracy „Ślad węża”, 2015 (praca nie została ukończona)

Życiorys

edytuj

Ewa Teresa Jaroszyńska urodziła się w rodzinie prawniczej. Jej ojciec Stanisław Jaroszyński oraz matka Lidia Marynowska skończyli studia prawnicze w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (KUL). Niedługo przed wojną rodzina Jaroszyńskich przeniosła się do Gdyni, gdzie ojciec kupił dom. Stanisław Jaroszyński był radcą prawnym w ambasadzie w Brukseli, członkiem Ligi Morskiej i Kolonialnej. Gdy wybuchła wojna, został powołany do wojska i pojechał na front. Zginął w bitwie pod Iłżą. Matka z trzema córkami wróciła na Zamojszczyznę i zamieszkała w majątku w Iłowcu. Około 1943 przeniosły się do Zamościa, gdzie Ewa chodziła do szkoły. W 1946 razem z siostrą Marią zostały przyjęte do klasztornej szkoły sióstr Sacré Coeur w Zbylitowskiej Górze, koło Tarnowa. Ukończyła tam piątą i szóstą klasę. W 1950 przebywała u babci „Buni” w Oruni, w majątku, który miał stanowić rekompensatę za stracone włości na Wschodzie. W 1951 Ewa wróciła do Warszawy, gdzie skończyła szkołę podstawową (1951), a następnie zapisała się do liceum plastycznego (w 1952). Matka Ewy Lidia (w tym czasie Florkiewicz, po drugim mężu Zygmuncie Florkiewiczu) pracowała jako urzędniczka w Ministerstwie Handlu Wewnętrznego w Warszawie. Po dwóch latach nauki w liceum plastycznym w Warszawie Ewa przeniosła się do liceum plastycznego w Lublinie, gdzie w 1957 zrobiła maturę[potrzebny przypis]. Mieszkała u rodziny od strony ojca.[potrzebny przypis]

W Lublinie poznała środowisko artystyczne malarzy i poetów. Występowała w klubie “Piwnica”, gdzie czytała utwory Gombrowicza. Stała się najmłodszą członkinią Grupy Zamek[3][4][5]. W 1957 wzięła udział w trzeciej wystawie grupy w CBWA w Lublinie (w katalogu jako Jarewa)[6][7][8], oraz w 1958 w wystawie w Pałacu Sztuki w Krakowie, gdzie pokazała monotypie[9][10][11]. Była jedyną kobietą biorącą udział w wystawach grupy.

W latach 1957–1958 studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi (wydział wzornictwa, druk na tkaninie). W liście z lipca 1957 do władz uczelni tłumaczyła powody, dla których chciała studiować w PWSSP w Łodzi, wspominając o pracowni artystki Zofii Tchorkowej, gdzie miała okazję zobaczyć warsztat pracy tkaczki, który ją zainteresował i zainspirował. Zrezygnowała z wcześniej rozpatrywanej decyzji studiowania malarstwa w akademii krakowskiej. Niestety kłopoty zdrowotne nie pozwoliły jej na studiowanie. Od 1 lutego 1958 do 30 września 1958 przebywała na urlopie dziekańskim, a potem zrezygnowała ze studiów[potrzebny przypis].

Po powrocie do domu rodzinnego w Warszawie, poznała swojego pierwszego męża Mariusza Tchorka, syna rzeźbiarza Karola Tchorka oraz artystki pracującej w tkaninie Zofii Tchorek (z domu Kochanowicz). W późniejszych latach Mariusz stał się współzałożycielem Galerii Foksal wraz z Hanką Ptaszkowską i Włodzimierzem Borowskim. W tym czasie Ewa poznała wielu ludzi ze środowiska artystycznego (m.in. Bogusława Choińskiego, Mirona Białoszewskiego, Henryka Stażewskiego, Jana Lenice, Jerzego Tchórzewskiego, Andrzeja Partuma, Jerzego Prokopiuka)[potrzebny przypis].

W 1958 odbyła się jej indywidualna wystawa w Klubie Literatów w Warszawie, gdzie pokazała cykl grafik o organicznej formie. Wystawę zorganizował Mariusz Tchorek, a także jako krytyk napisał swój debiutancki tekst o pracach Ewy pt. O wykorzystaniu nowych możliwości materii[12]. Jej ulubioną techniką graficzną była monotypia. W 1959 po nawiązaniu kontaktu z artystami z Lublina (Grupą Zamek) Tchorek napisał esej do magazynu Struktury[13] W poszukiwaniu trzeciego wymiaru.

W 1965 przyjaciółka zwróciła się do niej z prośbą o wykonanie wizerunku oposa szydełkiem, wtedy to odkryła, jak wiele możliwości różnorodnego wyrazu daje ta technika, którą zaczęła stosować w pracach artystycznych. I tak powstawały rzeźby ze sznurka konopnego, sizalu, juty. W początkowych pracach zainspirowana kokonami owadów tworzyła prace o wprost barokowej dekoracyjnej obfitości. Dalej jednak kokony ustąpiły miejsca kraterkom, które w późniejszych pracach zanikły, ustępując miejsca równym, niezakłóconym powierzchniom w figurach ludzkich, występując jednak, na skromniejszą skalą, w formach pejzażowych. Wypracowała swój własny sposób budowania formy rozrastającej się w dowolnym kierunku i oryginalny sposób prowadzenia ściegu. Wklęsłe i wypukłe kształty przypominały naturalnie formy organiczne[potrzebny przypis].

W 1962 rozwiodła się z Mariuszem Tchorkiem i w tym samym roku, nieco później poznała Romualda (Romka) Pachuckiego (wtedy studenta Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie). Pobrali się w 1969[potrzebny przypis].

Emigracja

edytuj

W 1970 w lipcu Ewa wraz z mężem Romualdem Pachuckim wyjechali do Danii na zaproszenie młodych tkaczek zaprzyjaźnionych w Warszawie. Po dziewięciomiesięcznym pobycie w Danii (gdzie Ewa miała dwie wystawy w 1970 w galerii Ved Äaen w Aarhus, i w 1971 w galerii Omme w Silkeborg), w marcu 1971 razem z mężem wyemigrowała do Australii, gdzie małżonkowie zamieszkali w domku na przedmieściach Sydney w McMahons Point[1]. Ceramiczka Marea Gazzard wprowadziła Ewę w tamtejsze środowisko artystyczne[14][15]. W 1975 przeniosła się do Hobart[16], gdzie jej mąż otrzymał stanowisko Konserwatora Sztuki w Tasmanian Museum and Art Gallery[17]. Z potrzeby zamieszkania w „naturze” razem z mężem zbudowała dom i budynki gospodarcze w Sandfly na Tasmanii z ręcznie robionych cegieł, suszonych na słońcu[4][17][18].

W 1974 roku została wybrana przez krytyków sztuki do reprezentowania Australii na 3. Triennale Sztuki Współczesnej w New Delhi w Indiach i otrzymała grant od Visual Arts Board, który umożliwił jej udział w wystawie w lutym 1975[potrzebny przypis].

Jedną z największych i najbardziej spektakularnych jej prac jest Arkadia: pejzaż i ciała[19][20][21][22], którą tworzyła za pomocą szydełka przez ok. cztery lata. Praca po raz pierwszy została pokazana na wystawie w Sydney w 1977. Była to wieloelementowa scena, w której znalazły się sylwetki pięciu kobiet naturalnej wielkości, świnia, pies, a także elementy architektoniczne – kamienne łuki i schody.

W marcu 1985 wyjechała do Banff w Kanadzie do tamtejszej szkoły sztuk pięknych, żeby zaprezentować swoje prace i spotkać się ze studentami.

Jej prace zyskały duże uznanie w Polsce i zagranicą[według kogo?].

W roku 2000 wróciła razem z mężem do Europy, zamieszkali w Mazamet (Oksytania) we Francji.

W 2010 wystawiała na III Międzynarodowym Festiwalu Sztuki Struktury powiązań w Krakowie, gdzie otrzymała nagrodę za wieloletni dorobek twórczy, wszechstronną działalność we współczesnych tkaninach unikatowych oraz bezkompromisową odwagę w tworzeniu nowych zjawisk i wartości w sztuce. Jej postawa i talent pobudziły inwencję wśród młodych pokoleń artystów[23][24]. Zaprezentowała rzeźbę Pasterz, która następnie trafiła do zbiorów Centralnego Muzeum Włókiennictwa w Łodzi.

Zmarła 28 lipca 2020 w Castres w regionie Oksytania we Francji[23].

Była jedną z artystek wystawy Poznaj moje imię: Australijskie artystki od 1900 do teraz (Know My Name: Australian Women Artists 1900 to Now) organizowanej przez National Gallery of Australia w 2021 roku[25].

Wystawy indywidualne

edytuj
  • 1958 – Klub Literatów, Warszawa (grafiki – monotypie)

Wystawy zbiorowe

edytuj

Zamówienia publiczne

edytuj
  • 1987 – Rzeźba z piaskowca Skamieniały krajobraz architektoniczny (12,5 m długości) dla Ogrodu Rzeźb na dziedzińcu Izby Reprezentantów w Nowym Parlamencie w Canberze (New Parliament House in Canberra)[45][16]. Makieta robocza (model) jest w kolekcji TMAG, Hobart, Tasmania, Australia.
  • 1982 – Rzeźba Roman Wall dla budynku Australian Archives w Hobart (w tej chwili w Klasycznej Galerii Tasmańskiego Uniwersytetu, Hobart, Australia)[17].

Prace w zbiorach

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Ewa Pachucka. Art Gallery of NSW [online], www.artgallery.nsw.gov.au [dostęp 2021-05-22].
  2. Michał Jachuła, Ewa Jaroszyńska. Życie i twórczość. Artysta [online], Culture.pl [dostęp 2021-05-22] (pol.).
  3. Magdalena Ujma, Takie zwariowane czasy. Z Jerzym Ludwińskim rozmawia Magdalena Ujma, [w:] Kwartalnik Literacki nr 28, 4/1996 [online], s. 198.
  4. a b Zapoznana wielka artystka. Archiwum Andrzeja Molika [online], archiwumandrzejamolika.pl [dostęp 2021-05-22].
  5. Agnieszka Kuśnierz, Jan Ziemski – twórca obrazów „nieistniejących”, [w:] Grupa „Zamek”. Historia – krytyka – sztuka, Towarzystwo Naukowe KUL, s. 123, ISBN 978-83-7306-328-0.
  6. Włodzimierz Borowski, Ślady pamięci. Grupa „Zamek” po latach czterdziestu, [w:] Na przykład 2000, nr 1-2 (72-73) [online].
  7. a b Katalog wystawy „Młodzi plastycy”, Lublin 1956 – Archiwum Włodzimierza Borowskiego – Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie [online], artmuseum.pl, s. 5 [dostęp 2021-05-23] (pol.).
  8. Krzysztof Kurzątkowski, Artyści, [w:], Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 247, ISBN 978-83-7306-406-5.
  9. Konrad Winkler, Heyduk, Hukan i grupa „Zamek” w Pałacu Sztuki, „Gazeta Krakowska”, nr 308, 30 grudnia 1958, s. 2.
  10. Kalendarium grupy „Zamek”, [w:] Grupa „Zamek”. Konteksty – wspomnienia – archiwalia, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 416, ISBN 978-83-7306-406-5.
  11. Katalog wystawy Grupa „ZAMEK” z Lublina. Malarstwo i grafika, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, grudzień 1958, archiwum TPSP w Krakowie.
  12. Kamil Julian, SEMINARIUM NA MIEJSCU. Mariusz Tchorek: człowiek-miejsce – PDF [online], docplayer.pl, 2013, s. 3 [dostęp 2021-06-11].
  13. Struktury – czasopismo Grupy Zamek – Leksykon – Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2021-06-11] (pol.).
  14. November | 2013 | Craft Unbound [online] [dostęp 2021-07-14] (ang.).
  15. Marea Gazzard: Sculptor produced works of great power and presence [online], The Sydney Morning Herald, 29 listopada 2013 [dostęp 2021-07-14] (ang.).
  16. a b Ewa Pachucka. Art Gallery of NSW [online], www.artgallery.nsw.gov.au [dostęp 2021-05-22].
  17. a b c d e f ‘Landscape’ crocheted wall-hanging made by Ewa Pachucka [online], collection.maas.museum [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  18. a b SOFTSCULPTURE [online], nga.gov.au [dostęp 2021-05-22].
  19. a b Ewa Pachucka. Arcadia: landscape and bodies [online], Express. The Australian-Polish Magazine, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2021-07-03] (ang.).
  20. a b Arcadia: landscape and bodies, 1972–1977 by Ewa Pachucka [online], www.artgallery.nsw.gov.au [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  21. Framed Or Famed, ARCADIAN SERENITY – Feminine Art of Ewa Pachucka [online], Framed Or Famed, 14 kwietnia 2018 [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  22. MutualArt.com – The Web’s Largest Art Information Service. [online], www.mutualart.com [dostęp 2021-07-03] (ang.).
  23. a b c d Centralne Muzeum Włókiennictwa [online], cmwl.pl [dostęp 2021-05-22].
  24. a b Lilli Kulki i Joanny Zemanek (red.), 3. Międzynarodowy Festiwal sztuki „Struktury powiązań” (katalog), Kraków: Związek Polskich Artystów Plastyków Okręg Krakowski, 2010, ISBN 978-83-89647-71-9.
  25. Know My Name: Australian Women Artists 1900 to Now [online], National Gallery of Australia [dostęp 2023-05-09] (ang.).
  26. National Gallery of Victoria, Robert Lindsay, SURVEY 5. Ewa Pachucka. National Gallery of Victoria 9 September 1978 to 15 October 1978.
  27. Pachucka u Michalaków. Archiwum Andrzeja Molika [online], archiwumandrzejamolika.pl [dostęp 2021-05-22].
  28. Kalendarium grupy „Zamek”, [w:] Grupa „Zamek”. Konteksty – wspomnienia – archiwalia, s. 410, ISBN 978-83-7306-406-5.
  29. Piotr Majewski, Nowocześni i nowatorscy, [w:] Grupa „Zamek”. Historia – krytyka – sztuka, Lublin, s. 24, ISBN 978-83-7306-328-0.
  30. Małgorzata Kitowska-Łysiak, Mirosław Komendecki, [w:], Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 272, ISBN 978-83-7306-406-5.
  31. Kalendarium grupy „Zamek”, [w:] Grupa „Zamek”. Konteksty – wspomnienia – archiwalia, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, s. 414, ISBN 978-83-7306-406-5.
  32. Konrad Winkler, Gazeta Krakowska. 1958, nr 308 (30 XII), nr 3289, Krak. Wyd. Pras. RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1958, s. 2 [dostęp 2021-07-14].
  33. Zachęta Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 2 Festiwal sztuk pięknych. Katalog wystawy, wrzesień 1968, s. 282.
  34. Noteworthy Events from the 70-Year Timeline [online], American Craft Council [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  35. Wall Hangings | MoMA [online], The Museum of Modern Art [dostęp 2021-07-04] (ang.).
  36. Mildred Constantine, Wall hangings, by Mildred Constantine and Jack Lenor Larsen, katalog wystawy, 1969, s. 25–26.
  37. a b Ewa Pachucka :: biography at :: at Design and Art Australia Online [online], daao.library.unsw.edu.au [dostęp 2021-07-03].
  38. a b c d The Tasmanian School of Art and the University of Tasmania, RECENT TASMANIAN SCULPTURE AND THREE-DIMENSIONAL ART [online].
  39. Soft sculpture [online], nga.gov.au [dostęp 2021-05-22].
  40. Huncwot.com, Splendor tkaniny – Zachęta Narodowa Galeria Sztuki [online], zacheta.art.pl [dostęp 2021-05-29] (pol.).
  41. Michał Jachuła, Anna Zdzieborska, Folder w wystawy „Splendor tkaniny” [online], 2013.
  42. Know My Name. Ewa Pachucka [online], National Gallery of Australia [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  43. Life as Art [online], National Gallery of Australia [dostęp 2021-05-22] (ang.).
  44. Beth Williamson, Antigone: Women in Fibre Art [online], www.studiointernational.com [dostęp 2023-08-19] (ang.).
  45. „Progressive Architecture”, sierpień 1988, s. 98 (foto).
  46. Nationalmuseum – Ewa Jaroszynska Pachucka [online], emp-web-84.zetcom.ch [dostęp 2021-05-22].
  47. National Gallery of Victoria / Collection [online].
  48. Ewa Pachucka, Landscape and bodies [online], Item held by National Gallery of Australia [dostęp 2021-05-22].
  49. Tasmanian Museum & Art Gallery Annual Report 2005–2006, s. 26.

Bibliografia

edytuj
  • Martin Hardingham (szef Weave Departmant w Royal College of Art w Londynie) „Sculptress in sizal” w magazynie „Design” nr 271, lipiec 1971.
  • Natasha Bullock, Kelli Cole, Deborah Hart, Elspeth Pitt „Know My Name”, Canberrra, ACT: National Gallery of Australia, 2020.
  • ZAPOZNANA WIELKA ARTYSTKA. Archiwum Andrzeja Molika.
  • Grupa „Zamek”. Historia – krytyka – sztuka. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. ISBN 978-83-7306-328-0.
  • Grupa „Zamek”. Konteksty – wspomnienia – archiwalia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. ISBN 978-83-7306-406-5.
  • Mildred Constantine: Wall hangings, by Mildred Constantine and Jack Lenor Larsen (katalog wystawy w MOMA). Nowy Jork: The Museum of Modern Art, 1969, s. 25–26.
  • Danuta Wróblewska, Szydełkowce Ewy Jaroszyńskiej, PROJEKT, tom 15, numer 4 (77) (1970), s. 46–50, 60.
  • Martin Hartingham. Rzeźbiarka w sizalu. „Design”. 271, s. 78–84, 1974 July. Anglia. 
  • Fay Bottrell, Artyści Rzemiosła Artystycznego w Australii, Sydney: Jack Pollard Pty Ltd, 1972.
  • M.Constantine i J.L.Larsen, Ponad Rzemiosłem: Tkanina Artystyczna, USA: Van Nostrand Reinhold Company, 1973.
  • Lynn Elwyn, Crocheted women, „Quadrant”, 22 (1), 1978, s. 60–63.
  • Scarlet Ken: Pachucka (Jaroszynska) Ewa, [w:] Australian Sculptors. Melbourne: Thomas Nelson, 1980, s. 492–495.
  • Pierwsza Galeria w Paddingtonie, artyści i ich prace opowiadają historie Galerii Rudy Komon, Australia: Edwards & Shaw Pty Ltd, 1981.
  • M.Constantine i J.L.Larsen, Tkanina Artystyczna: Główny Nurt, USA: Van Nostrand Reinhold Company, 1985.
  • Desmond Macaulay, Duch i Przestrzeń – prace artystów w posiadłościach Wspólnoty Australijskiej w Australii i innych krajach, Sydney: Arts Council of Australia, 1988.
  • Artyści Tasmańscy 20-ego wieku: malarze, rzeźbiarze, graficy i fotograficy, 1900–1985, Hobart, Australia: Pandani Press, 1988.
  • Lucina Ward. Soft sculpture. Don’t touch, lick or smell. „Artonview”. issue 57, s. 20–27, 2009 marzec. 
  • Katalog “3-ciMiędzynarodowy Festiwal Sztuki, Struktury Połączeń, Tkanina Artystyczna, Transformacje” Kraków 13 – 30 maja 2010
  • Katalog – międzynarodowej wystawy „Soft Sculpture”, Narodowa Galeria Sztuki, Canberra, ACT, Australia, 24 kwiecień – 29 lipca 2009
  • Speck Catherine & Mendelssohn Johanna. The 1970s: Curators framing the avant-garde in writing and rewriting art history. „Australian and New Zealand Journal of Art”. 17, s. 97–112, 2017. 
  • Natalie Wilson. Każde włókno jej istnienia. „Look”, s. 39–40, 2018 marzec/kwiecień. 
  • Know My Name – katalog wystawy 150 artystek Australii różnych gałęzi sztuki, Narodowa Galeria Sztuki, Canberra, Australia, 2020.

Linki zewnętrzne

edytuj