Wikipedia

HCP Z2

wagon osobowy
(Przekierowano z FPS Z2)

HCP Z2 – wagony pasażerskie produkowane w latach 1988-1996 przez H. Cegielski w Poznaniu dostosowane do wymagań UIC-Z2. Zbudowano 8 typów wagonów tego standardu w łącznej liczbie 118 egzemplarzy. Jedynym ich użytkownikiem jest PKP Intercity.

HCP Z2[1][2][3][4][5][6][7]
Ilustracja
144Aa – wagon 2. klasy z miejscami dla niepełnosprawnych
Kraj produkcji

 Polska

Producent

H. Cegielski – Poznań

Lata budowy

1988-1996

Układ osi

2'2'

Wymiary
Długość

26 400 mm

Szerokość

2824 mm

Wysokość

4050 mm

Średnica kół

920 mm

Parametry eksploatacyjne
Maksymalna prędkość eksploatacyjna

160 km/h

Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Pierwsze wagony UIC-Z2 produkowane w Polsce

edytuj
 
Pierwszy polski wagon standardu Z2 – 127A z 1980

Pod koniec lat 70. XX w. opracowano dokumentacje pierwszych w Polsce wagonów „o podwyższonym komforcie” (127A i 127Aa) spełniających normę UIC-Z2. Pierwsze dwa egzemplarze zbudował Pafawag w 1980 na podstawie dokumentacji Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Pojazdów Szynowych[8]. Były to wówczas pierwsze wagony standardu Z2 wyprodukowane w krajach demokracji ludowej. PKP pomimo wcześniejszych deklaracji nie podjęły decyzji co do dalszych prac nad wagonami standardu Z[1].

Pierwsze wagony UIC-Z2 produkowane w HCP

edytuj

Dopiero pod koniec lat 80. ze względu na zakaz kursowania wagonów standardu Y po liniach zachodnioeuropejskich PKP zdecydowało się na wznowienie prac nad wagonami standardu Z2, tym razem w zakładach Cegielskiego w Poznaniu[1]. Projekt wagonów standardu Z2 dla HCP opracował IPS „Tabor” na podstawie doświadczeń konstrukcyjnych i eksploatacyjnych wagonów 127A[8].

30 grudnia 1988 zakłady Cegielskiego opuściły dwa pierwsze prototypowe wagony standardu Z2 – 134Aa[1]. Bazując na doświadczeniach z produkcji wagonów 134Aa w 1991 w HCP powstało 6 kolejnych prototypowych wagonów: 2 kuszetki 134Ab, 2 dwójki 136A i 2 jedynki 139A[2].

W listopadzie 1992 roku HCP rozpoczął seryjne dostawy wagonów Z2 od 9 kuszetek 134Ab, a w grudniu tego samego roku HCP dostarczył ostatnią kuszetkę 134Ab i 6 dwójek 136A[2][3]. Dostawy jedynek 136A kontynuowano przez cały rok 1993, w którym dostarczono ich łącznie 36 sztuk[3]. W kwietniu 1993 rozpoczęto dostawy seryjnych jedynek 139A, dostawy zakończono w czerwcu tego samego roku, dostarczając łącznie 15 wagonów 139A[4]. Na początku 1994 roku dostarczono jeszcze 2 ostatnie dwójki 136A[3].

Druga generacja wagonów UIC-Z2 z HCP

edytuj
 
Wagon 144A

W 1994 roku w zakładach Cegielskiego powstała seria 8 jedynek 145A. Były to pierwsze klimatyzowane wagony w Polsce, jak również pierwsze klimatyzowane wagony wyprodukowane w Polsce. W maju i czerwcu przekazano PKP po 4 sztuki tych wagonów[6]. W 1994 roku powstały również pierwsze w Polsce klimatyzowane dwójki – wagony 144A. Pomiędzy czerwcem 1994 a marcem 1995 dostarczono PKP 23 takie wagony. W marcu 1995 PKP otrzymało jeszcze 2 wagony 144Aa, które od 144A odróżniało zastąpienie dwóch przedziałów 6-osobowych przez przedział dla 2 osób na wózkach oraz 3 osób im towarzyszących. W wagonach 144Aa powiększono również jedno WC, aby mogły z niego korzystać osoby na wózkach[5]. W 1996 roku HCP dostarczyło PKP jeszcze 10 jedynek 145Ab, od wagonów 145A odróżniało je zastąpienie 3 przedziałów 6-osobowych przedziałami 4-osobowymi klasy biznes[7].

Prezentacje na targach i udział w filmach

edytuj
 
Wagon 306Ab zaprezentowany w 2003 roku na targach Trako

W 1994 roku na Międzynarodowych Targach Poznańskich zaprezentowano wagon 145A, a w 1996 roku wagon 145Ab[9][7].

Jeden z wagonów 134Aa został wykorzystany w jednym odcinku serialu Ekstradycja[1].

W 2003 roku na targach Trako w Gdańsku i w 2004 roku na targach InnoTrans w Berlinie zaprezentowano wagon 306Ab (modernizacja Pesy wagonu 136A)[10][11], a w 2011 roku na Trako zaprezentowano wagon 134Ac (modernizacja Newagu wagonu 134Aa)[12]. Natomiast podczas Trako 2017 PKP Intercity zaprezentowało zmodernizowany przez FPS wagon 144A[13].

Zakończenie produkcji wagonów UIC-Z2

edytuj

Ze względu na przychylne przyjęcie przez PKP wagonów 145Ab posiadających przedziały klasy biznes, postanowiono zamówić 2 kolejne wagony z przedziałami tej klasy. Wagony te (145Ac) jednakże znacząco różniły się od wagonów 145Ab – przede wszystkim zostały one wykonane według standardu Z1. Podstawową różnicą pomiędzy standardem Z2 i Z1 jest to, że wagony standardu Z1 są dostosowane do prędkości 200 km/h[7].

Konstrukcja

edytuj
typ rodzaj lata budowy wózki drzwi ogrzewanie układ WC masa liczba przedziałów liczba miejsc liczba
sztuk
2 kl. 1 kl. biznes   2 kl. 1 kl. biznes  
134Aa kuszetka 1988 4ANc obrotowo-składane nawiewne otwarty 41,5 t 10 – – – 60/80 – – – 2 [1]
134Ab kuszetka 1991-1992 MD523 odskokowo-przesuwne nawiewne otwarty 41 t 10 – – – 60 – – – 12 [2]
136A przedziałowy 1991-1994 MD523 odskokowo-przesuwne nawiewne otwarty 39 t 11 – – – 66 – – – 44 [3]
139A przedziałowy 1991-1993 MD523 odskokowo-przesuwne nawiewne otwarty 38 t – 9 – – – 54 – – 17 [4]
144A przedziałowy 1994-1995 MD523 odskokowo-przesuwne klimatyzacja otwarty 45,4 t 11 – – – 66 – – – 23 [5]
144Aa przedziałowy 1995 MD523 odskokowo-przesuwne klimatyzacja otwarty 45,4 t 10 – – 1 57 – – 2 2 [5]
145A przedziałowy 1994 MD523 odskokowo-przesuwne klimatyzacja otwarty 45,3 t – 9 – – – 54 – – 8 [6]
145Ab przedziałowy 1996 MD523 odskokowo-przesuwne klimatyzacja zamknięty 47 t – 6 3 – – 36 12 – 10 [7]

Pudło

edytuj

Pudła wagonów Z2 produkowanych przez HCP stanowią konstrukcję całkowicie spawaną, w której połączone ze sobą ostoja oraz zespoły nadwozia dały jednolitą konstrukcję samonośną[1][2][3][4][5][6][7].

Początkowo w wagonach Z2 montowano dwuczęściowe okna w ramach aluminiowych, z górną częścią opuszczaną. Jedynie w toaletach montowano okna uchylne, a w przedsionkach stałe[1][2][3]. Począwszy od wagonów 144A (pierwszych z klimatyzacją) zaprzestano montować okien dwuczęściowych na rzecz okien z górną małą częścią uchylną. Od strony przedziałów wszystkie okna były typu uchylnego, od strony korytarza większość okien była stała, a pozostałe uchylne[5][6][7].

Wózki

edytuj

Podczas opracowywania dokumentacji konstrukcyjnej wagonów 134Aa planowano użycie w nich wózków 4ANhd i 4ANhd/2, konstrukcyjnie zbliżonych do wózków 4ANc (stosowane powszechnie w wagonach standardu Y produkcji polskiej), ale wyposażonych w hamulce tarczowe (4ANc mają hamulce klockowe). Ostatecznie wózki 4ANhd i 4ANhd/2 nie zostały zatwierdzone do produkcji i wagony 134Aa otrzymały wózki 4ANc (bez prądnicy) i 4ANc/9 (z prądnicą) wyprodukowane przez ZNTK Opole. Ze względu na posiadanie wózków 4ANc wagony 134Aa nie otrzymały dopuszczenia do ruchu po torach Zachodniej Europy, a jedynie po torach krajów ówczesnego bloku wschodniego[1].

Podczas przygotowań do produkcji wagonów 134Ab, 136A i 139A planowano zastosowanie wózków GP-200 produkcji wschodnioniemieckiej i czechosłowackiej, jednakże ze względu na zmianę sytuacji politycznej okazało się możliwe zamówienie wózków MD523 produkcji zachodnioniemieckiej. Wózki te produkowane były w zakładach ABB Henschel w Siegen i umożliwiały jazdę z prędkością 160 km/h. Posiadały one koła monoblokowe z hamulcami tarczowymi, a w trakcie eksploatacji zostały jeszcze doposażone w hamulce szynowe[2]. Wózki te montowano potem również w pozostałych wagonach standardu Z2 produkowanych w zakładach Cegielskiego[5][6][7].

Modernizacje

edytuj

134Ab

edytuj
 
134Ab po modernizacji

W pierwszej połowie 2007 roku w zakładach Newag w Nowym Sączu przeprowadzono modernizację 10 (z wyprodukowanych 12) wagonów 134Ab. Podczas tej modernizacji zmieniono zarówno wnętrze, jak i wygląd wagonów. Wagony otrzymały klimatyzację i WC w systemie zamkniętym, zlikwidowano jedną parę drzwi wejściowych. Podczas tej naprawy usunięto również tradycyjne zewnętrzne uchwyty na tablice kierunkowe i tablice z numerami wagonów, zamiast nich zamontowano specjalne zamykane kieszenie z szybą. Wagony otrzymały również barwy PKP Intercity[2].

W ramach modernizacji 150 wagonów do obsługi ciągu Przemyśl – Szczecin konsorcjum złożone z Pesy i ZNTK „Mińsk Mazowiecki” zmodernizował pozostałe 2 wagony 134Ab. Umowę podpisano 14 sierpnia 2013[14][15]. Zakres remontu był zbliżony do tego wykonanego przez Newag[16][2].

134Ac

edytuj
 
Wagon 134Ac podczas Trako 2011

W 2011 w Newagu zmodernizowaną jedną z 2 kuszetek 134Aa do typu 134Ac. W ramach modernizacji kuszetka otrzymała nowe wózki – 70RSTb (wyprodukowane przez Newag), klimatyzację, WC w systemie zamkniętym i elektroniczne wyświetlacze zewnętrzne[12][17]. Kuszetka została dopuszczona do eksploatacji z prędkością 200 km/h[18].

5 stycznia 2016 PKP IC ogłosiło przetarg na modernizację drugiego wagonu 134Aa[19]. Podobnie jak w przypadku modernizacji wcześniejszej modernizacji wagonu 134Aa, i w tym wypadku wagon ma zostać dostosowany do prędkości 200 km/h i otrzymać m.in. klimatyzację, WC w systemie zamkniętym i elektroniczne wyświetlacze zewnętrzne[20]. W przetargu nie złożono żadnej oferty[21]. W lipcu 2016 PKP IC ogłosiło przetarg ponownie[22], w którym również nie zgłoszono żadnej oferty[23]. W kolejnym przetargu, który miał miejsce w 2018 roku, również nie było żadnej oferty[24].

136A / 171A

edytuj
 
Zmodernizowany 136A
 
171A

W 2005 i 2006 roku w zakładach Cegielskiego podczas napraw rewizyjnych zmodernizowano 24 wagony 136A. W ramach tych modernizacji wagony otrzymały klimatyzację, zmodernizowano ich wnętrze (otrzymały m.in. WC w systemie zamkniętym i gniazdka elektryczne w przedziałach) oraz układ biegowy (instalacja hamulca szynowego). Zakres modernizacji pierwszych 10 wagonów (podtyp IC1) był nieznacznie mniejszy niż kolejnych 14 (podtyp IC2), które otrzymały wklejane okna zamiast w aluminiowych ramach oraz nowe drzwi czołowe, jednakże nadal otwierane klamkami[25].

Pomiędzy październikiem 2007 a październikiem 2008 podczas napraw głównych zmodernizowano kolejnych 13 wagonów 136A (podtypu IC3 i IC4). Zakres tych modernizacji względem podtypu IC2 rozszerzono o nowe drzwi czołowe otwierane przyciskami, osłony urządzeń między wózkami oraz elektroniczne wyświetlacze na zewnątrz i wewnątrz wagonu. W tym samym okresie podczas napraw głównych 7 wagonów 136A podtypu IC1 i 12 podtypu IC2 dokonano ich dalszej modernizacji, dzięki której wagony te otrzymały nowe drzwi czołowe otwierane przyciskami (tylko wagony podtypu IC1), osłony urządzeń między wózkami oraz elektroniczne wyświetlacze na zewnątrz i wewnątrz wagonu. Modernizacje te oznaczono odpowiednio jako IC5 i IC6[26].

Ostatecznie na koniec 2008 roku, po zakończeniu modernizacji wagonów 136A przez HCP, na stanie PKP IC było 5 wagonów po małej modernizacji (IC1 i IC2) i 32 po dużej modernizacji (IC3-IC6), kolejne 4 wagony 136A kilka lat wcześniej przerobiono na wagony sypialne typu 306Ab (patrz niżej), a 3 wagony nie zostały zmodernizowane[25][26].

W ramach modernizacji 150 wagonów do obsługi ciągu Przemyśl – Szczecin konsorcjum złożone z Pesy i ZNTK „Mińsk Mazowiecki” zmodernizowało 8 wagonów 136A. Umowę podpisano 14 sierpnia 2013[14][15]. Zakres remontu objął m.in. montaż klimatyzacji, nowych kabin WC w systemie zamkniętym, nowych drzwi czołowych otwieranych przyciskami, gniazdek elektrycznych przy każdym siedzeniu, elektronicznych wyświetlaczy zewnętrznych i wewnętrznych, przedziałowych paneli sterowania z wyświetlaczem elektronicznym, urządzeń wzmacniających sygnał telefonii komórkowej oraz osłon urządzeń między wózkami[27]. Po modernizacji wagony zostały oznaczone jako typ 171A[28].

139A

edytuj
 
Zmodernizowany 139A

Pomiędzy marcem 2005 a czerwcem 2006 w spółce Tabor Szynowy w Opolu podczas napraw rewizyjnych zmodernizowano 12 wagonów 139A. Wagony te podczas modernizacji otrzymały klimatyzację, nieotwierane okna w ramach aluminiowych, toalety w systemie zamkniętym oraz nowe barwy PKP IC. Pomiędzy listopadem 2006 a majem 2007 w Opolu zmodernizowano kolejne 3 wagony, w których zakres modernizacji rozszerzono o nowe wnętrze, gniazdka elektryczne w przedziałach, nowe drzwi czołowe otwierane przyciskiem, a zamiast okien w ramach zamontowano okna wklejane[29].

W latach 2007–2008 podczas napraw głównych zmodernizowano wszystkie 17 wagonów 139A (15 z nich zmodernizowano po raz drugi). Wszystkie wagony otrzymały osłony urządzeń między wózkami oraz elektroniczne wyświetlacze zewnętrzne i wewnętrzne. Dodatkowo 14 wagonów, które nie miały wcześniej modernizowanych wnętrz przedziałów, otrzymały nowe wnętrza przedziałów z gniazdkami elektrycznymi, a 2 wagony, które nie miały klimatyzacji, zostały w nią doposażone[29].

144A

edytuj
 
Zmodernizowany wagon typu 144A

30 grudnia 2016 PKP IC podpisało z Fabryką Pojazdów Szynowych umowę na modernizację 22 wagonów 144A[30]. W ramach modernizacji zaplanowano m.in. montaż WC w systemie zamkniętym oraz gniazdek elektrycznych[31]. We wrześniu 2017 FPS przekazał pierwsze 4 gotowe wagony[32], a ostatnie w grudniu[33].

306Ab

edytuj

W 2003 roku w zakładach Pojazdy Szynowe Pesa Bydgoszcz w Bydgoszczy powstały 4 wagony sypialne 306Ab, do budowy których wykorzystano 4 wagony 2. klasy typu 136A. Wagony te zostały wyposażone w system SUW 2000 umożliwiający jazdę po torach 1435 oraz 1520 mm bez konieczności zmiany wózków[3].

406A

edytuj
 
Wagon restauracyjny 406A

5 stycznia 2015 PKP IC ogłosiło przetarg na modernizację 2 wagonów 144A i 8 wagonów 145A, w ramach której wagony mają zostać przerobione na wagony gastronomiczne[19]. W wagonach ma znaleźć się 36 miejsc (6 stolików 4 osobowych oraz 6 stolików 2 osobowych) oraz przedział socjalny dla pracowników z leżankami dla 3 osób i kabiną WC w systemie zamkniętym dostępną tylko dla załogi[34]. Jedyną ofertę złożyła Pesa[21] i 9 czerwca podpisano z nią umowę na wykonanie tej modernizacji[35]. Wagony po modernizacji mają otrzymać typ 406A[36], który otrzymały również inne wagony zmodernizowane wcześniej na wagony restauracyjne[37].

W 2018 PKP IC ogłosiło przetarg na przebudowę 10 wagonów 145Ab na wagony restauracyjne[38]. Jedyną ofertą w przetargu złożyła FPS[39] i to właśnie z FPS 15 lutego 2019 podpisano umowę[40]. W zmodernizowanych wagonach znalazło się m.in. 12 stolików z 36 miejscami siedzącymi, klimatyzacja, wi-fi i wzmacniacze sygnału telefonii komórkowej[40], a wagony otrzymały typ 406A-40[41]. Modernizację zakończono w listopadzie 2020[42].

Eksploatacja

edytuj
 
145Ab w malowaniu PKP
Państwo Przewoźnik Typ Seria Lata
eksploatacji		 Liczba
(pierwotna)
  Polska PKP Intercity 134Aa Bcdmnu[i] 1989-? 0 (2) [1]
134Ab Bc10mnouz od 1991 12 [2]
134Ac[ii] Bc10mnouz od 2012 1 [18][12]
136A B11mnouz od 1992 40 (44)[iii] [3][25]
139A A9mnouz od 1993 17 [29]
144A B11mnouz od 1994 23 [5]
144Aa B10bmnouz od 1995 2 [5]
145A A9mnouz od 1994 8 [6]
145Ab A9emnouz od 1996 0 (10)[iv] [7][42]
306Ab[v] WLABbmnouz od 2003 4 [3]
406A-40[vi] od 2020 10 [42]
  1. ↑ Wagony nigdy nie otrzymały serii zgodnej z aktualnym standardem
  2. ↑ Wagon powstał w wyniku modernizacji wagonu 134Aa wykonanej przez Newag
  3. ↑ 4 wagony zmodernizowane do typu 306Ab
  4. ↑ Wagony zmodernizowane do typu 406A-40
  5. ↑ Wagony powstały w wyniku modernizacji wagonów 136A wykonanej przez Pesę
  6. ↑ Wagony powstały w wyniku modernizacji wagonów 145Ab wykonanej przez FPS

Wszystkie wagony zostały zakupione przez PKP, jednakże w 2001 roku powstało PKP Intercity, które przejęło obsługę połączeń InterCity i EuroCity wraz z wagonami stosowanymi dotychczas w tych połączeniach[43][1][2][3][4][5][6][7].

Kuszetki

edytuj

Na przełomie 1988 i 1989 roku na stan stacji postojowej Warszawa Grochów zostały przypisane 2 kuszetki 134Aa, które od listopada 1989 do grudnia 1990 były testowane przez Centrum Naukowo-Techniczne Kolejnictwa. Wagony te nie otrzymały dopuszczenia do eksploatacji w krajach zachodnich, a jedynie w Polsce i krajach Bloku wschodniego. Na początku lat 90. jednakże Österreichische Bundesbahnen dopuściły wagony 134Aa do obsługi nocnego pociągu Chopin łączącego Warszawę z Wiedniem[1].

Pod koniec 1991 PKP otrzymało 2 pierwsze kuszetki 134Ab, a kolejnych 10 pod koniec 1992 roku. Wszystkie wagony przydzielono do Grochowa i przeznaczono głównie do obsługi komunikacji międzynarodowej. Na samym początku zastąpiły wagony 134Aa obsługujące Chopina, które to wagony przeniesiono do obsługi ruchu krajowego[1][2]. W późniejszym okresie wagony 134Ab obsługiwały również Jana Kiepurę łączącego Warszawę z Kolonią i Frankfurtem nad Menem, a później z Brukselą, Batorego łączącego Warszawę z Budapesztem oraz pociągi do Pragi i Berlina[1].

Wagony osobowe

edytuj

Pod koniec 1991 PKP otrzymało 2 pierwsze dwójki 136A i 2 jedynki 139A. Dostawy tych wagonów zakończono na początku 1994 roku, dostarczono łącznie 44 dwójki i 17 jedynek. Wagony początkowo zostały przydzielone do Grochowa, jednakże w późniejszym okresie część wagonów stacjonowała w Krakowie i Lublinie. Wagony skierowano do obsługi połączeń kategorii InterCity, jak również w mniejszym zakresie EuroCity[3][4].

W 1994 i 1995 roku PKP otrzymały 23 dwójki 144A, 2 dwójki 144Aa i 8 jedynek 145A. Wszystkie wagony przypisano do Grochowa i skierowano do obsługi połączeń InterCity i EuroCity. We wrześniu 1995 roku jeden z wagonów 145A uczestniczył w wykolejeniu pociągu IC Sawa pod Psarami[5][6].

Wagony z przedziałami biznesowymi

edytuj

W 1996 roku PKP otrzymało 10 wagonów z przedziałami klasy biznes, które zostały przypisane do Grochowa. Wagony, pomimo możliwości kursowania w ruchu międzynarodowym, zostały skierowane jedynie do obsługi połączeń Intercity. Powodem tego była nietypowa liczba miejsc w wagonach klasy biznes[7].

Wagony sypialne

edytuj

W 2003 roku na potrzeby połączenia nocnego Kraków – Kijów przebudowano 4 dwójki 136A na wagony sypialne[3].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Andrzej Etmanowicz. Część 1. Prototypy typu 134Aa. „Świat Kolei”. 10/2010, s. 14-19. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Andrzej Etmanowicz. Część 2. Wagony typu 134Ab. „Świat Kolei”. 12/2010, s. 22-27. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Andrzej Etmanowicz. Pierwsze seryjnie produkowane wagony 2 klasy standardu Z2 typu 136A na PKP Część 1. Wersje fabryczne bez klimatyzacji. „Świat Kolei”. 12/2009, s. 24-29. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  4. ↑ a b c d e f Andrzej Etmanowicz. Pierwsze seryjnie produkowane wagony 1 klasy standardu Z2 typu 139A na PKP (1). „Świat Kolei”. 6/2010, s. 36-40. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  5. ↑ a b c d e f g h i j k Andrzej Etmanowicz. Pierwsze wagony klimatyzowane 2 klasy standardu Z2 typu 144A i 144Aa na PKP. „Świat Kolei”. 5/2009, s. 38-43. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  6. ↑ a b c d e f g h i Andrzej Etmanowicz. Pierwsze wagony klimatyzowane 1 klasy standardu Z2 typu 145A na PKP. „Świat Kolei”. 3/2009, s. 20-24. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Andrzej Etmanowicz. Pierwsze na PKP wagony 1 klasy z przedziałami "business class" standardu Z2 typu 145Ab i standardu Z1 typu 145Ac. „Świat Kolei”. 12/2008, s. 24-29. Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  8. ↑ a b Włodzimierz Stawecki. Działalność naukowa i badawcza Instytutu Pojazdów Szynowych „TABOR” w Poznaniu. „Pojazdy Szynowe”. 1/2005, s. 9. Instytut Pojazdów Szynowych TABOR. ISSN 0138-0370. 
  9. ↑ H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych Sp. z o.o.: Produkcja wagonów osobowych. hcp.com.pl. [dostęp 2014-08-10].
  10. ↑ Bogdan Jędrzejewski. Trako 2003. „Świat Kolei”. 12/2003, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  11. ↑ Tomasz Tomaszewski. Polscy producencie na InnoTrans 2004. „Świat Kolei”. 11/2004, s. 3. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  12. ↑ a b c Ryszard Piech: Trako 2011: Przełomowa kuszetka Newagu. inforail.pl, 2011-10-18. [dostęp 2013-11-04].
  13. ↑ PKP Intercity pokazały na Trako zmodernizowane wagony. rynek-kolejowy.pl, 2017-09-26. [dostęp 2017-10-01]. (pol.).
  14. ↑ a b Informacja o wyborze oferty najkorzystniejszej. intercity.pl, 2013-06-11. [dostęp 2014-03-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].
  15. ↑ a b PESA zmodernizuje 115 wagonów Intercity. kurier-kolejowy.pl, 2013-08-14. [dostęp 2014-03-13].
  16. ↑ ZESTAWIENIE ZAKRESÓW MODERNIZACJI DLA PASAŻERSKIEGO WAGONU KOLEJOWEGO Z MIEJSCAMI DO LEŻENIA (CZĘŚĆ 7 PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA). intercity.pl. [dostęp 2014-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-07)].
  17. ↑ 134Ac - Newag SA. newag.pl. [dostęp 2014-05-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-07)].
  18. ↑ a b Świadectwo nr T/2014/0029. swiadectwa.utk.gov.pl, 2014-02-17. [dostęp 2014-09-13].
  19. ↑ a b PKP Intercity zmodernizują lokomotywy i wagony. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-07. [dostęp 2016-01-08].
  20. ↑ ZESTAWIENIE ZAKRESU MODERNIZACJI WAGONU OSOBOWEGO TYPU 134A. intercity.pl. [dostęp 2016-02-03].
  21. ↑ a b Kto chce modernizować wagony PKP IC? Znamy oferentów. inforail.pl, 2016-03-16. [dostęp 2016-03-18].
  22. ↑ PKP Intercity chcą zmodernizować wagon 134A. inforail.pl, 2016-07-06. [dostęp 2016-07-06].
  23. ↑ Nie było chętnych na modernizację wagonu 134A. inforail.pl, 2016-11-21. [dostęp 2016-11-23].
  24. ↑ Nie było ofert na jedną kuszetkę PKP IC na 200 km/h. rynek-kolejowy.pl, 2018-08-14. [dostęp 2018-10-14]. (pol.).
  25. ↑ a b c Andrzej Etmanowicz. Pierwsze seryjnie produkowane wagony 2 klasy standardu Z2 typu 136A na PKP Część 2. Wersje z klimatyzacją po naprawach rewizyjnych. „Świat Kolei”. 2/2010, s. 14-18. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  26. ↑ a b Andrzej Etmanowicz. Pierwsze seryjnie produkowane wagony 2 klasy standardu Z2 typu 136A na PKP Część 3. Wersje z klimatyzacją po naprawach głównych. „Świat Kolei”. 3/2010, s. 20-25. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  27. ↑ ZESTAWIENIE ZAKRESÓW MODERNIZACJI DLA PASAŻERSKIEGO PRZEDZIAŁOWEGO WAGONU KOLEJOWEGO 2 KLASY TYPU 136A (część 2 przedmiotu zamówienia). intercity.pl. [dostęp 2014-03-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-07)].
  28. ↑ Świadectwo dopuszczenia do eksploatacji typu kolejowego 171A. „Elektroniczna baza świadectw dopuszczenia typu do eksploatacji”. T/2015/0028, 2015-04-22. utk.gov.pl. 
  29. ↑ a b c Andrzej Etmanowicz. Pierwsze seryjnie produkowane wagony 1 klasy standardu Z2 typu 139A na PKP Cz. 2 Wersje z klimatyzacją. „Świat Kolei”. 8/2010, s. 22-27. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  30. ↑ FPS z umową na modernizację 22 wagonów. inforail.pl, 2017-01-02. [dostęp 2017-01-02].
  31. ↑ Zestawienie zakresu modernizacji wagonu osobowego typu 144A. intercity.pl. [dostęp 2017-01-14].
  32. ↑ FPS przekazał pierwsze wagony 144A PKP Intercity. rynek-kolejowy.pl, 2017-09-11. [dostęp 2017-09-17].
  33. ↑ H. Cegielski zakończyła modernizację 22 wagonów PKP Intercity. kurier-kolejowy.pl, 2018-01-10. [dostęp 2018-01-12]. (pol.).
  34. ↑ ZESTAWIENIE ZAKRESU MODERNIZACJI DLA WAGONU OSOBOWEGO TYPU 145A/144A. intercity.pl. [dostęp 2016-02-03].
  35. ↑ Część ekspresów PKP Intercity wciąż bez wagonów restauracyjnych. rynek-kolejowy.pl, 2017-01-16. [dostęp 2017-04-08].
  36. ↑ Adamczyk: Wagony restauracyjne od Pesy w marcu. rynek-kolejowy.pl, 2016-01-27. [dostęp 2016-01-30].
  37. ↑ Andrzej Etmanowicz. Pierwsze wagony restauracyjne PKP standardu Z1 typu 406A. „Świat Kolei”. 3/2014, s. 18. Emi-press. ISSN 1234-5962. (pol.). 
  38. ↑ Cegielski chce przebudować wagony 1. klasy na restauracyjne. rynek-kolejowy.pl, 2018-10-09. [dostęp 2018-10-09]. (pol.).
  39. ↑ FPS przebuduje wagony PKP Intercity na barowe. inforail.pl, 2018-12-17. [dostęp 2018-12-17].
  40. ↑ a b PKP Intercity wzbogacą się o 10 wagonów barowych. inforail.pl, 2019-02-15. [dostęp 2019-02-24].
  41. ↑ Pierwszy wagon restauracyjny 406A-40 po modernizacji w FPS gotowy. inforail.pl, 2020-04-24. [dostęp 2020-04-25].
  42. ↑ a b c Komplet zmodernizowanych wagonów restauracyjnych [online], inforail.pl [dostęp 2020-11-11] (pol.).
  43. ↑ Historia - www.intercity.pl. intercity.pl. [dostęp 2015-06-11].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=HCP_Z2&oldid=74380371”