Fałd

Fałd – struktura tektoniczna, deformacja ciągła, powstała na skutek wygięcia warstw bez przerwania ciągłości ośrodka skalnego. Wyróżnia się dwa rodzaje fałdów: antykliny i synkliny. Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina – młodsze.

Fałd

Fałd obalony, rezerwat przyrody "Ślichowice" w Kielcach

Fałdy z płynięcia na fyllicie, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie

Fałdy ze zginania, sfałdowany flisz karpacki, odsłonięcie Rudawka Rymanowska n. Wisłokiem, okolice Rymanowa

Fałdki ptygmatyczne powstałe w ośrodku elastycznym

Fałdy powstałe wskutek kompresji, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie

Zafałdowane osady dolnego kambru, reprezentowane przez kwarcyty osadowe, kop. Wiśniówka Duża, koło Kielc

Dawniej te dwa rodzaje fałdów klasyfikowano jako elementy pojedynczego fałdu.

Elementy budowy fałdu

• jądro – wewnętrzna część fałdu
• skrzydło fałdu – część fałdu zawarta między powierzchnią osiową fałdu a powierzchnią osiową fałdu przyległego
• przegub – odcinek warstwy fałdowanej o największej krzywiźnie, zwykle wiąże skrzydła, w wypadku fałdów szerokopromiennych może być trudny do wyodrębnienia

Parametry fałdu

• oś fałdu – prosta biegnąca wzdłuż największego przegięcia przegubu fałdu
• powierzchnia osiowa fałdu – powierzchnia łącząca osie fałdu w kolejnych ławicach
• promień fałdu – odległość między powierzchniami osiowymi sąsiadujących fałdów mierzona prostopadle

Klasyfikacje fałdów

Klasyfikacja geometryczno-kinematyczna

Uwzględnia położenie skrzydeł względem powierzchni osiowej:

• fałdy stojące – fałdy o skrzydłach zapadających pod tym samym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pionowa
• fałdy pochylone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pochylona
• fałdy obalone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w jednym kierunku; powierzchnia osiowa pochylona
• fałdy leżące – fałdy o poziomej powierzchni osiowej; wyróżnia się skrzydła górne (grzbietowe) i dolne (brzuszne)
• fałdy przewalone – fałszywa synklina, fałszywa antyklina (geometria wskazuje na obecność np. antykliny, strukturalnie jest to synklina)

Klasyfikacja ze względu na symetrię fałdu

• symetryczne – skrzydła fałdu są symetryczne względem powierzchni osiowej
• asymetryczne – skrzydła fałdu nie wykazują symetrii w relacji do powierzchni osiowej

Klasyfikacja ze względu na położenie osi fałdu

• fałdy poziome
• fałdy pochylone
• fałdy pionowe

Klasyfikacja ze względu na rozmieszczenie w planie

• synkliny, antykliny
• brachysynkliny, brachyantykliny
• kopuły, niecki

Klasyfikacja ze względu na stosunek promienia fałdu do wysokości fałdu

• fałdy szerokopromienne
• fałdy średnopromienne
• fałdy wąskopromienne

Klasyfikacja geometryczno-morfologiczna

• fałdy zygzakowate (zębate, szewronowe, dachowe)
• fałdy grzebieniowate
• fałdy hiperboliczne
• fałdy paraboliczne
• fałdy półkoliste
• fałdy skrzynkowe
• fałdy wachlarzowe

Klasyfikacja ze względu na kąt zbieżności fałdu

• fałdy normalne (otwarte; kąt zbieżności > 0°)
• fałdy izoklinalne (zamknięte; kąt zbieżności = 0°)
• fałdy wachlarzowe (kąt zbieżności < 0°)

Klasyfikacja strukturalna

• fałdy koncentryczne
• fałdy symilarne
• fałdy dysharmonijne

Genetyczna klasyfikacja fałdów

• fałdy ze ścinania
• fałdy ze zginania
• fałdy z płynięcia
• fałdy o genezie mieszanej

Bibliografia

• WojciechW. Jaroszewski WojciechW., LeszekL. Marks LeszekL., AndrzejA. Radomski AndrzejA., Słownik geologii dynamicznej, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, s. 59-69, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 830183626 .