Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego w Poznaniu
Fabryka Maszyn i Lejarnia Żelaza Napoleona Urbanowskiego – nieistniejąca fabryka maszyn rolniczych i odlewnia żelaza Napoleona Urbanowskiego, działająca w latach 1872–1902, usytuowana przy ul. Kolejowej na Łazarzu w Poznaniu.
 Budynek kantoru fabryki współcześnie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
Kolejowa 1/3 |
| Data założenia |
1872 |
| Data likwidacji |
1902 |
Położenie na mapie Poznania  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 52°23′53,0″N 16°54′25,6″E/52,398056 16,907111
| |
Historia edytuj
W 1872 roku Napoleon Urbanowski wraz z Zygmuntem Niegolewskim pochodzącym z Niegolewa, uruchomił fabrykę maszyn rolniczych i lejarnię żelaza. Przy fabryce powstał skład lokomobil, młocarni i żniwiarek. Przedsiębiorstwo działało pod nazwą „N. Urbanowski & Co.”. Zabudowania fabryczne pobudowano na terenie ówczesnej wsi Święty Łazarz. W pobliżu zakładu znajdował się dworzec Towarzystwa Kolei Marchijsko-Poznańskiej (niem. Märkisch-Posener Eisenbahn Gesellschaft) z którego odchodziła bocznica kolejowa do fabryki[1]. Oficjalne otwarcie przedsiębiorstwa, połączone z ceremonią poświęcenia przez proboszcza parafii św. Wojciecha w Poznaniu Franciszka Bażyńskiego, nastąpiło 14 listopada 1872 roku. Od 1 kwietnia 1873 roku, kiedy do spółki wszedł Józef Romocki, zakład zmienił nazwę na „Urbanowski, Romocki i S.ka.”[2].
Początkowo produkowano m.in. różnego typu pługi, brony, pompy, walce, siewniki, cylindry do sortowania ziemniaków i urządzenia do wydobywania torfu[3]. Jednakże w krótkim czasie przestawiono produkcję na wytwarzanie maszyn przemysłowych, wykorzystywanych także w przemyśle wydobywczym ropy naftowej. W 1884 roku wyposażono fabrykę w młot parowy, pierwsze takie urządzenie działające w Poznaniu. Sztandarowym produktem przedsiębiorstwa stały się kotły parowe, wykorzystywane m.in. w przemyśle gorzelniczym. Produkowano całkowite wyposażenie gorzelni. Pod koniec lat 80. XIX wieku fabryka stała się potentatem w wytwarzaniu urządzeń wyposażenia gorzelni i kompleksowej budowy tychże zakładów na terenie miasta i okolic. Zakład Urbanowskiego specjalizował się także w budowie młynów, cukrowni, tartaków i krochmalni. W 1891 roku dla Poznańskiego Spirytusowego Towarzystwa Akcyjnego (niem. Posener Sprit-Aktien Gesselschaft), (późniejszy Akwawit przy ul. Bóżniczej), wykonano cylindryczny zbiornik do przechowywania spirytusu o pojemności ok. 650 tys. litrów[2].
17 sierpnia 1894 roku fabrykę, w drodze kupna, przejęli synowie właściciela Czesław i Witold Urbanowski[2]. W 1894 roku przedsiębiorstwo uczestniczyło w Powszechnej Wystawie Krajowej[4] we Lwowie, gdzie otrzymało złoty medal wystawy[5]. Brało także udział w Prowincjonalnej Wystawie Przemysłowej w 1895 roku w Poznaniu, gdzie otrzymało medal srebrny[2][6].
W 1902 roku fabrykę i odlewnię zlikwidowano. Następnie na terenie fabrycznym działały m.in. zakłady Zeylanda i fabryka wyrobów miedzianych Józefa Dziabaszewskiego[2]. Od 1912 roku zabudowania po fabryce Urbanowskiego zajęła Fabryka Maszyn Rolniczych Nitsche i Sp.[2][7].
Zobacz też edytuj
- Szpital ortopedyczny przy ul. Gąsiorowskich w Poznaniu – pierwotnie willa Napoleona Urbanowskiego.
Przypisy edytuj
- ↑ https://suw.biblos.pk.edu.pl/downloadResource&mId=1090923, s. 18
- ↑ a b c d e f Waldemar Karolczak, Wydawnictwo Miejskie Posnania, Kronika Miasta Poznania – Głogowska I, 2019/3, Napoleon Urbanowski i jego fabryka maszyn, s. 193-203, ISSN 0137-3552.
- ↑ Dziennik Poznański 1873.04.01 R.15 nr75 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2020-07-20].
- ↑ Katalog Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie w roku 1894, https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/13725/edition/13244/content, s. 814
- ↑ Dziennik Poznański 1894.10.23 R.36 nr242 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2020-07-20]., s. 4
- ↑ Dziennik Poznański 1895.09.12 R.37 nr209 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], www.wbc.poznan.pl [dostęp 2020-07-20]., s. 3
- ↑ Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie [online], www.muzeum-szreniawa.pl [dostęp 2020-06-14].
Bibliografia edytuj
- Wydawnictwo Miejskie Posnania, Kronika Miasta Poznania – Głogowska I, 2019/3, Napoleon Urbanowski i jego fabryka maszyn, Waldemar Karolczak, s. 193-203, ISSN 0137-3552.