Łazarz (Poznań)
Łazarz – część Poznania, położona na obszarze jednostki pomocniczej Osiedle Św. Łazarz, na południowy zachód od centrum miasta. Zespół urbanistyczno-architektoniczny Łazarza obejmuje wiele przedwojennych obiektów (w tym sporo z przełomu XIX i XX w.) i od 6 października 1982 roku figuruje w rejestrze zabytków pod numerem A-239[1].
Część Poznania | |
Rynek Łazarski – centrum Łazarza | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Miasto | |
Dzielnica | |
W granicach Poznania |
1 kwietnia 1900 |
Strefa numeracyjna |
(+48) 61 |
Tablice rejestracyjne |
PO |
Położenie na mapie Poznania | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego | |
52°23′54″N 16°53′58″E/52,398333 16,899417 |
Miejsce w strukturze miasta
edytujPołożony jest w południowej części miasta, graniczy od północy z centrum i Jeżycami, od wschodu z Wildą, od południa z Dębcem i Górczynem, a od zachodu z osiedlami Raszyn i Grunwald. Według Systemu Informacji Miejskiej granice Łazarza wytyczone są od wschodu: ul. Roosevelta dalej torami kolejowymi (nitką zachodnią), od południa: ul. Krauthofera i Palacza do Arciszewskiego, od zachodu: ul. Arciszewskiego, od północy: ul. Wyspiańskiego, Ułańską, na tyłach posesji przy Grottgera i Orzeszkowej, dalej granicą MTP do ulicy Bukowskiej – włączając tereny MTP[2]. Łazarz posiada ponadto swoje logo i herb wyłonione przez mieszkańców w konkursie portalu lazarz.pl.
Główne punkty Łazarza
edytuj- Rynek Łazarski,
- ul. Głogowska i skrzyżowanie Głogowska/Hetmańska,
- teren Międzynarodowych Targów Poznańskich w północno-wschodniej części osiedla,
- neoromański kościół Matki Boskiej Bolesnej przy ul. Głogowskiej (1901),
- neogotycki poewangelicki kościół św. Anny przy skrzyżowaniu ulic Matejki i Limanowskiego (1907),
- Park Wilsona, w którym znajduje się Palmiarnia Poznańska (1910), muszla koncertowa (1936) i trzy dawne niemieckie schrony przeciwlotnicze (1944)[3],
- Park Kasprowicza z Halą Widowiskowo-Sportową Arena.
Historia
edytujOsiedle św. Łazarz utworzone zostało w XVI w. na terenie należącym do dawnego szpitala św. Łazarza (położonego przy obecnej ul. Niedziałkowskiego). Nazwa osiedla św. Łazarz związana jest właśnie ze starym szpitalem, istniejącym już od lat sześćdziesiątych XVI wieku i kościółkiem pw. św. Łazarza. Od imienia patrona wzięła się nazwa lazaretów (głównych prowizorycznych szpitalików wojennych) oraz nazwa części Poznania. Już w 1569 roku pojawili się kwestarze, którzy drogą ofiar i jałmużny gromadzić mieli fundusze na budowę szpitala dla biednych zadżumionych. W roku 1571 pierwsze obiekty szpitala były już gotowe, by potem przez następne kilkadziesiąt lat pomyślnie rozwijać się i rozbudowywać. Szpital, którego patronem był św. Łazarz, zarządzany był przez mianowanych przez magistrat poznański prowizorów, zwanych też ekonomami lub opiekunami. W końcu XIX w. powstały pierwsze zakłady przemysłowe, uruchomiono fabrykę maszyn rolnych (przy ul. Kolejowej) i elektrownię (przy ul. Sczanieckiej). Łazarz w granice Poznania został włączony w kwietniu 1900 roku wraz z Wildą, Górczynem oraz Jeżycami, stając się terenem intensywnego budownictwa[4].
W pierwszych latach XX w. powstała m.in. zabudowa ulic w okolicy ul. Matejki, o bogatych formach eklektycznych oraz w okolicy ul. Małeckiego, o nieco skromniejszych formach. Już wtedy Łazarz zaczął dzielić się wyraźnie na dwie części: wschodnią (dolny) i zachodnią (górny). Do dziś osią przedzielającą zabudowania jest ulica Głogowska. We wschodniej części oprócz kamienic przeważały skromne domostwa kolejarzy, zbudowane nieco na południe, wzdłuż torów kolejowych oraz ulic Kolejowej i Łukaszewicza.
W styczniu i lutym 1945 Łazarz (wraz z Wildą) był pierwszą dzielnicą Poznania, z której wyparto Niemców. Stosunkowo niewielkie zniszczenia substancji budowlanej sprawiły, że w tych miesiącach stał się administracyjnym centrum Poznania[5]. Urząd Wojewódzki znajdował się w budynku Gimnazjum im. Adama Mickiewicza, Urząd Miejski, siedziba PPR i Milicji Proletariackiej[6] przy ul. Matejki róg Wyspiańskiego, a PPS przy Spokojnej 24 (potem Kniewskiego, obecnie Limanowskiego). Na terenie Johow-Gelände i okolic rozlokowały się ponadto inne instytucje i wydziały służb miejskich[7]. Na Rynku Łazarskim 2 lutego 1945 poznańscy komuniści pod wodzą Franciszka Danielaka zorganizowali pierwsze wiece mieszkańców, mające na celu agitację polityczną[8].
W latach 1954–1990 Łazarz należał do administracyjnej dzielnicy Grunwald, od roku 1996 znajduje się w granicach Osiedla Św. Łazarz[9].
W 1987 roku zorganizowano pierwsze Dni Łazarza; od 1991 r. stały się dorocznym świętem mieszkańców dzielnicy i odbywają się na przełomie maja i czerwca[10].
Ważniejsze ulice i obiekty architektoniczne
edytuj- Rynek Łazarski
- ulica Ryszarda Berwińskiego
- ulica Edmunda Calliera
- ulica Gąsiorowskich
- ulica Głogowska
- ulica Graniczna
- ulica Kanałowa
- ulica Kolejowa
- ulica Stanisława Karwowskiego
- ulica Juliusza Kossaka
- ulica Antoniego Małeckiego
- ulica Jana Matejki
- ulica Marcelego Mottego
- ulica Józefa Łukaszewicza
- ulica Henryka Siemiradzkiego
- ulica Józefa Strusia
- Skwer Kazimierza Nowaka (Lejek Łazarski)
- Palmiarnia Poznańska
- Hala „Arena”
- Muzeum Piwa
- Zespół klasztorny Karmelitanek Bosych
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej
- Kościół św. Anny
- Meczet przy ulicy Adama Biedrzyckiego
- domy urzędnicze na Łazarzu
- Osiedle im. Józefa Chociszewskiego-Kazimierza Jarochowskiego
- Osiedle Johow-Gelände
- zespół mieszkalny przy ul. Stanisława Karwowskiego
- szkoła przy ul. Kazimierza Jarochowskiego 1
- szkoła przy ul. Józefa Łukaszewicza 9/13
- szkoła przy ul. Ryszarda Berwińskiego
- willa Paula Steinbacha
- willa Paula Ueckera (rozgłośnia Radia Poznań)
- kamienica Margarety Grüder
- sołtysówka Adama Jeskego
- kamienica Suwalskich
- Biurowiec Skalar Office Center
Wspólnoty religijne
edytujObszar Łazarza obejmuje trzy parafie i kościoły rzymskokatolickie:
- parafia pw. Chrystusa Sługi
- parafia pw. Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu
- parafia pw. św. Anny w Poznaniu
W dzielnicy Łazarz występuje również jedyny w Poznaniu ośrodek islamu z meczetem
Restauracje
edytujW dzielnicy działa kilka restauracji:
Handel
edytujZnaczną część dzielnicy Łazarz stanowi sektor handlowy. W dzielnicy funkcjonuje wiele sklepów i placówek związanych z handlem.
M.in:
- Yeto Sp. z o.o. – sklep i serwis komputerowy
- Shop Dent – sklep z artykułami do higieny jamy ustnej
- GEKOTA – sklep zoologiczny
- JJCosmetics – hurtownia kosmetyczna
- Mitronik – hurtownia teleinformatyczna
- Lech-Pol – sklep z kosmetykami naturalnymi
- Akpol Baby – sklep z artykułami dla niemowląt
- Afla - hurtownia BHP
- Foto-Etui – hurtownia artykułów fotograficznych
- hurtownia farb i materiałów samoprzylepnych
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 157 [dostęp 2010-09-20] .
- ↑ System Informacji Miejskiej – Mapa Jednostek Obszarowych. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu. [dostęp 2017-10-22].
- ↑ Park Wilsona – Rozbierali kiosk, znaleźli schron. [dostęp 2015-08-21].
- ↑ Osiedle Łazarz, Historia Łazarza [online], lazarz.pl [dostęp 2024-10-03] .
- ↑ Wiktoria Hetmańska, W partyjnej kuźni przy ulicy Matejki, w: red. Tadeusz Świtała, Trud pierwszych dni. Poznań 1945. Wspomnienia Poznaniaków, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 78, ISBN 83-232-0322-9.
- ↑ Adam Glapa, Wśród ludzi z czerwoną opaską, w: Trud pierwszych dni. Poznań 1945. Wspomnienia Poznaniaków, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 57, ISBN 83-232-0322-9.
- ↑ Bolesław Pleśniarski, W budynku dawnego gimnazjum przy ulicy Focha, W: red. Tadeusz Świtała, Trud pierwszych dni. Poznań 1945. Wspomnienia Poznaniaków, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 240–241, ISBN 83-232-0322-9.
- ↑ Tadeusz Świtała, przedmowa do: red. Tadeusz Świtała, Trud pierwszych dni. Poznań 1945. Wspomnienia Poznaniaków, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1970, s. 22, ISBN 83-232-0322-9.
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej Poznania nr XXXV/234/II/96 z dnia 1996-03-19. bip.poznan.pl. [dostęp 2015-08-21].
- ↑ Dni Łazarza. Lazarz.pl, poznański portal dzielnicowy. [dostęp 2015-08-21].
- ↑ Dżungla Cafe [online], www.facebook.com [dostęp 2021-03-07] (pol.).
- ↑ Rusztowanie grill-bistro [online], Facebook [dostęp 2021-03-07] (pol.).
- ↑ Na Łazarskim Cieście [online], nalazarskimciescie.online [dostęp 2021-03-07] .
Bibliografia
edytuj- Atlas architektury Poznania, pod red. Janusza Pazdera, Poznań, Wyd. Miejskie, 2008, ISBN 978-83-7503-058-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- LAZARZ.PL – łazarski portal internetowy
- Osiedle „Łazarz” SM Grunwald
- Trzy Oblicza Łazarza
- Święty Łazarz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 700 .