Wikipedia

Flora Polska

Ten artykuł dotyczy serii wydawniczej. Zobacz też: Flora roślin naczyniowych Polski – wykaz gatunków.

Flora Polska to zbiorcza nazwa serii wydawniczych, będących florami, czyli kluczami do oznaczania i szczegółowymi opisami roślin w sensie nomenklatorycznym rozmaicie definiowanego terytorium polskiego.

Ogólny przegląd

edytuj

Nazwa Flora Polska bez dodatkowych wyjaśnień odnosi się do flory roślin naczyniowych, opublikowanej w czternastu tomach w latach 1919–1980 (dodatkowy tom z indeksami wydano w 1995)[1]. Ponadto istnieje seria Flora Polska – Rośliny zarodnikowe, obejmująca inne grupy, uważane niegdyś za rośliny i z tego powodu podlegające regułom opisu, zawartych w Międzynarodowym Kodeksie Nomenklatury glonów, grzybów i roślin, dawniej (do 2011) zwanym Międzynarodowym Kodeksem Nomenklatury Botanicznej (glony, śluzowce, grzyby, porosty, mszaki). Nowym wydaniem Flory Polskiej (roślin naczyniowych) jest Flora Polski. Wydawnictwem uzupełniającym Florę Polską jest Atlas Flory Polskiej.

Terytorium Polski obejmują również w całości lub częściowo inne flory o zasięgu kontynentalnym, regionalnym lub lokalnym. Ponadto istnieją klucze do oznaczania roślin Polski, różniące się od flor brakiem lub bardzo dużym skróceniem części opisowej.

Znaczna część tomów Flory Polskiej obejmuje obszar większy od terytorium Polski (przed 1939 na zachód i wschód od ówczesnych granic, po 1945 na wschód od obecnych granic), stąd w tytułach pojawia się często sformułowanie "i ziem ościennych"[1].

Flora Polska

edytuj

Ogólne wiadomości o serii wydawniczej

edytuj

Realizację projektu wydania flory roślin naczyniowych obejmującej terytorium Polski rozpoczęła w r. 1900 Komisja Fizjograficzna Akademii Umiejętności. Redaktorami tego wydawnictwa mieli być kolejno Franciszek Błoński, Franciszek Kamieński i Józef Paczoski. Po rezygnacji tego ostatniego pracy podjął się Marian Raciborski, po którego śmierci zaawansowany już pierwszy tom doprowadził do druku Władysław Szafer[2]. Redaktorami tomów II–IX byli Władysław Szafer i Bogumił Pawłowski, tomów X–XI – Bogumił Pawłowski, XII–XIII – Bogumił Pawłowski i Adam Jasiewicz, a tomu XIV, który wówczas postrzegano jako zamykający dzieło – Adam Jasiewicz. Tom XV, obejmujący historię całego projektu oraz indeksy do Flory Polskiej i Flory Polski ukazał się pod redakcją Zbigniewa Mirka. Całość serii wydawniczej jest w języku polskim (diagnozy nowych taksonów po łacinie)[1].

Gatunki we wszystkich tomach mają numerację ciągłą, która na końcu tomu XIV doszła do numeru 3095 (Hieracium euchaetium)[3].

Przegląd tomów

edytuj

W obrębie Flory Polskiej wydano następujące tomy:

Kolejność rodzin w całej Florze odpowiada rozpowszechnionemu w momencie rozpoczęcia prac nad dziełem systemowi Englera.

Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych

edytuj

Według stanu na rok 1960 komitet redakcyjny tej serii stanowili: Zygmunt Czubiński, Józef Kochman, Helena Krzemieniewska, Józef Motyka, Irena Rejment-Grochowska, Alina Skirgiełło, Karol Starmach i Bronisław Szafran[16]. W obrębie tej serii wydawniczej (starsze tomy zawierają nadtytuł Flora Polska, natomiast niektóre nowsze – Flora Polski) opublikowano następujące flory[17]:

  • glony: jeden tom dotyczący Œdogoniales (seria nieukończona)[18];
  • śluzowce: jeden tom (całość) autorstwa Heleny Krzemieniewskiej[16];
  • grzyby: 27 tomów różnych autorów, wydanych w latach 1960[19]–1999[20];
  • porosty: siedem tomów autorstwa Józefa Motyki[21] i Janusza Nowaka (seria nieukończona)[22];
  • mszaki: wątrobowce (jeden tom autorstwa Ireny Rejment-Grochowskiej; nieukończone)[23]; mchy (dwa tomy autorstwa Bronisława Szafrana; całość)[24][25].

Wszystkie powyższe tomy wydano w języku polskim.

Inne związane wydawnictwa

edytuj

Flora Polski

edytuj

Założeniem serii wydawniczej było ponowne opracowanie grup roślin naczyniowych uwzględnionych w pierwszych pięciu tomach Flory Polskiej, wydanych przed 1939. Flora Polski dotyczy terytorium Polski w granicach ukształtowanych po 1945[26]. W obrębie tej serii wydano trzy tomy:

  • tom III, odpowiadający zakresem tomowi drugiemu pierwszego wydania (1992)[27];
  • tom IV, odpowiadający zakresem tomowi trzeciemu pierwszego wydania (1985)[26];
  • tom V: rodzaj róża (Rosa) opracowany przez Jerzego Zielińskiego (1987)[28].

Tomy wydane są w całości w języku polskim.

Atlas Flory Polskiej

edytuj

Założeniem wydawnictwa jest ilustrowanie kolejnych tomów Flory Polskiej[27], a numeracja gatunków jest taka sama we Florze i w Atlasie. Pełny tytuł serii do 1936 brzmiał Atlas flory polskiej – Florae polonicae Iconographia, a od 1954: Atlas flory polskiej i ziem ościennych – Florae polonicae terrarumque adiacentium Iconographia. Kolejnymi redaktorami byli Stanisław Kulczyński i Józef Mądalski. Ogółem w latach 1930–1990 ukazało się 36 zeszytów[29][30]. Wydawnictwo jest w całości dwujęzyczne (tekst polski i łaciński w dwóch kolumnach).

Inne flory i klucze do oznaczania obejmujące terytorium Polski

edytuj
  • Terytorium Polski obejmuje Flora Europaea – standardowa flora kontynentu europejskiego[31]. Około połowy terytorium Polski obejmuje Illustrierte Flora von Miiteleuropa – standardowa flora niemieckojęzyczna Europy Środkowej (Niemcy i Austria w granicach sprzed 1914)[32].
  • Pierwszymi florami, odnoszącymi się w części do obecnego terytorium Polski, były Opisanie roslin w prowincyi W. X. L. naturalnie rosnących według układu Linneusza Stanisława Bonifacego Jundziłła (1791)[33] oraz Primitiae florae Galiciae Austriacae utriusque Willibalda Bessera (1809). Florę Królestwa Polskiego opublikował Jakub Waga (1847, 1848)[34]. Galicję obejmował Krytyczny przegląd roślinności Galicji – Conspectus florae Galiciae criticus[35] Hugona Zapałowicza. Istnieją również flory Śląska[36] i Pomorza[37], a także opracowania mniejszych obszarów, na przykład Tatr[38]; listę flor odnoszących się do terytorium Polski podaje we wstępie do Klucza swojego autorstwa Lucjan Rutkowski[39].
  • W odniesieniu do innych grup podlegających pod Międzynarodowy Kodeks Nomenklatury glonów, grzybów i roślin można wymienić następujące flory: Flora słodkowodna Polski pod redakcją Karola Starmacha[40], Flora Zatoki Gdańskiej i wód przyległych (Bałtyk Południowy) pod redakcją Marcina Plińskiego[41][42] oraz Mała Flora Grzybów pod redakcją Stanisława Domańskiego[43].
  • Często używanym kluczem do oznaczania roślin naczyniowych były Rośliny polskie autorstwa Władysława Szafera, Stanisława Kulczyńskiego i Bogumiła Pawłowskiego[44]. Wielokrotnie wznawiany Przewodnik[45] Józefa Rostafińskiego obejmuje mniej gatunków[46]. Istnieje też Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej Lucjana Rutkowskiego[39]. Klucz do oznaczania planktonu słodkowodnego opracował Karol Starmach[47].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d Z. Mirek (red.), Flora Polski – Rośliny naczyniowe. Tom XV, Kraków: Instytut Botaniki, Polska Akademia Nauk, 1995, s. 262, ISBN 83-85444-42-4.
  2. ↑ a b M. Raciborski, W. Szafer (red.), Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom I: Paprotniki, iglaste i jednoliścienne, Kraków: Nakładem Akademji Umiejętności, 1919, s. 427.
  3. ↑ a b Adam Jasiewicz (red.), Flora polska: rośliny naczyniowe polski i ziem ościennych. Cz. 9 Cz. 5: Dwuliścienne Zrosłopłatkowe / pod. red. Adam Jasiewicz, Wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wyd. Naukowe, 1980, ISBN 978-83-01-01923-5 [dostęp 2023-05-19].
  4. ↑ J. Jentys-Szaferowa i inni, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom II. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Jednookwiatowe, W. Szafer (red.), Kraków: Nakładem Akademii Umiejętności, 1921, s. 253.
  5. ↑ S. Kulczyński, J. Paczoski, B. Pawłowski, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom III. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe, Część I, W. Szafer (red.), Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1927, s. 196.
  6. ↑ W. Kulesza, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom IV. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe. Rodzaj: Rubus L., Malina, W. Szafer (red.), Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1930, s. 177.
  7. ↑ W. Szafer, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom V. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe. Rodzaj: Rosa L., Róża, Kraków: Nakładem Polskiej Akademji Umiejętności, 1935, s. 51.
  8. ↑ J. Zabłocki, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VI. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe. Rodzina: Violaceae, Fiołkowate, W. Szafer (red.), Kraków: Nakładem Polskiej Akademii Umiejętności, 1947, s. 70.
  9. ↑ R. Kobendza i inni, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VII. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe, Część V, W. Szafer, B. Pawłowski (red.), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1955, s. 302.
  10. ↑ W. Szafer, B. Pawłowski (red.), Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom VIII. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe, Część V, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959, s. 428.
  11. ↑ M. Koczwara, Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom IX. Dwuliścienne. Wolnopłatkowe: Dwuokwiatowe. Część VII, W. Szafer, B. Pawłowski (red.), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 137.
  12. ↑ B. Pawłowski (red.), Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom X. Dwuliścienne, część VIII. Zrosłopłatkowe, część I, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963, s. 401.
  13. ↑ B. Pawłowski (red.), Flora Polska – Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom XI. Dwuliścienne, część IX. Zrosłopłatkowe, część II, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967, s. 371.
  14. ↑ B. Pawłowski, A. Jasiewicz (red.), Flora Polska – naczyniowe zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Tom XII. Dwuliścienne. Zrosłopłatkowe, część III, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 416.
  15. ↑ B. Pawłowski, A. Jasiewicz (red.), Flora Polska – naczyniowe zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Tom XII. Dwuliścienne. Zrosłopłatkowe, część IV, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 201.
  16. ↑ a b H. Krzemieniewska, Śluzowce Polski na tle flory śluzowców europejskich, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 313.
  17. ↑ Wstęp, [w:] Barbara (1953-) Godzik, Barbara (1953-) Godzik, Historia badań i rozwoju Instytutu Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk (1953-2012), 2013 [dostęp 2023-05-19].
  18. ↑ T. Mrozińska, Flora Polski. Zielenice (Chlorophyta): Edogoniowce (Oedogoniales), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 313, ISBN 83-01-05250-3.
  19. ↑ A. Skirgiełło, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Grzyby (Fungi). Podstawczaki (Basidiomycetes): Borowikowe (Boletales)., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 130.
  20. ↑ A. Skirgiełło, Flora Polski. Grzyby (Mycota), tom XXVII. Podstawczaki (Basidiomycetes): Łuskowcowate (Pluteaceae), Kraków 1999, s. 79, ISBN 83-85444-66-1.
  21. ↑ J. Motyka, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Porosty (Lichenes) Tom V, część 2, Warszawa 1962.
  22. ↑ J. Nowak, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Porosty (Lichenes). Tom VI, część 2: Buelliaceae (Physciaceae sensu lato)., Kraków: Drukarnia Kolejowa, 1998, s. 236, ISBN 83-85444-62-9.
  23. ↑ I. Rejment-Grochowska, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Wątrobowce (Hepaticae), tom I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966, s. 257.
  24. ↑ B. Szafran, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Mchy (Musci), tom I., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957, s. 448.
  25. ↑ B. Szafran, Flora Polska – Rośliny zarodnikowe Polski i ziem ościennych. Mchy (Musci), tom II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961, s. 405.
  26. ↑ a b A. Jasiewicz (red.), Flora Polski – Rośliny naczyniowe, wydanie II. Tom IV, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 306, ISBN 83-01-05853-6.
  27. ↑ a b A. Jasiewicz (red.), Flora Polski – Rośliny naczyniowe. Tom III: Dwuliścienne: Wolnopłatkowe – Jednookwiatowe, Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 1992, s. 331, ISBN 83-85444-06-8.
  28. ↑ J. Zieliński, Flora Polski – Rośliny naczyniowe. Tom V: Rodzaj Róża - Rosa L., Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 48, ISBN 83-01-07616-X.
  29. ↑ Józef Mądalski, Atlas flory polskiej i ziem ościennych =, 1954 [dostęp 2023-05-19] (pol. • łac.).
  30. ↑ E. Skwirzyńska, Atlas flory polskiej i ziem ościennych – Florae polonicae terrarumque adiacentium Iconographia. Tom II, zeszyt 5: Liliaceae (pars 3), Amaryllidaceae, Iridaceae, J. Mądalski (red.), Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, PAN, 1990, s. 53, ISBN 83-01-08658-0 (pol. • łac.).
  31. ↑ Thomas G. Tutin (red.), Flora Europaea. vol. 5: Alismataceae to Orchidaceae (Monocotyledones) / ed. by T. G. Tutin, wyd. 1. paperback print, Cambridge: Cambridge University Press, 2010, ISBN 978-0-521-20108-7 [dostęp 2023-05-19].
  32. ↑ WEISSDORN-VERLAG [online], www.hegi-flora.de [dostęp 2023-05-19].
  33. ↑ Stanisław Bonifacy (1761-1847) Jundziłł, Opisanie Roslin W Prowincyi W. X. L. Naturalnie Rosnących Według Układu Linneusza […], „Zakład Narodowy im. Ossolińskich”, 1791 [dostęp 2023-05-19].
  34. ↑ Jakub Ignacy (1800-1872) Waga, Jakub Ignacy (1800-1872) Waga, Flora Polska jawnokwiatowych rodzajów czyli botaniczne opisy tak dzikich jako i hodowanych pod otwartém niebem jawnokwaiatowych Królestwa Polskiego roślin uporządkowane według zasad sztucznego układu a poprzedzone ogólném wyobrażeniem o znaczniejszych przyrodzonych pokrewieństwach roślinnego królestwa. T. 1, 1847 [dostęp 2023-05-19].
  35. ↑ Beata Paszko i inni, Zapałowicz’s Conspectus florae Galiciae criticus: Clarification of publication dates for nomenclatural purposes and bibliographic notes, „PhytoKeys”, 155, 2020, s. 53–85, DOI: 10.3897/phytokeys.155.51072, ISSN 1314-2003 [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  36. ↑ Friedrich (1803-1868) Wimmer, Flora von Schlesien. Handbuch zur Bestimmung und Kenntniss der pfanerogamischen Gewächse dieser Provinz, nebst einer gedrängten Einleitung in die Pfalazenkunde, „25875 II”, 1832 [dostęp 2023-05-19].
  37. ↑ H. Steffen i inni, Flora von Ost- und Westpreussen herausgegeben vom Preussischen Botanischen Verein zu Königsberg (Pr)., Kommissionsverlag Gräfe und Unzer, 1898–1940 [dostęp 2023-05-19].
  38. ↑ B. Pawłowski, Flora Tatr. Rośliny naczyniowe. Tom I. Część ogólna – klucze do oznaczania. Część opisowa: Paprotniki; Nagozalążkowe; Dwuliścienne: Wolnopłatkowe, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1956, s. 672.
  39. ↑ a b Lucjan Rutkowski, Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, Wydanie drugie poprawione i unowocześnione, [7. dodruk], Warszawa: Wadawnicto Naukowe PWS SA, 2015, ISBN 978-83-01-14342-8 [dostęp 2023-05-19].
  40. ↑ Smithsonian Institution, Flora słodkowodna Polski. Redaktor Karol Starmach [online], Smithsonian Institution [dostęp 2023-05-19] (ang.).
  41. ↑ M. Pliński, K. Wołowski, Flora Zatoki Gdańskiej i wód przyległych (Bałtyk Południowy) 2: Eugleniny – Euglenophyta (Euglenoids), with the English key for the identification to the genus, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2008, s. 71, ISBN 978-83-7326-529-5 (pol. • ang.).
  42. ↑ Publikacje [online], plinski.pl [dostęp 2023-05-19].
  43. ↑ W. Wojewoda, Życie i dzieło profesora Stanisława Domańskiego (1916–1933), „Wiadomości Botaniczne”, 41 (1), 1997, s. 39–47.
  44. ↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski, Rośliny polskie. Opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Dla użytku florystów, uczniów szkół wyższych i średnich, rolników, leśników, farmaceutów i innych miłośników przyrody, Lwów–Warszawa: Książnica-Atlas, 1924, XXXII+736.
  45. ↑ Józef (1850-1928) Rostafiński, Józef (1850-1928) Rostafiński, Przewodnik do oznaczania roślin w Polsce dziko rosnących. Z. 1-2, „IBD PAN, call no. 19241”, 1923 [dostęp 2023-05-19].
  46. ↑ J. Rostafiński, O. Seidl, Przewodnik do oznaczania roślin, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1979, s. 441.
  47. ↑ K. Starmach, Plankton roślinny wód słodkich. Metody badania i klucze do oznaczania gatunków występujących w wodach Europy Srodkowej, Warszawa–Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1989, s. 496, ISBN 83-01-09190-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Flora_Polska&oldid=72245053”