Franciszka Wilczkowiakowa
Franciszka Wilczkowiakowa z domu Dembska (ur. 4 października 1880 w Bielewie, zm. 8 marca 1963 w Poznaniu) – polska działaczka społeczna i polityczna, jedna z ośmiu pierwszych kobiet zasiadających w polskim parlamencie[1], poseł na Sejm Ustawodawczy (1919-1922) z ramienia Narodowej Partii Robotniczej.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Poseł na Sejm Ustawodawczy 1919–1922 | |
| Okres |
od 1919 |
| Przynależność polityczna | |
Życiorys edytuj
Urodziła się jako Franciszka Dembska 4 października 1880 w Bielewie koło Kościana[2], jej ojciec robotnik rolny był niepiśmienny[3]. W latach przed I wojną światową była działaczką polonijną w Wanne, przedmieściu Tybingi[2]. Prowadziła tam m.in. księgarnię z polskimi książkami, działała również na rzecz edukacji polskiej diaspory mieszkającej w zachodnich Niemczech[2].
W czasie wojny wraz z wieloma innymi działaczami z zachodnich Niemiec włączyła się w działalność Naczelnej Rady Ludowej[4]. W jej ramach w grudniu 1918 roku została deputowaną do obradującego w Poznaniu Sejmu Dzielnicowego[4]. Następnie w czerwcu 1919 wystartowała w wyborach uzupełniających dla b. prowincji poznańskiej z ramienia Narodowej Partii Robotniczej startującej ze wspólnej endeckiej listy pod nazwą Zjednoczenie Stronnictw Narodowych. Wilczkowiakowa uzyskała w wyborach mandat poselski i weszła w skład Komisji Opieki Społecznej[5]. Była jedną z ośmiu kobiet w parlamencie i jedną z trzech wybraną w wyborach uzupełniających[3].
W drugiej połowie 1920 roku wraz z m.in. Hermanem Liebermanem, Stanisławem Płochą, Janem Woźnickim i Wawrzyńcem Tomaszewskim weszła również w skład Komisji Konstytucyjnej na jedno z miejsc opuszczonych przez ministrów w rządzie Wincentego Witosa[6]. Jej wujem był poseł Franciszek Mańkowski[3].
Od 1902 r. jej mężem był Michał Wilczkowiak, z którym miała syna Antoniego – pozostałe rodzeństwo zmarło w niemowlęctwie. W latach 1920. wraz z mężem, pracownikiem browaru, zbudowała dom w Poznaniu. Po zakończeniu kadencji poselskiej Wiczkowiakowa umieściła w nim redakcję „Głosu Kobiety”, miesięcznika który redagowała[3].
Podczas swojej kariery poselskiej upominała się m.in. o los najuboższych warstw społeczeństwa Pomorza w pierwszych miesiącach po przejęciu tych terenów przez Polskę[7]. Zwracała uwagę m.in. na nieodpowiedzialność i nadużycia nowej polskiej administracji[7]. W archiwach sejmowych zachował się m.in. stenogram jej, nagrodzonego brawami, przemówienia w tej sprawie na 161. posiedzeniu Sejmu[8].
Przed kolejnymi wyborami uzupełniającymi, tym razem na Pomorzu w 1920, aktywnie agitowała na rzecz swojej partii, m.in. w Toruniu, gdzie jedno z jej przemówień spowodowało wszczęcie przeciwko niej przez lokalną prokuraturę śledztwa z powodu rzekomego pomówienia znanego w lokalnym środowisku księdza. Śledztwo zostało jednak umorzone przez Sejm z powodu przysługującego jej immunitetu poselskiego[9]. W kolejnych wyborach w roku 1922 bez powodzenia ubiegała się o reelekcję[10].
Zmarła 8 marca 1963 w Poznaniu. Została pochowana 11 marca 1963 na cmentarzu Miłostowo w Poznaniu[11] (pole 8, kwatera 26, rząd 5, miejsce 4).
Przypisy edytuj
- ↑ Małgorzata Fuszara, Kobiety w polityce, Trio, 2006, s. 87, ISBN 978-83-7436-065-4 (pol.).
- ↑ a b c Krzysztof Stryjkowski, Skutki obecności Armii Czerwonej w Wielkopolsce pod koniecwojny i w pierwszych latach powojennych, „Kronika Wielkopolski”, 2008, s. 35–59, ISSN 0137-3102 [dostęp 2016-03-13].
- ↑ a b c d Olga Wiechnik, Tajemnicza posłanka Franciszka Wilczkowiakowa. Jej fotografii nie było w żadnym podręczniku, słowniku i muzeum [online], wyborcza.pl, 24 kwietnia 2019 [dostęp 2019-04-24] (pol.).
- ↑ a b Jerzy Kozłowski, Wychodźstwo polskie w Niemczech i jego udział w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919, „Przegląd Zachodni”, 5/6, R. 44; W 70. rocznicę Powstania Wielkopolskiego i Odzyskania Niepodległości, Instytut Zachodni., 1988, s. 50 (pol.).
- ↑ Tomasz Kowalik, Baby na Wiejskiej, „Sprawy Nauki: Biuletyn Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego”, 2004 (12), Warszawa, 22 grudnia 2004.
- ↑ Marian Kallas (red.), Konstytucje Polski: studia monograficzne z dziejów polskiego konstytucjonalizmu: praca zbiorowa. T. 2, Z Prac Zespołu Konstytucjonalizmu Polskiego XVIII-XX wieku Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 50, ISBN 83-01-08350-6.
- ↑ a b Jerzy Borzyszkowski, Przemysław Hauser (red.), Sejm Rzeczypospolitej o Pomorzu w 1920 roku: sprawozdanie Komisji Pomorskiej, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Oddział Miejski w Gdańsku, 1985, s. 15, ISBN 83-85011-13-7 (pol.).
- ↑ Franciszka Wilczkowiakowa, Sprawozdanie stenograficzne ze 161. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z dnia 9 lipca 1920, 9 lipca 1920, CLXI/12.
- ↑ Biblioteka Sejmowa (autor korporatywny), Wniosek nagły posłów Klubu N. P. R. w sprawie zawieszenia postępowania karnego wszczętego przed sądem okręgowym w Toruniu przeciwko posłowi Wilczkowiakowej, 25 listopada 1920.
- ↑ Mariola Kondracka, Aktywność parlamentarna posłanek i senatorek Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1927, [w:] Agnieszka Janiak-Jasińska, Katarzyna Sierakowska, Andrzej Szwarc (red.), Działaczki społeczne, feministki, obywatelki. Samoorganizowanie się kobiet po 1918 roku (na tle porównawczym), tom II, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7543-101-8, s. 50-52, 55, 56, 68, 72.
- ↑ Franciszka Wilczkowiak - miejsce pochówku [dostęp z dnia: 2016-04-03]
Linki zewnętrzne edytuj
- Franciszka Wilczkowiakowa, Posłanki Wilczkowiakowej aktualne żale, Joanna Senyszyn (red.), „Blog Joanny Senyszyn”, 22 kwietnia 2009 [dostęp 2016-03-13].