Góry Połabskie (czes.: Děčínská vrchovina, niem.: Elbsandsteingebirge) – pasmo górskie w Czechach i Niemczech, będące częścią Wyżyny Rudawskiej.

Góry Połabskie
Ilustracja
Affensteine
Megaregion

Pozaalpejska Europa Środkowa

Prowincja

Masyw Czeski

Podprowincja

Kraina Rudaw (Krušnohorská subprovincie)

Makroregion

Wyżyna Rudawska (Krušnohorská hornatina)

Mezoregion

Góry Połabskie (Děčínská vrchovina)

Mikroregion(y)

Děčínské stěny, Tiské stěny, Sněžnická hornatina, Růžovská hornatina, Jetřichovické stěny, Szwajcaria Saksońska

Góry Połabskie w okolicy wzniesienia Lilienstein
Góry Połabskie w okolicy Děčína

Położenie

edytuj

Góry Połabskie położone są w północno-zachodnich Czechach (kraj ustecki) i południowo-wschodnich Niemczech (Saksonia). Rozciągają się między Rudawami na zachodzie i Górami Łużyckimi na wschodzie oraz Czeskim Średniogórzem na południu, aż poza granicę z Niemcami na północy, gdzie swym zasięgiem obejmuje Saską Szwajcarię.

Charakterystyka

edytuj

Góry Połabskie z geomorfologicznego punktu widzenia stanowią część Wyżyny Rudawskiej. Specyficzną cechą gór są liczne skupiska form skalnych: pionowe ściany, baszty, iglice, wąwozy, szczeliny, głębokie doliny, kaniony, skalne miasta i wąskie tarasy skalne, oraz bazaltowe wzniesienia w kształcie stożków o wyspowym charakterze, położone na rozległej płycie zbudowanej ze skał osadowych: piaskowców i margli, w której sieć dolin rzecznych utworzyła system odrębnych masywów o charakterystycznym krajobrazie dla gór płytowych. Powierzchnia regionu w przeszłości praktycznie nie była zasiedlona, w związku z czym obecnie bioregion w większości pokrywa las. Lasy tworzy kultura drzew iglastych, są to w większości suche bory sosnowe na skałach. Mniejszą część zajmują tereny bezleśne, gdzie "pierwotne" łąki i pastwiska mają wyrównany poziom z wprowadzoną agrocenozą.

Podział

edytuj

Pod względem krajobrazowym na obszarze Gór Połabskich wydziela się:

Rozwój budowy geologicznej

edytuj

Skały tworzące Góry Połabskie powstały około 100 mln lat temu. W mezozoiku, w późnej kredzie, kiedy wody morskie pokrywały ten teren, osadziły się osady piaszczyste, podrzędnie ilaste i ilasto-węglanowe, o grubości kilkuset metrów.

Po ustąpieniu morza, w wyniku procesów diagenetycznych, nagromadzone osady przekształciły się w skały osadowe: piaskowce oraz margle (skały ilasto-wapienne). Kilkadziesiąt milionów lat później, wskutek działalności wulkanicznej na sąsiednim Czeskim Średniogórzu, warstwy piaskowca zostały zaburzone przez załamania i spękania. W wielu miejscach nastąpiło przełamanie pierwotnie jednolitej płyty piaskowcowej na kry, które następnie zostały przebite przez kominy wulkaniczne. W niektórych miejscach lawy wypłynęły na powierzchnię ziemi, gdzie indziej zastygły w obrębie piaskowców, pod ziemią, w formie neków.

Przez następne miliony lat rzeźba krajobrazu była kształtowana przez siły erozyjne. W wyniku tych procesów, ponieważ szybciej ulegały zniszczeniu skały osadowe niż bardziej odporne bazalty, na powierzchni płyty powstały odosobnione stożkowe wzniesienia. W wyniku procesów erozyjnych istniejące w płycie piaskowca pęknięcia zostały stopniowo coraz bardziej poszerzane i przekształciły się w rozległe szczeliny i wąwozy oddzielające samotnie stojące wieże oraz przeróżne formy skalne.

Krajobraz

edytuj
 
Góry Połabskie, krajobraz po niemieckiej stronie – widok z Liliensteinu

Góry Połabskie przedstawiają krajobraz niskich gór, z niezwykle różnorodną rzeźbą terenu. Powierzchnia jest pofałdowana z niewielkimi wzniesieniami. Występują tu niewielkie doliny i głębokie kaniony. Rzeźbę masywu kształtują wyniesione szczyty o wyraźnych stożkowych kształtach, powstałych w wyniku wzmożonej działalności wulkanicznej. Najwyższe wzniesienia nie przekraczają 750 metrów n.p.m. Wzniesienia mimo niewielkich wysokości mają strome zbocza. Krajobrazowo jest to teren bardzo urozmaicony o znacznych kontrastach, obok zurbanizowanych dolin wyrastają strome, zalesione wzniesienia oraz pionowe piaskowcowe ściany skalne. Większość obszaru, w których położone są wzniesienia, zajmują lasy. Krajobraz częściowo przeobrażony, o znacznie zurbanizowanych obrzeżach. Pierwotny charakter krajobrazu w większości został zachowany.

Roślinność

edytuj

Rośnie tu cenna i niezwykła roślinność na niewielkich powierzchniach na małych wysokościach nad poziomem morza występują gatunki roślin zimnolubnych, a na wyżej położonych skałach wystających ponad las, występują podgórskie i górskie rośliny ciepłolubne. Resztki pierwotnego drzewostanu zachowały się na niedostępnych skałach oraz na szczytach niektórych wzniesień stożkowych pochodzenia wulkanicznego.

Góry Połabskie należą do zlewiska Morza Północnego, położone są w dorzeczu Łaby. Największą rzeką jest Łaba, zbierająca wraz ze swoimi dopływami wody z obszaru gór.

Ważniejsze wzniesienia

edytuj

Ochrona Przyrody

edytuj

Na obszarze Gór Połabskich w celu ochrony przyrody utworzono:

Parki narodowe

Obszar chronionego krajobrazu

Rezerwaty przyrody

  • NPR Růžák – stożkowe wzniesienie pochodzenia wulkanicznego z lasem mieszanym i ciepłolubną roślinnością.
  • PR Arba – mokradła z roślinnością wilgociolubną.
  • PR Babylon – skalne labirynty z sosnowym drzewostanem. Jest to miejsce o dużej wartości geomorfologicznej.
  • PR Čabel – z lasem i roślinnością kwitnącą typową dla tego zespołu.
  • PR Pavlínino údolídolina rzeczna o dużej wartości geomorfologicznej.
  • PR Ponova louka – z buczyną i ciepłolubną roślinnością.
  • PR Stará Oleška – obejmujący część stawu z wilgociolubną roślinnością i przybrzeżną roślinnością rosnącą na podmokłej łące.
  • PR Pekelský důl – wielka kwiecista łąka ze storczykami kukułka (stoplamek szerokolistny).
  • PR Za pilou – łąka z dużą ilością flory wodnej.
  • PR Pod lesem – wielka kwiecista łąka z roślinnością fauną wodną. Występuje tam storczyk kukułka (stoplamek szerokolistny).

pomniki przyrody

Atrakcyjne miejsca

edytuj