Kukułka szerokolistna
Kukułka szerokolistna, stoplamek szerokolistny (Dactylorhiza majalis) – gatunek byliny należący do rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Inne nazwy zwyczajowe: stoplamek szerokolistny, storczyk szerokolistny. Występuje w Europie i Azji na obszarach o klimacie suboceanicznym, od niżu po położenia górskie. W Polsce roślina pospolita (ostatnio coraz rzadsza).
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
kukułka szerokolistna | ||
Nazwa systematyczna | |||
Dactylorhiza majalis (Rchb.) P.F. Hunt & Summerh. 1965 | |||
Synonimy | |||
|
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Bylina osiągająca 50 cm wysokości.
- Łodyga
- Prosta, pusta w środku. Część odziomkowa pokryta skórzastymi łuskami
- Liście
- Jajowo-lancetowate z krótką pochwą, na wierzchu liści często występują nieregularne, ciemne plamki. Zwykle od 4–8 liści na łodydze, najwyższe z nich sięgają do kwiatostanu.
- Kwiaty
- Fioletowopurpurowe, zebrane w grono na końcu łodygi. Pod kwiatami zielone lub czerwonawe przysadki. Zewnętrzne boczne listki okwiatu wąskie i wzniesione. Warżka wyraźna, o długości 8–10 mm i szerokości do 15 mm, trójłatkowa. Ostroga warżki krótsza od skręconej zalążni. Na warżce występują ciemniejsze plamy. Zalążnia jest wydłużona, skręcona i swoim wyglądem przypomina szypułkę.
- Część podziemna
- Posiada korzenie oraz dwie głęboko wcinane pozorne bulwy. Z bulw tych czerpie podczas kwitnienia substancje zapasowe. W wyniku tego ulegają one silnemu pomarszczeniu. W nowych młodych bulwach białej barwy gromadzi substancje zapasowe na przyszły sezon wegetacyjny.
- Owoc
- Torebka zawierająca bardzo liczne i bardzo drobne nasiona. Nie zawierają one żadnych substancji odżywczych. Ich kiełkowanie i dalszy rozwój jest uzależniony od grzybni, której strzępki znajdują się już w nasionach. Grzybnia rozrastając się wewnątrz tkanek rośliny dostarcza jej substancji odżywczych[3].
-
Pokrój
-
Kwiatostan
-
Kwiaty
Biologia i ekologia
edytujRoślina kwitnie od maja do czerwca. Powstanie nasion możliwe jest wyłącznie w wyniku zapylenia krzyżowego, samozapylenie jest niemożliwe[3].
Rośnie na wilgotnych glebach torfowych środkowej Europy, głównie na wilgotnych łąkach. W górach występuje po regiel górny. Na podłożu wapiennym rzadko. Geofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Juncetum subnodulosi[4].
Zagrożenia i ochrona
edytujW latach 1983–2014 gatunek znajdował się pod ochroną ścisłą. Od 2014 roku roślina jest objęta w Polsce częściową ochroną gatunkową[5]. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[6].
Zmienność
edytujTworzy mieszańce z gatunkami: gółka długoostrogowa (Gymnadenia conopsea), kukułka bzowa (Dactylorhiza sambucina), kukułka krwista (Dactylorhiza incarnata), kukułka Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii), kukułka plamista (Dactylorhiza maculata), kukułka Russowa (Dactylorhiza russovii), storczyk błotny (Orchis laxiflora), storczyk cuchnący (Orchis coriophora), storczyk męski (Orchis mascula), storczyk samiczy (Orchis morio)[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
- ↑ a b D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- BioLib: 42147
- EoL: 1093191
- EUNIS: 189838
- Flora of North America: 242101558
- FloraWeb: 1862
- GBIF: 2810155
- identyfikator iNaturalist: 133492
- IPNI: 626644-1
- ITIS: 894639
- NCBI: 231484
- Plant Finder: 283128
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-55447
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:626644-1
- Tela Botanica: 21415
- identyfikator Tropicos: 23500177
- USDA PLANTS: DAMA4
- CoL: 33WM7