Gąska śmierdząca

Gąska śmierdząca (Tricholoma lascivum (Fr.) Gillet) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales).

Gąska śmierdząca

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gąskowate
Rodzaj	gąska
Gatunek	gąska śmierdząca
Nazwa systematyczna
Tricholoma lascivum (Fr.) Gillet Hyménomycètes (Alençon): 111 (1874) [1878]

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus lascivus. Obecną nazwę nadał mu Claude-Casimir Gillet w 1874 r. Pozostałe synonimy:

• Agaricus lascivus var. robustus Cooke 1884
• Gyrophila lasciva (Fr.) Quél. 1886
• Tricholoma lascivum var. robustum (Cooke) Sacc. 1887.

Polską nazwę zarekomendował Władysław Wojewoda w 2003 r.

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 4–10 cm, początkowo półkulisty do dzwonkowatego z podwiniętym brzegiem, potem płaskowypukły z niskim garbkiem lub nieco wklęsłym środkiem i prostym brzegiem. Powierzchnia bardzo blado szarożółta, szczególnie w starszym wieku, czasami z żółtymi plamami, gładka, naga lub nieco filcowata.

Blaszki

Blaszek pełnych 60–80, blaszeczek do 39, blaszki i blaszeczki o średniej gęstości i nierównej szerokości, nieregularnie segmentowate, białe, po zgnieceniu z żółtoochrowymi lub czerwonawymi plamami. Ostrza grubo ząbkowane.

Trzon

Wysokość 4–8 cm, grubość 0,6–1,5 cm, cylindryczny, ku podstawie nico się zwężający lub poszerzający, ale często o nieregularnym kształcie. Powierzchnia biała do jasnoróżowawokremowej, po zgnieceniu z żółtoochrowymi plamkami, włóknista u podstawy z białą grzybnią.

Miąższ

Biały, o bardzo cierpkim i gorzkim, nieco mączystym smaku. Zapach silny, mdlący, podobny do mieszanki aromatycznych owoców i substancji chemicznych.

Cechy mikroskopowe

Podstawki 22–40 × 18,0–19 µm, 4-zarodnikowe. Bazydiospory 6,0–8(-9,5) × 3,5–17 µm, Q = 1,3–2,0, średnio = 1,6–1,7, elipsoidalne z wyraźnym wyrostkiem wnęki. Krawędź blaszek płodna, cystyd brak. Skórka kapelusza typu cutis zbudowana z cylindrycznych strzępek o szerokości 3,0–5(–6,5) µm, warstwa pod skórką niezróżnicowana, złożona z elementów cylindrycznych lub napęczniałych, 15–45(–60) × 4–5. Strzępki zawierają wewnątrzkomórkowy, blady pigment. Skórka trzonu zbudowana z cylindrycznych strzępek, o szerokości 3,5–5(–6,0) µm. Na wierzchołku trzonu występują rozproszone, proste, cylindryczne kaulocystydy 5–35 × 3,5–6 µm. Sprzążki raczej liczne i bardzo duże.

Gatunki podobne

Pod względem pokroju podobna jest gąska biała (Tricholoma album), jednakże odróżnia się bladoszarawym odcieniem barwy kapelusza składnik, a jej zarodniki są zdecydowanie dłuższe i bardziej wydłużone. Niektóre podane w lasach liściastych stanowiska gąski nieprzyjemnej (Tricholoma inamoenum) w rzeczywistości reprezentują gąskę śmierdzącą.

Występowanie

Najwięcej stanowisk gąski śmierdzącej podano w Europie, ale występuje także w Ameryce Północnej i Azji. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył liczne stanowiska, wiele nowych podano także w latach następnych.

Naziemny grzyb mykoryzowy występujący w lasach liściastych i mieszanych. Tworzy ektomykoryzy głównie z bukiem pospolitym, rzadziej z dębami. Preferuje gleby wapienne. Owocniki tworzy głównie od sierpnia do listopada.