Tricholoma

Gąska
	; Gąska zielonka (Tricholoma equestre)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	gąskowate
Rodzaj	gąska
	Nazwa systematyczna
	Tricholoma (Fr.) Staude; Schwämme Mitteldeutschl.: XXVIII, 125 (1857)
	Typ nomenklatoryczny
	Tricholoma equestre (L.) P. Kumm.
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tricholoma (Fr.) Staude (gąska) – rodzaj grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)^[1].

Charakterystyka edytuj

Naziemne grzyby kapeluszowe wytwarzające owocniki o kapeluszach nagich lub łuskowatych, niehigrofanicznych. Hymenofor blaszkowy, a blaszki mają regularną tramę i są zatokowato lub ząbkowato wycięte (nigdy nie zbiegające) przy trzonach. Na trzonach u niektórych gatunków występuje pierścień lub zasnówka. Zarodniki gąsek mają pokrój owalny lub eliptyczny, są gładkie, bez pory rostkowej. Wysyp zarodników jest biały, nieamyloidalny^[2]^[3].

Gąska biaława (T. album)	Gąska pomarańczowa (T. aurantium)
Gąska krowia (T. vaccinum)	Gąska niekształtna (T. portentosum)
Gąska ziemistoblaszkowa (T. terreum)	Gąska żółtobrunatna (T. fulvum)
Gąska siarkowa (T. sulphureum)	Gąska mydlana (T. saponaceum)
Gąska bukowa (T. ustale)	Gąska pieprzna (T. virgatum)
Gąska zielonożółta (T. sejunctum)	Gąska żółknąca (T. scalpturatum)

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy nazwę Tricholoma w 1821 roku wprowadził Elias Fries jako podtakson rodzaju Agaricus. Do rangi odrębnego rodzaju podniósł go Friedrich Staude w 1857 r.^[1]

Synonimy: Agaricus trib. Tricholoma Fr., Cortinellus Roze, Glutinaster Earle, Gyrophila Quél., Mastoleucomyces Battarra ex Kuntze, Megatricholoma G. Kost, Monomyces Battarra ex Earle, Phlebophora Lév., Sphaerocephalus Battarra ex Earle, Tricholoma sect. Megatricholoma (G. Kost) Mort. Chr. & Noordel^[1].

Nazwę polską podał Józef Jundziłł w 1830 r.^[4] Inne polskie nazwy: bedłka, brzegowłosek, opieńki i rycerzyk^[5].

Gatunki:

Tricholoma acerbum (Bull.) Vent. – gąska karbowana
Tricholoma aestuans (Fr.) Gillet
Tricholoma albobrunneum (Pers.) P. Kumm. – gąska białobrązowa
Tricholoma album (Schaeff.) P. Kumm. – gąska biaława
Tricholoma apium Jul. Schäff. – gąska selerowa
Tricholoma argyraceum (Bull.) Gillet
Tricholoma arvernense Bon
Tricholoma atrosquamosum (Chevall.) Sacc. – gąska czarnołuskowa
Tricholoma aurantium (Schaeff.) Ricken – gąska pomarańczowa
Tricholoma batschii Gulden – gąska czerwonobrązowa
Tricholoma bresadolanum Clémençon – gąska myszata
Tricholoma bubalinum (G. Stev.) E. Horak
Tricholoma bufonium (Pers.) Gillet – gąska winnobrązowa
Tricholoma caligatum (Viv.) Ricken
Tricholoma cartilagineum (Bull.) Quél.
Tricholoma cingulatum (Almfelt) Jacobashch – gąska wierzbowa
Tricholoma colossus (Fr.) Quél. – gąska wielka
Tricholoma columbetta (Fr.) P. Kumm. – gąska gołębia
Tricholoma elegans G. Stev.
Tricholoma equestre (L.) P. Kumm. – gąska zielonka
Tricholoma evenosum (Sacc.) Rea 1932
Tricholoma focale (Fr.) Ricken – gąska ognista
Tricholoma fracticum (Britzelm.) Kreisel
Tricholoma fulvum (Fr.) Bigeard & H. Guill. – gąska żółtobrunatna
Tricholoma gausapatum (Fr.) Quél. – gąska szarobrązowa
Tricholoma goliath (Fr.) S. Lundell & Nannf.
Tricholoma imbricatum (Fr.) P. Kumm. – gąska dachówkowata
Tricholoma inamoenum (Fr.) Gillet – gąska nieprzyjemna
Tricholoma intermedium Peck
Tricholoma lascivum (Fr.) Gillet – gąska śmierdząca
Tricholoma luridum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska szerokoblaszkowa
Tricholoma magnivelare (Peck) Redhead
Tricholoma matsutake (S. Ito & S. Imai) Singer – gąska sosnowa^[6]
Tricholoma muricatum Shanks
Tricholoma orirubens Quél. – gąska czerwieniejąca
Tricholoma pardinum (Pers.) Quél. – gąska tygrysia
Tricholoma persicinum (Fr.) Quél.
Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél. – gąska kroplistobrzega
Tricholoma populinum J.E. Lange – gąska topolowa
Tricholoma portentosum (Fr.) Quél. – gąska niekształtna
Tricholoma psammopus (Kalchbr.) Quél. – gąska modrzewiowa
Tricholoma pseudonictitans Bon
Tricholoma robustum (Alb. & Schwein.) Ricken – gąska okazała
Tricholoma roseoacerbum A. Riva, 1984 – gąska różowosmugowa
Tricholoma saponaceum (Fr.) P. Kumm. – gąska mydlana
Tricholoma scalpturatum (Fr.) Quél. – gąska żółknąca
Tricholoma sciodes (Pers.) C. Martín – gąska ostra
Tricholoma sejunctum (Sowerby) Quél. – gąska zielonożółta
Tricholoma stans (Fr.) Sacc. – gąska gorzkawa
Tricholoma stiparophyllum (S. Lundell) P. Karst. – gąska jasna
Tricholoma sudum (Fr.) Quél. – gąska korzeniasta
Tricholoma sulphurescens Bres.
Tricholoma sulphureum (Bull.) P. Kumm. – gąska siarkowa
Tricholoma terreum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska ziemistoblaszkowa
Tricholoma testaceum G. Stev.
Tricholoma tigrinum (Schaeff.) Gillet
Tricholoma triste (Scop.) Quél.
Tricholoma unifactum Peck
Tricholoma ustale (Fr.) P. Kumm. – gąska bukowa
Tricholoma ustaloides Romagn.
Tricholoma vaccinum (Schaeff.) P. Kumm. – gąska krowia
Tricholoma vinaceogriseum P.D. Orton
Tricholoma virgatum (Fr.) P. Kumm. – gąska pieprzna
Tricholoma viridifucatum Bon
Tricholoma viridilutescens M.M. Moser
Tricholoma viridiolivaceum G. Stev.

Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum. Obejmuje on tylko gatunki zweryfikowane o potwierdzonym statusie. Oprócz tych wyżej wymienionych na liście Index Fungorum znajdują się gatunki niezweryfikowane^[7]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody^[5], oraz rekomendacji Polskiego Towarzystwa Mykologicznego^[8].

Znaczenie edytuj

Grzyby mykoryzowe. Wśród gąsek tylko nieliczne to grzyby jadalne. Większość gatunków to grzyby niejadalne z powodu gorzkiego smaku, niektóre to grzyby trujące, powodujące ostre zaburzenia żołądkowo-jelitowe^[9].

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b ^c ^d Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .
↑ JózefJ. Jundziłł JózefJ., Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych (The wild and cultivated plants growing in Lithuania, Wolyn, Podolia and Ukraine), Wilno: Józef Zawadzki, 1830 .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv.
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .
↑ Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [1].
↑ AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .

[ger-2] E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[gum-3] BarbaraB. Gumińska BarbaraB., WładysławW. Wojewoda WładysławW., Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0 .

[ju-4] JózefJ. Jundziłł JózefJ., Opisanie roślin w Litwie, na Wołyniu, Podolu i Ukrainie dziko rosnących, jako i oswojonych (The wild and cultivated plants growing in Lithuania, Wolyn, Podolia and Ukraine), Wilno: Józef Zawadzki, 1830 .

[check-5] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[6] W. Wojewoda podał nazwę polską dla synonimu Tricholoma nauseosum (A. Blytt) Kytöv.

[sf-7] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] .

[re-8] Rekomendacja nr 1/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [1].

[gmin-9] AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]