Gązewnik

Gązewnik
	; Gązewnik europejski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Santalanae
Rząd	sandałowce
Rodzina	gązewnikowate
Rodzaj	gązewnik
	Nazwa systematyczna
	Loranthus N. J. Jacquin; Enum. Stirp. Vindob. 55, 230. Mai 1762
	Typ nomenklatoryczny
	L. europaeus N. J. Jacquin
Synonimy
	Hyphear Danser; Lonicera J. Gaertner; Psittacanthus C.F.P. Martius;
	Hyphear Danser; Lonicera J. Gaertner; Psittacanthus C.F.P. Martius;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Gązewnik (Loranthus) – rodzaj roślin z rodziny gązewnikowatych (Loranthaceae). Dawniej zaliczano tu nawet ok. 500 gatunków rozprzestrzenionych głównie w strefie tropikalnej^[4], ale współcześnie klasyfikowane są one w odrębne rodzaje, a tu zalicza się tylko dwa gatunki^[5]^[6]. Gązewnik europejski L. europaeus rośnie w Europie południowo-wschodniej, na zachodzie sięgając do Włoch, a na północy do południowych Niemiec (Pirna), w Azji Mniejszej^[7] i południowej Azji oraz w Japonii^[5]. Zawleczony rozprzestrzenia się też gdzie indziej, np. w Anglii^[8]. W 1872 gatunek ten podany został na podstawie przekazu ustnego także z Polski (stanowisko miało znajdować się między Pankami, Blachownią i Częstochową), ale współcześnie uznawane jest to za informację fałszywą^[4]. Drugi gatunek z rodzaju – Loranthus odoratus – rośnie na Sumatrze i Celebesie^[5].

Gązewniki są półpasożytniczymi półkrzewami. Gatunek europejski rozwija się na dębach, bukach, kasztanie^[6] i oliwce^[9]. Nasiona powstające w żółtych jagodach rozprzestrzeniane są w Europie głównie przez drozdowate^[6].

Morfologia

Pokrój: Półkrzew osiągający do 0,5 m (L. europaeus)^[4]. Wszystkie części roślin są nagie. Pędy zwykle gęsto, dychotomicznie rozgałęzione^[4]. Haustorium wrastające i rozrastające się w tkankach żywiciela osiągać może znaczne rozmiary^[6].
Liście: Naprzeciwległe, całobrzegie^[4]. U gązewnika europejskiego zrzucane na zimę (w przeciwieństwie do podobnej jemioły)^[6], ale L. odoratus jest zimozielony^[5].
Kwiaty: Zebrane w nierozgałęziony, szczytowy lub wyrastający w kącie liści kłos^[5]. Kwiaty są jednopłciowe, przy czym rośliny są poligamicze – występują zarówno osobniki męskie, żeńskie, jak i obupłciowe^[6]. Okazy różnych płci u gązewnika europejskiego różnią się nie tylko budową kwiatów – rośliny żeńskie mają bardziej zwisający pokrój i dłużej zachowują liście jesienią^[6]. Kwiaty są drobne, siedzące w zagłębieniach osi kwiatostanu, wsparte drobną przysadką. Płatki są w liczbie 4 lub 6^[5].
Owoce: Niemal kuliste do jajowatych jagody^[5]^[4], u gązewnika europejskiego jasnożółte^[4].

Systematyka

Rodzaj Loranthus stanowi typ nomenklatoryczny rodziny gązewnikowatych Loranthaceae i w przeszłości wyróżniany był szeroko, jako takson obejmujący od kilkuset do kilkudziesięciu gatunków. Współcześnie wyróżnia się tylko dwa gatunki, a wszystkie inne wyodrębnione zostały jako osobne rodzaje, zwykle odpowiadające dawnym sekcjom w obrębie rodzaju Loranthus. W obrębie rodziny rodzaj klasyfikowany jest do plemienia Lorantheae (jednego z pięciu wyróżnianych w rodzinie), a w jego obrębie do podplemienia Loranthinae^[5].

Wykaz gatunków

Loranthus europaeus N. J. Jacquin – gązewnik europejski
Loranthus odoratus Wall.

Haustorium gązewnika europejskiego
Kwiaty gązewnika europejskiego
Owoce gązewnika europejskiego

Przypisy

↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-08] (ang.).
↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-08] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Loranthus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-06].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jasiewicz Adam (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1992, s. 84. ISBN 83-85444-06-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XII. Flowering Plants. Eudicots. Santalales, Balanophorales. Heidelberg, New York, Dordrecht, London: Springer, 2015, s. 13. ISBN 978-3-319-09296-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Henning S. Heide-Jorgensen: Parasitic flowering plants. Leiden, Boston: BRILL, 2008, s. 42, 74. ISBN 978-90-04-16750-6.
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 384. ISBN 83-7079-778-4.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 541, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 243. ISBN 83-214-1305-6.

[apweb-1] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-08] (ang.).

[ruggiero-2] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-08] (ang.).

[ing-3] Loranthus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-06].

[jasiewicz-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jasiewicz Adam (red.): Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom III. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1992, s. 84. ISBN 83-85444-06-8.

[kubitzki-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h K.Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. XII. Flowering Plants. Eudicots. Santalales, Balanophorales. Heidelberg, New York, Dordrecht, London: Springer, 2015, s. 13. ISBN 978-3-319-09296-6.

[henning-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Henning S. Heide-Jorgensen: Parasitic flowering plants. Leiden, Boston: BRILL, 2008, s. 42, 74. ISBN 978-90-04-16750-6.

[encyk-7] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 384. ISBN 83-7079-778-4.

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 541, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[slownik-9] Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 243. ISBN 83-214-1305-6.

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]