Gębice (powiat krośnieński)
Gębice (niem. Amtitz, łuż. Homśica)[4] – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie krośnieńskim, w gminie Gubin, koło Gubina, leży nad rzeką Lubszą na terenie Dolnych Łużyc.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2013) |
118[2] |
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-633[3] |
| Tablice rejestracyjne |
FKR |
| SIMC |
0909288 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Gubin  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krośnieńskiego  | |
 51°52′19″N 14°48′48″E/51,871944 14,813333[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.
Wieś dawniej ulicówka, obecnie wielodrożnica o zabudowie zwartej, szczytowej i kalenicowej. Pierwsza wzmianka w dokumentach o wsi pochodzi z roku 1357 o nazwie Ompticz, w 1449 – Ampticz, a w 1527 – Amtitz[5]. Około 1300 roku Gębice były małą siedzibą rycerską, a w 1463 roku stała się siedzibą rycerską rodziny szlacheckiej von Zeschau. Cesarz Rudolf II po ostatnim potomku tej rodziny sprzedał dobra lenne Melchiorowi von Löbenowi i Zachariaszowi von Grünbergowi. Rodzina Löben staje się w późniejszym czasie wyłącznym właścicielem. Amtitz (Gębice) w 1616 roku kupili Schönaichowie[5].
Wieś złożona jest w większej części z budynków powstałych w drugiej połowie XIX wieku. We wcześniejszym okresie do Gębic należał młyn wodny oraz cegielnia.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[6]:
- kościół ewangelicki w ruinie, gotycki, pochodzący z XV wieku, został w 1770 roku gruntownie odbudowany i w roku 1921 powiększony przez dobudowaną kaplicę. Po lewej stronie ołtarza znajdowało się wejście do starej krypty, natomiast po prawej stronie ołtarza było przejście do nowej krypty, którą zbudowała w 1921 roku żona księcia Margareta[7]. Drewniane empory znajdowały się po lewej i prawej stronie pomieszczenia kościelnego, a naprzeciwko ołtarza znajdowała się empora z organami. Organy z kościoła zamkowego znalazły się po wojnie w kościele w Starosiedlu[7]. Na przełomie 2016 i 2017 roku wykonano prace konserwatorskie zabezpieczając ruiny kościoła. W ramach tych prac kościół zyskał nowe pokrycie dachowe[8].
- cmentarz przykościelny
- zespół zamkowy, z XVI-XVIII wieku
- zamek książąt von Schönaich z drugiej połowy XVI wieku, pozostałości w parku nad Lubszą, spalony w 1945 r.
- oficyna
- brama
inne zabytki:
- około 20 domów z XIX w.
Obóz jeniecki i Maksymilian Kolbe edytuj
W okresie II wojny światowej zlokalizowano w Gębicach latem 1939 r. obóz jeniecki Stalag III B Furstenberg – Filia Amtitz. Obóz istniał w latach 1938–1943. Początkowo więźniami było kilkudziesięciu jeńców czeskich, a po kampanii wrześniowej 1939 r. zaczęto tu osadzać Polaków, głównie jeńców wojennych. W jednym z transportów przybyła do obozu 100-osobowa grupa duchownych. Z grupą tą przybyło około 50 zakonników z Niepokalanowa[9]. Więźniem obozu był przez 3 miesiące przejściowo, do 8 listopada 1939, o. Maksymilian Maria Kolbe[10][11][9]. Dnia 28 września 1939 roku Maksymilian Kolbe wypowiedział na terenie Gębic słowa proroctwa do współinternowanych[10]:
Drogie dzieci, zobaczycie, że tu jeszcze będzie Polska.
W listopadzie 1939 r. obóz przeniesiono z zabudowań majątku na pola na zachód od wsi, gdzie ustawiono namioty otoczone drutem kolczastym. W obozie więziono 20–25 tysięcy więźniów[9]. W następnych miesiącach niektórych więźniów świeckich oraz duchownych przewieziono do obozu w Ostrzeszowie[9]. W maju 1940 r. rozpoczęto akcję zwalniania więźniów z obozu i kierowania ich do przymusowej pracy. Po likwidacji obozu, w połowie 1940 r. powstał w tym miejscu obóz przejściowy, do którego przywożono więźniów z różnych krajów Europy i kierowano ich następnie do pracy przymusowej.
Przy szosie z Gubina do Starosiedla znajduje się pomnik ofiar obozu w Gębicach.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 32291
- ↑ Rozmieszczenie ludności w gminie według miejscowości. Gmina Gubin. [dostęp 2015-11-16].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 297 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rudolf Lehmann: Historisches Ortslexikon für die Niederlausitz Band 2. Die Kreis Cottbus, Spremberg, Guben und Sorau. 2011. ISBN 978-3-941919-90-7.
- ↑ a b Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939–1949… s. 223.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 12–13. [dostęp 2013-01-24].
- ↑ a b Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939–1949… s. 224.
- ↑ Łukasz Koleśnik, Trwa remont zabytkowego kościoła, „gazetalubuska.pl” [dostęp 2017-01-31] (pol.).
- ↑ a b c d Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 242.
- ↑ a b Uroczystości w Gębicach ku czci ojca Maksymiliana Kolbego, kali, gazetalubuska.pl 24 września 2011.
- ↑ Niezwykłe i Tajemnicze miejsca Ziemi Lubuskiej, Wydawca Gazeta Lubuska Zielona Góra 2009, s. 98 ISBN 978-83-61621-00-3.
Bibliografia edytuj
- Gubińskie Towarzystwo Kultury – Zeszyty Gubińskie nr 5 s.22
- Zygmunt Traczyk: Ziemia Gubińska 1939–1949…. Gubin: Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, 2011, s. 223–229. ISBN 978-83-88059-54-4.
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 242–243. ISBN 978-83-919914-8-2.