Gołąbek kunowy
Gołąbek kunowy (Russula mustelina Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gołąbek kunowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Russula mustelina Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 351 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Russula, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go Elias Fries w 1838 r.[1] Synonimy[2]:
- Russula mustelina var. fulva Bon 1986
- Russula mustelina var. iodiolens Bon & H. Robert 1985
Polską nazwę podała Alina Skirgiełło w 1991 r.[3]
Morfologia
edytujŚrednica 5–15 cm. Jest masywny i grubomięsisty, za młodu półkulisty, później łukowaty, w końcu płaski. Kolor od żółtobrązowego poprzez rdzawobrązowy do ciemnobrązowego, nigdy jednak nie występują odcienie koloru czerwonego. Skórka gładka, podczas suchej pogody sucha i matowa, podczas wilgotnej śliska i błyszcząca[4]. Często przybrudzona jest cząstkami ziemi i ściółki leśnej (kapelusze rozwijają się dość głęboko w ziemi, a następnie rosnąc „brudzą się” cząstkami ziemi i ściółki)[5].
Kruche, kremowożółte, czasami z brudnożółtymi plamkami, dość gęste[5]. Przy trzonie kapelusza są wąskie, a przy jego brzegu szeroko zaokrąglone[4].
Wysokość 4–6 cm, grubość 2–3 cm. Za młodu jest pałkowato zgrubiały, potem walcowaty[4]. Jest masywny, koloru bladoochrowego, w środku już za młodu pusty[5].
Biały, twardy z czasem brązowiejący, bardzo ścisły i ciężki. Smak łagodny, zapach słaby[5].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki o kształcie od kulistego do elipsoidalnego i rozmiarach 7–11 × 6–7 μm. Na powierzchni posiadają wyraźne grzebienie i niskie, tępe brodawki połączone rodzajem siateczki. Podstawki o rozmiarze 50-70 × 6 μm. Tępe lub wrzecionowate cystydy mają rozmiar 100 × 12 μm. Często posiadają kończyk na szczycie. Strzępki skorki są grube, przewody mleczne nieliczne[6].
- Gatunki podobne
Dzięki charakterystycznej brązowej barwie (podobnej do prawdziwka) i masywnemu owocnikowi jest dość łatwy do rozpoznania[7]. Podobny nieco jest gołąbek śmierdzący (Russula foetens), odróżnia go jednak duszący i nieprzyjemny zapach[8]. Gołąbka kunowego można też pomylić z jadalnym gołąbkiem brudnożółtym (Russula ochroleuca). Nieco podobny jest także gołąbek słodkawy (Russula integra) rosnący na glebach wapiennych[5].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Europie, Ameryce Północnej i Środkowej[9]. W Polsce jego rozprzestrzenienie nie jest dokładnie zbadane, nie jest jednak rzadki, w piśmiennictwie mykologicznym opisano wiele jego stanowisk[3]. Częściej występuje w górach i na pogórzu[7].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie w lasach iglastych i mieszanych, pod jodłami, bukami, świerkami i sosnami, najczęściej jednak pod świerkami. Owocniki pojawiają się od sierpnia do października[3]. Preferuje kwaśne gleby; miejscami jest pospolity i masowo owocujący[5]. Rośnie częściowo pod ziemią, stąd też jego kapelusze przybrudzone są ściółką i ziemią[4].
Znaczenie
edytujSmaczny i wydajny grzyb jadalny. Dla grzybiarzy jest cenny również z tego powodu, że jego miąższ nigdy nie jest zaczerwiony[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ SpeciesFungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 607, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 442, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ a b c d e f g Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 442, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Alina Skirgiełło, Gołąbek (Russula). Grzyby (Mycota). Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 72, ISBN 83-01-09137-1.
- ↑ a b Marek Snowarski, Grzyby, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 190, ISBN 978-83-7073-776-4.
- ↑ Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 412, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-12-16].